Morgunblaðið - 03.04.2001, Side 46

UMRÆÐAN
46 ÞRIÐJUDAGUR 3. APRÍL 2001 MORGUNBLAÐIÐ
ÞEGAR litið er yfir
árangur hlutabréfasala
á síðustu mánuðum,
gæti maður freistast til
að hugsa að þeir hefðu
gert eitthvað slæmt við
skynfæri sín.
Aðal verðfréfasalans
hlýtur að vera nefið,
nefið sem hann eða hún
hefur fyrir breytingum
á markaði og þróun
hans á næstu árum.
Það er engu líkara en
að verðbréfasalarnir
hafi sett staðdeyfilyf í
þetta nef, lyf sem um
leið og það eyðileggur
skynjun þeirra fyrir
breytingum fyllir þá ofmetnaði. En
þetta er fáránleg hugmynd, verð ég
að viðurkenna, því jafnvel þó slíkt lyf
væri til, myndi engum heilvita verð-
bréfasala detta í hug að eyðileggja
þannig aðalatvinnutæki sín.
Það er líklegra að núverandi nið-
ursveifla stafi af því sem Ketill
Magnússon, heimspekingur og há-
skólakennari, hefur greint sem síld-
artorfueinkennin. Þau lýsa sér í því
að margir sem eiga viðskipti á verð-
bréfamarkaðnum bregðast eins við
breytingum, og þar af leiðandi verða
sveiflur í verði hlutabréfa afar ýktar
á báða bóga. Hann bendir á að flestir
þeir sem vinna að þessum málum
hafi sams konar menntun og læri því
sömu viðbrögðin. Þar ofan á bætist
að miklu máli skiptir í verðbréfafyr-
irtækjunum að klæðast eins, hegða
sér eins og skera sig ekki úr. Flestir
starfsmenn vinna gjarnan á einu
gólfi og renna allir saman í eitt í hug-
um fólks, vegna þess hversu mjög
þau reyna að líkjast hvert öðru. Þess
vegna skrúfast upp verð á tæknifyr-
irtækjum eitt árið og fellur síðan
hratt á því næsta. Þetta líkist hegðun
síldartorfunnar, sem
öll hreyfist í sömu átt.
Forráðamenn bank-
anna segjast hafa ráðið
fólk með fjölbreytta
menntun til starfa und-
anfarin ár. En það er
greinilegt að þau sem
taka ákvarðanir um
fjárfestingar eru að
meginhluta til með
menntun á viðskipta-
sviði, enda hlýtur það
að teljast eðlilegt. Þar
eru líka eðlisfræðingar,
stærðfræðingar, hag-
fræðingar og verk-
fræðingar, fólk sem ber
skynbragð á tölur. Þar
er hins vegar ekki að finna fólk sem
hefur sérþekkingu á því hvernig fólk
vinnur með upplýsingar, þó við lifum
í hagkerfi sem er kennt við upplýs-
ingar. Sú sérþekking er um innihald
upplýsinga og það hvernig fólk til-
einkar sér upplýsingar, vinnur úr
þeim og hagnýtir þær. Þetta eru t.d.
upplýsingastjórnendur, þekkingar-
stjórnendur og upplýsingafræðing-
ar. Á hinn bóginn hefur ekki vantað
fólk úr tæknihliðinni. Því miður hef-
ur tæknifólkið reynst afar illa í stakk
búið að vita hvernig fólk vinnur með
upplýsingar, heldur hefur það ein-
blínt á upplýsingatækni og mögu-
leika hennar tækninnar vegna. Þeg-
ar minnst er á rekstur upplýsinga-
kerfa hugsa allir um tæknibúnað en
leiða ekki hugann að breytingum hjá
starfsfólki. Margir tala um þekking-
arstjórnun sem tölvuvætt skjala-
stjórnunarkerfi, en kjósa að gleyma
stórum þáttum hennar sem snúast
um óskráða þekkingu. Versta afleið-
ingin af tæknihyggjunni er að alltof
oft hefur verið litið fram hjá þeirri
staðreynd, að það er mannlegur hé-
gómi eða mannleg skynsemi sem
ræður því á endanum hvenær fólk
kaupir vöru eða þjónustu.
