Morgunblaðið - 14.02.2001, Qupperneq 8

FRÉTTIR
8 MIÐVIKUDAGUR 14. FEBRÚAR 2001 MORGUNBLAÐIÐ
Námskeið Greiningarstöðvar
Þroskahömlun
ungra barna
Á MORGUN og áföstudag verðurhaldið námskeið
um þroskahömlun ungra
barna á vegum Greiningar-
og ráðgjafastöðvar ríkis-
ins. Dr. Tryggvi Sigurðs-
son flytur nokkur erindi á
þessu námskeiði. Hann var
spurður um hvað hann ætl-
aði að fjalla í sínu máli.
„Ég ætla að fjalla um al-
þjóðlegar skilgreiningar á
þroskahömlum, leiðir til
greiningar og félagsþroska
og hegðun ungra barna
með þroskahömlun. Í
fjórða erindinu fjalla ég
svo um þróun og framtíð-
arhorfur þessara barna.“
– Hvernig er þroska-
hömlun skilgreind?
„Þroskahömlun er yfir-
leitt skilgreind út frá tveimur
mælikvörðum, annars vegar
skerðingu á vitsmunaþroska og
hins vegar erfiðleikum í félags-
þroska og hegðun. Það er einkum
stuðst við þrjú alþjóðlega viður-
kennd flokkunarkerfi. Í fyrsta lagi
flokkunarkerfi Alþjóðlegu heil-
brigðismálastofnunarinnar
ICD-10, frá 1992, í öðru lagi flokk-
unarkerfi bandarísku geðlækna-
samtakanna DSM-4 frá 1994 og í
þriðja lagi flokkunarkerfi AAMR,
frá 1993, frá samtökum áhuga- og
fagfólks í Bandaríkjunum um
þroskahömlun.“
– Eru öll þessi kerfi notuð sam-
hliða við greiningu?
„Nei, það er misjafnt eftir lönd-
um hver þeirra eru notuð en það
algengasta er ICD-10 kerfið.“
– Erum við Íslendingar með
eitthvert kerfi sem staðfært er?
„Já, við notum mest ICD-10
sem er þýtt á íslensku og notað
m.a. hér á Greiningarstöðinni.“
– Hvernig er þroskahömlun
greind?
„Við greiningu á þroskahömlun
eru í grundvallaratriðum notaðar
tvenns konar aðferðir, það eru
annars vegar stöðluð mælitæki,
t.d. greindarpróf og matslistar
fyrir félagslega aðlögunarhæfni,
og hins vegar klínískt mat.“
– Er þroskahömlun á mjög mis-
munandi stigi milli einstaklinga?
„Þroskahömlun er mjög flókin
fötlun, ólíkt því sem menn halda,
og fötlun þeirra sem eru með
þroskahömlun er mjög ólík. Fólk
með þroskahömlun skiptist í mjög
marga hópa sem m.a. eru skil-
greindir út frá ólíkum orsökum og
einkennum. Litningagallar mynda
stóran hóp þar sem verið er að
skilgreina þroskahömlun út frá
orsökum, en sá hópur skiptist svo
innbyrðis út frá mismunandi litn-
ingagöllum, t.d. Downs-heilkenni,
Williams-heilkenni, brotgjarnt X-
heilkenni og ótal margt annað.
Annar mjög stór hópur er þar sem
orsakir þroskahömlunar eru ekki
þekktar og það er í tæplega helm-
ingi tilvika. Það er flókið að greina
þroskahömlun, m.a. vegna þess
hve þessir hópar eru ólíkir inn-
byrðis og hafa hver sín sérkenni,
þrátt fyrir sameigin-
lega fötlun sem kölluð
er þroskahömlun.“
– Þú ætlar að ræða
um félagsþroska og
hegðun ungra barna –
hvað ætlar þú að segja um það
mál?
„Ólíkt því sem menn kannski
halda er það ekki vitsmunaþroski í
hefðbundnum skilningi sem ræður
mestu um það hvernig þeim sem
búa við þroskahömlun vegnar á
fullorðinsárum. Hæfni í félagsleg-
um samskiptum hefur úrslitaáhrif
á það hvernig börnunum vegnar í
nútíð og framtíð. Í greindarpróf-
um er yfirleitt verið að meta hæfi-
leika til að tileinka sér nám en þau
leggja ekki mat á félagsfærni og
hegðun sem er jafnvel mikilvæg-
ari í sambandi við það hvernig
fólki vegnar í lífinu. Þess má geta
að ýmiskonar geðræn vandamál
eru mun algengari hjá þeim sem
eru þroskahamlaðir en almennt
gerist. Við þekkjum í dag aðferðir
til að koma í veg fyrir og veita
meðferð við þessum erfiðleikum
og lykillinn að því er að byrja nógu
snemma. Um þetta ætla ég að tala
í tengslum við framtíðarhorfur
barna með þroskahömlun.“
– Hvaða fleiri erindi verða hald-
in á námskeiðinu?
