Frjáls verslun - 01.02.1998, Side 35

SKYNDIBITAMARKAÐURINN
Neyslukönnun
1997
vísindastofrmnar frá árinu 1997 þar sem
spurt var um neyslu á skyndiréttum og til-
búnum réttum getur þó gefið ákveðna vis-
bendingu. Notaðar voru til viðmiðunar
niðurstöður úr spurningunni
„Hversu oft borðar þú skyndi-
rétti?”. Þótt spurningin mæli
ekki neyslu í krónum og
magni má finna heildar-
fjölda máltíða og þannig
áætla stærð og veltu
markaðarins að gefnum
ákveðnum forsendum
um inannfiölda og verð
hvers réttar. Til viðbótar
var einnig spurt almennt
um neyslu nokkurra
vörumerkja sem flokkast
sem tilbúnir réttir, eins og
t.d. 1944, Ömmupizzur, Findus
og Pizzaland. Sú könnun ætti því
að gefa raunhæfa mynd af stærð
þess markaðar sem hér er fjallað um,
þ.e. markaðar fyrir rétti sem seldir eru í
matvöruverslunum, ýmist kældir eða
frosnir.
Samkvæmt niðurstöðunum er heildar-
fjöldi málfi'ða um 7,1 milljón miðað við að
neysla þeirra, sem þátt tóku í könnuninni,
endurspegli neyslu allra annarra lands-
manna. Það þýðir að heildarveltan sé rúm-
lega 2,1 milljarður króna, ef miðað er við
RETTUM
Ætla má að á síóasta
2 milljaröa króna.
að hver réttur kosti um 300 krónur. Hvað
snertir neyslu einstakra rétta sögðust 23%
þeirra, sem neyta skyndirétta, oftast kjósa
1944 réttina. Aðrar tegundir voru hins veg-
ar með mun lægra hlutfall. Þó ber að hafa í
huga þegar tölur úr þessari könnun eru
skoðaðar að þær geta einnig innihaldið
neyslu annarra rétta, t.d. þeirra sem neytt
er á skyndibitastöðum því það getur jú ver-
ið misjafnt hvaða merkingu fólk leggur í
orðið „skyndiréttur”.
En hvað er það sem veldur þessari
auknu eftirspurn og stækkun markaðar-
ins? Hvers vegna kýs fólk i ríkari mæli að
spara sér tíma og fýrirhöfn
sem fýlgir matreiðslu með
því að kaupa tilbúna rétti?
Engin ein skýring er algild í
þessu sambandi.
Almennt er talið að or-
sakirnar séu fyrst og fremst
fólgnar í ýmsum þjóðfélags-
breytingum og öðruvísi
neysluvenjum. Meðalfjöl-
skyldan hefur minnkað og
fleiri kjósa að búa einir. Auk-
in atvinnuþátttaka kvenna
hefur orsakað að minni tími
gefst til að sinna matseld,
jafnframt því sem ráðstöfunartekjur heim-
ilanna hafa aukist sem gerir fólki frekar
kleift að kaupa meira af unnum matvælum.
Loks eru örbylgjuofnar orðnir mun al-
gengari en áður.
Reyndar er engin önnur þjóð í heimin-
um sem slær Islendinga út í örbylgjuofna-
eign en samkvæmt neyslukönnun Hagstof-
unnar frá árinu 1995 kemur fram að ör-
bylgjuofnar eru til á um 64% íslenskra
heimila. I sambærilegri könnun tíu árum
áður var sama hlutíall rúmlega 12%.
Eitt atriði til viðbótar er sérstaklega
talið hafa haft áhrif á neyslu tilbúinna rétta
en það er sú staðreynd að meðalaldur Is-
lendinga, sem og annarra vestrænna
þjóða, er að hækka en neyslukannanir hér-
lendis hafa sýnt að tilbúnir réttir eru sífellt
að verða vinsælli hjá eldri aldurshópum.