Í stað þess að velja fólk til starfa
sem gæti temprað sveiflur hafa þær
þess vegna magnast upp. Það verður
að segja verðbréfasölum til sann-
mælis að almenningur hefur leitt
verðbréfaæðið á síðustu árum. Það
hefur ekki vantað að framsýnt fók
hafi bent á innihaldsleysi upp-
sprengds verðs á tækni- og netfyr-
irtækjum en það langaði engan að
hlusta á slíkt. Tæknifyrirtæki og þá
sérstaklega netfyrirtæki gengu á
verði sem samsvaraði yfir 100 ára
hagnaðarvon. Var fólk búið að
gleyma því að til langs tíma litið
verðum við öll dauð, svo vitnað sé til
orða Keynes? Undanfarið ár hefur
verð hlutabréfa í þessum fyrirtækj-
um lækkað ört og margir halda að
þar með hafi ákveðin leiðrétting átt
sér stað, og jafnvel að botninum sé
náð. Betur ef satt væri. Hagnaðar-
von flestra þessara fyrirtækja hefur
dottið enn meira niður á fyrstu mán-
uðum þessa árs. Verð þeirra í hlut-
falli við hagnaðarvon er jafnvel enn
fráleitara en það var fyrir tveimur
árum.
Nef verðbréfasala
Sveinn
Ólafsson
Verðbréfamarkaður
Það er mannlegur
hégómi eða mannleg
skynsemi sem ræður
því á endanum, segir
Sveinn Ólafsson,
hvenær fólk kaupir vöru
eða þjónustu.
Höfundur er upplýsingafræðingur.
HINN 7. apríl næst-
komandi verður kosið
um sameiningu Engi-
hlíðarhrepps og
Blönduóssbæjar í Aust-
ur- Húnavatnssýslu. Á
Blönduósi búa rúmlega
níu hundruð manns og í
Engihlíðarhreppi búa
sjötíu manns.
Hreppsnefnd Engi-
hlíðarhrepps átti frum-
kvæðið að því að óska
eftir sameiningarvið-
ræðum við sveitar-
stjórn Blönduóss í sept-
ember síðastliðnum og í
framhaldi voru skipaðir
starfshópar sveitar-
stjórnarmanna sem var falið að fjalla
um alla málaflokka í rekstri sveitar-
félaganna. Þegar starfshópar skiluðu
af sér var skipuð samstarfsnefnd sem
mótaði tillögur um sameiningu sveit-
arfélaganna. Í desember síðastliðn-
um var ákveðið á sameiginlegum
fundi sveitarstjórnanna að fram
skyldi fara kosning um sameiningu.
Í byrjun mars kom út kynningar-
bæklingur um áhrif sameiningar
þessara tveggja sveitarfélaga og var
honum dreift á svæðinu. Í kjölfarið,
eða 21. og 22. mars, voru haldnir
kynningarfundir fyrir íbúa sveitar-
félaganna. Þar kom fram að fjárhags-
legur ávinningur verður við samein-
ingu og má þar nefna rekstur
grunnskóla og yfirstjórn. Íbúar
hljóta að horfa í það hvernig skattfé
þeirra nýtist og vilja að sem mestrar
hagræðingar sé gætt.
Þrátt fyrir það virðist sem íbúar
sveitarfélaganna beri blendnar til-
finningar til sameiningar og jafnvel
að margir sýni þessu lítinn áhuga þar
sem sameiningin er svo „lítil“. Ef af
sameiningu verður nær íbúatalan 997
eins og staðan er í dag. Í mínum huga
snýst þessi sameining þó ekki um
stærð þessara sveitar-
félaga sem vonandi
verður til í framhaldi af
þessari kosningu. Ég lít
svo á að þessi samein-
ing geti verið fyrsta
skref í stærri samein-
ingu á svæðinu. Ég vil
trúa því að ef þessi
sameining nær fram að
ganga þá muni Hún-
vetningar vakna og átta
sig á því að við erum að
dragast aftur úr. Árni
Jónsson frá Sölvabakka
lýsti því skemmtilega í
kynningarbæklingnum
sem gefinn var út í til-
efni sameiningarkosn-
inganna: „Héraðsnefndin hefur
reynst seinvirk og þung í vöfum og
hafa mál þokast þar í gegn með hraða
snigilsins og varla það ef þau hafa þá
ekki dáið drottni sínum eða orðið að
byggðasamlagi við misjafna ánægju
þeirra í sýslunni sem utan þeirra
standa.“
Þetta eru orð að sönnu og mig
langar að benda íbúum þessara sveit-
arfélaga á að við búum við örar breyt-
ingar í íslensku samfélagi og þurfum
að hreyfast hraðar en snigillinn! Við
höfum heldur ekki efni á neinni til-
finningasemi þar sem við erum að
dragast aftur úr eins og áður sagði í
stað þess að stefna fram á við. Við
skulum ekki bíða eftir lagasetningu
að ofan, höfum dug í okkur til að gera
þetta sjálf.