„Stefán J. Hreiðarsson, barna-
læknir og forstöðumaður Grein-
ingarstöðvar, mun fjalla um lækn-
isfræðilega þætti í tengslum við
þroskahömlun. Jóna G. Ingólfs-
dóttir, þroskaþjálfi og sérkennari,
fjallar um það sem við köllum
„snemmtæka íhlutun“, fyrir ung
þroskaheft börn og foreldra
þeirra, með því er átt við marg-
víslegar aðgerðir sem miða að því
að draga úr áhrifum fötlunarinnar
og aðstoða foreldra við uppeldi
þroskahamlaðra barna. Maggý
Magnúsdóttir félagsráðgjafi talar
um fjölskyldumiðaða þjónustu og
áherslu í samstarfi og loks mun
Ásrún Guðmundsdóttir leikskóla-
kennari og ráðgjafi hjá
Leikskólum Reykjavík-
ur fjalla um þá þjón-
ustu sem stendur börn-
um með þroskahömlun
til boða í leikskólum.“
Í tengslum við námskeiðið gef-
ur Greiningar- og ráðgjafastöð
ríkisins út fræðilegt rit um
þroskahömlun. Í ritinu er fjallað
um helstu atriði sem varða þessa
fötlun. Ritið er tæplega hundrað
síður og fjölmargir höfundar eiga
þar efni. Ritið var unnið fyrir
styrk frá Starfsmenntunarsjóði
félagsmálaráðuneytisins. Ráð-
stefnugestir fá þetta rit afhent.
Tryggvi Sigurðsson

Tryggvi Sigurðsson fæddist
26. 12. 1950 í Reykjavík. Hann
tók stúdentspróf frá Menntaskól-
anum í Reykjavík 1971 og BA-
próf í sálfræði frá Háskóla Ís-
lands 1974. Embættisprófi í sál-
fræði lauk hann frá háskólanum í
París 1977 og doktorsprófi frá
saman skóla 1997. Hann hefur
starfað við athugunar- og grein-
ingardeildina í Kjarvalshúsi, síð-
ar Greiningar- og ráðgjafastöð
ríkisins, þar sem hann starfar
enn og er auk þess ráðgefandi
sérfræðingur við barnadeild
Landspítala – háskólasjúkrahúss
í Fossvogi. Tryggvi er kvæntur
Elsu Guðmundsdóttur mynd-
menntakennara og eiga þau einn
son og Tryggvi á eina dóttur að
auki.
Þroskahöml-
un er mjög
flókin fötlun
Er þetta ekki bara eitthvað heimatilbúið hjá þér, hr. Gaui bæjó? Eruð þið Eyjamenn ekki
með um 10% kvótans og er ekki 1/5 aðkomumanna í eyjaflotanum, góði?
GÍSLI Gunnarsson, forseti sveitar-
stjórnar sveitarfélagsins Skaga-
fjarðar, segir það umhugsunarefni
hvernig húsnæðismál Byggðastofn-
unar, sem flytja á til Sauðárkróks,
séu að þróast. Gert hafi verið ráð
fyrir að Byggðastofnun myndi
kaupa húsnæði af sveitarstjórn í
Stjórnsýsluhúsinu á Sauðárkróki en
nú hafi sú fregn borist að stofnunin
ætli að hverfa frá þeim hugmyndum
og leigja húsnæði þess í stað.
Ákvörðunin valdi ákveðnum von-
brigðum meðal sveitarstjórnar-
manna, enda hafi Valgerður Sverr-
isdóttir viðskiptaráðherra sagt
opinberlega að Byggðastofnun
myndi kaupa húsnæði þegar til-
kynnt var um flutning stofnunarinn-
ar.
Þá komi það mjög á óvart að
Kaupfélag Skagfirðinga hafi boðið
Byggðastofnun húsnæði til leigu í
höfuðstöðvum KS við Ártorg.
Spurningar hafi því vaknað um
hagsmunaárekstra þar sem formað-
ur KS sitji einnig í sveitarstjórn.