Ymsar aðrar breytingar á mörkuðum
hafa mikil áhrif á ffamleiðslu matvæla. Til
dæmis eru neytendur orðnir meðvitaðri
um hollustu og gæði matvæla, jafnframt
því sem þær raddir verða sífellt háværari
sem krefjast þess að framleiðslan fari fram
á umhverfisvænan máta. Þá eru sérein-
kenni í matarvenjum að minnka og fram-
boð matvæla sem eiga sér fýrirmynd í mat-
arvenjum framandi þjóða að aukast. Loks
eru áhrif smásala á framleiðsluna sífellt að
aukast.
En hvaða áhrif hafa þessar breytingar á
íslenskan markað fyrir tilbúna rétti? Hafa
þær t.d. komið fram í breyttu vörufram-
boði? Könnun, sem greinarhöfundur gerði
á nokkrum fýrirtækjum sem framleiða og
selja tilbúna rétti á Islandi, leiddi i ljós að
forsvarsmenn þeirra eru
mjög meðvitaðir um þá þró-
un sem hér hefur verið rakin.
Það er hins vegar misjafnt
hvernig fýrirtækin hafa
brugðist við þessum breyt-
ingum að þvf er snertir vöru-
framboð og áherslur í mark-
aðsmálum. Rétt er að taka
fram að fyrirtæki í þessum
geira hérlendis eru mjög
misjafnlega stödd hvað varð-
ar fjármagn til vöruþróunar
og markaðssetningar.
Það, sem helst aðgreinir
fyrirtækin, er stærð þeirra. Hjá stærri fyr-
irtækjum er framleiðsla tilbúinna rétta að-
eins hluti af heildarstarfseminni, aðalá-
herslan er ennþá fólgin í framleiðslu minna
unninna matvæla. Hér er átt við fýrirtæki
eins og Sláturfélag Suðurlands og Kjötum-
boðið auk nokkurra stórra frystihúsa, eins
og t.d. Vinnslustöðvarinnar f Vestmanna-
eyjum, sem hafa á síðustu árum sett á
markað hér á landi fullunnar fiskafurðir í
neytendaumbúðum.
Flest þessara fyrirtækja eru gömul og
rótgróin í íslensku atvinnulífi og hafa því
yfir að ráða starfsfólki með mikla reynslu
og fagþekkingu á sínu sviði. Möguleikar
þeirra í tengslum við vöruþróun og mark-
aðssetningu eru því mun meiri en smærri
fýrirtækjanna. Minni fýrirtækin hafa flest
aðeins starfað í fáein ár og er starfsmanna-
fjöldi þeirra yfirleitt á bilinu 5-10 manns.
Það, sem einkennir þau, er sérhæfing í
vöruframboði en þau sinna nær eingöngu
framleiðslu á tilbúnum réttum. Staða
þeirra flestra er því gjörólík þeim stærri að
því er snertir reynslu á markaði, fagþekk-
ingu og fjárhagsstöðu. Það, sem reyndar
fyrst og fremst háir þeim, er skortur á
þessu þrennu lil að geta þróað og sett á
markað tilbúnar vörur. Urræði þeirra hafa
verið fólgin í að leita aðstoðar hjá opinber-
um aðilum, eins og t.d. Iðntæknistofnun,
og hjá hinum ýmsu sjóðum í sambandi við
faglega ráðgjöf og fjármögnun.
Ef skoðaðar eru þær breytingar sem
orðið hafa á neytendamörkuðum og hvern-
ig íslenskir framleiðendur hafa brugðist
við þeim kemur ýmislegt athyglisvert í
Réttir sem spurt var
um í könnuninni.
1944
Ömmupizzur
Borgarnespizzur
Daloon
Bónuspizzur
Hagkaupspizzur
Findus
Pizzaland
Linda McCartney
Goði
Prakkarapizzur
Heimild: Félagsyísindastofnun
Háskóla íslands
RÉTTUR ER SETTUR!
í neyslukönnun Félagsvísindastofnunar Háskóla íslands á síðasta ári var spurt um 11
rétti - en Askur víðförli var þar ekki á meðal því hann kom ekki á markað fyrr en
sl. vor. Út frá könnuninni má ætla að 7,1 milljón tilbúinna rétta - að söluverðmæti 2,1
milljarður króna - seljist í matvöruverslunum á ári!
35