„Mér finnst ekki heppilegt að
Byggðastofnun sé til húsa í Kaup-
félagi Skagfirðinga,“ sagði Gísli í
samtali við Morgunblaðið. „Stjórn-
sýsluhúsið er í miðbæ Sauðárkróks
og ef stofnunin yrði þar til húsa, yrði
meiri myndarbragur á henni, en ef
hún leigði skrifstofuaðstöðu af
Kaupfélagi Skagfirðinga.“
Gísli sagði það ennfremur illskilj-
anlegt að Byggðastofnun skyldi
hverfa frá þeirri ákvörðun að kaupa
húsnæði á Sauðárkróki en leigja það
þess í stað.
„Ef rökin fyrir því að leigja hús-
næði í stað þess að kaupa það eru
þau að spara fé, hví giltu þau rök
ekki á meðan Byggðastofnun var til
húsa í Reykjavík? Þá var talið nauð-
synlegt að Byggðastofnun ætti hús-
næðið og farið var í að breyta því
fyrir talsvert fé að auki. Þegar flytja
á starfsemina út á land virðast hins
vegar önnur sjónarmið gilda og það
vekur upp spurningar um byggða-
stefnuna í víðu samhengi; hvort
Byggðastofnun treysti sér til að
kaupa húsnæði í Reykjavík frekar
en úti á landi? Auk þess bjóðum við
húsnæðið í Stjórnsýsluhúsinu langt
undir kostnaðarverði svo sparnaðar-
rök Byggðastofnunar verða æ ill-
skiljanlegri.“
98 þúsund krónur
fyrir fermetrann
Að sögn Gísla fékk Byggðastofn-
un kauptilboð með fyrirvara um
samþykki sveitarstjórnar sem hljóð-
aði upp á 98 þúsund krónur fyrir fer-
metrann og leigutilboð upp á 980
krónur fermetrann.
„Þegar húsið var gert upp á sínum
tíma var því breytt í leiðinni fyrir
umtalsvert fé, þannig að kostnaður-
inn við það er mun meiri en þessar
98 þúsund krónur segja til um.“
Hann sagði að langt væri síðan
sveitarstjórnin hefði samþykkt að
bjóða Byggðastofnun Stjórnsýslu-
húsið til kaups og leggja mikla
áherslu á að kaupin gengju eftir.
„Við erum líka tilbúin að leigja
Byggðastofnun húsnæðið en það
kemur þó ekki til álita að undirbjóða
Kaupfélag Skagfirðinga í þessum
efnum. Ef Byggðastofnun telur það
eðlilegt að fara inn í Kaupfélag
Skagfirðinga, þá verður hún einfald-
lega að gera það.“
Forseti sveitarstjórnar Skagafjarðar segir ákvörðun
um húsnæðismál Byggðastofnunar valda vonbrigðum
Telur röksemdafærslu
Byggðastofnunar hæpna
UNGLINGAR yngri en 18 ára gátu
keypt tóbak í 71% verslana í Graf-
arvogi en 20% verslana í Breiðholti,
að því er fram kemur í niðurstöðum
nýrrar könnunar Íþrótta- og tóm-
stundaráðs Reykjavíkur, ÍTR, í
tengslum við átakið „Seljum börn-
um og unglingum ekki tóbak“.
Farið var í 162 verslanir í
Reykjavík og gátu unglingarnir
keypt tóbak í 79 verslunum, eða
49% tilvika, ef miðað er við Reykja-
vík í heild sinni. Könnunin var
framkvæmd um sl. mánaðamót.
Starfsmenn ÍTR fóru á sölustaði
ásamt unglingunum. Unglingarnir
reyndu að kaupa sér tóbak og
starfsmenn fylgdust með. Niður-
stöðurnar voru síðan skráðar ásamt
athugasemdum.
Áberandi erfiðast reyndist fyrir
unglinga að kaupa sér tóbak í
Breiðholti þar sem 20% verslana
seldu þeim tóbak en í Grafarvogi
var þetta hlutfall 71%. Í Vestur-
bænum var hlutfallið 35%, Bústaða-
hverfi 38%, Árbæ og Kjalarnesi
42%, Voga-, Langholts- og Laug-
arneshverfi 52%, í Hlíða-, Mýra-
hverfi í gamla Austurbæ var hlut-
fallið 63%.
Reykjavíkurborg, Tóbaksvarnar-
nefnd og Verzlunarmannafélag
Reykjavíkur standa fyrir átaks-
verkefninu „Seljum börnum og
unglingum ekki tóbak“.
Helmingur verslana
selur unglingum tóbak