Við þurfum að standa saman um að
efla atvinnulífið á svæðinu en ekki að
pukra hver í sínu horni. Standa sam-
an í að sporna við fólksflótta af svæð-
inu. Standa saman og ná fram hag-
ræðingu í rekstri skólanna á svæðinu
og svona mætti lengi telja.
Í Austur-Húnavatnssýslu eru tíu
sveitarfélög með rúmlega 2.200 íbú-
um. Sameining sveitarfélaga hefur
verið til umræðu um alllangan tíma á
meðal almennings og hluta sveitar-
stjórnarmanna en frumkvæði Eng-
hlíðinga er fyrsta skrefið sem tekið
er í formlegum viðræðum. Sveitar-
félögin tíu starfa saman á héraðsvísu,
bæði á vettvangi héraðsnefndar og
ýmissa byggðasamlaga og samstarfs-
verkefna. Það sem hefur komið mér á
óvart eftir að ég tók sæti í bæjar-
stjórn Blönduóss er hve þungt og
seinlegt er að vinna á héraðsvísu. Ég
tel að við sameiningu sveitarfélaga
mun kerfið léttast, málin sem brenna
á okkur fá skjótari afgreiðslu sem
gerir það að verkum að íbúar verða
ánægðari.
Ég vil lýsa ánægju minni með
frumkvæði Enghlíðinga að óska eftir
sameiningarviðræðum og vona að
fleiri sveitarfélög í Austur-Húna-
vatnssýslu fylgi í kjölfarið. Ég hvet
alla íbúa til að mæta á kjörstað hinn
7. apríl og styðja sameiningu og
leggja með því sitt af mörkum til að
styrkja framtíðarhagsmuni svæðis-
ins.
„Sameinuð stöndum vér,
sundruð föllum vér!“
Jóhanna G.
Jónasdóttir
Sameiningarkosning
Ég hvet alla íbúa til að
mæta á kjörstað hinn 7.
apríl, segir Jóhanna G.
Jónasdóttir, og styðja
sameiningu og leggja
með því sitt af mörkum
til að styrkja framtíð-
arhagsmuni svæðisins.
Höfundur er fulltrúi Á-listans í
bæjarstjórn Blönduóss.
A
llt sem er gert byggist
á grunni þess sem
áður var. Þannig
mótast öll þróun,
þótt sumar uppfinn-
ingar virðist á stundum hafa
stokkið alskapaðar úr höfðum vís-
indamannanna. En allt á sér fortíð
– hún er bara misjafnlega ljós
þegar horft er á hluti í samtím-
anum. Sömu lögmál gilda um
byggingar. Hús er hluti af hverfi
sem á sér fortíð í borg sem á sér
sögu. Þannig hljóta allar nýjar
byggingar að taka mið af um-
hverfinu og því sögulega sam-
hengi sem þær rísa í.
Þetta viðmið virðist þó ekki allt-
af haft í hávegum við undirbúning
nýbygginga. Stundum eru hús
reist í stíl sem er í hróplegu ósam-
ræmi við húsin í kring. Og stund-
um taka byggingar, reistar á auð-
um svæðum, alls ekki mið af því
náttúrulega
umhverfi sem
þar er að
finna. Náttúr-
an getur
nefnilega
gegnt hlut-
verki „hverf-
ismyndar“ þar sem verið er að
taka nýtt land undir þéttbýli. Þar
sem ekki er fyrir byggingastíll
eða saga, ætti landið sjálft að vera
mótandi um það útlit sem nýju
hverfi er ljáð.
Um þetta mætti nefna mörg
dæmi. Í hjarta þýsku borgarinnar
Erfurt er til dæmis að finna
vatnasvæði; áin Gera liðast í
gegnum borgina. Á sínum tíma
voru hús reist á árbökkunum en
einnig á brú sem nær árbakka á
milli, Krämerbrücke. Er þetta að
sögn heimamanna eina yf-
irbyggða brúin norðan Alpafjalla
sem búið er í, en svipaðar yf-
irbyggingar er t.d. að finna í Flór-
ens (Ponte Vecchio) þótt af ólíkum
meiði séu. Í stað þess að fylla upp
í árfarveginn eða veita vatninu
annað var ánni í Erfurt leyft að
halda sér og hverfið reist á for-
sendum náttúrunnar.
Um hús sem taka mið af sögu-
legu samhengi mætti einnig nefna
mörg dæmi. Tökum nýtt aðsetur
Listasafns Reykjavíkur í Hafn-
arhúsinu. Rétt ár er nú liðið síðan
sýningarsalir voru þar opnaðir, en
húsið sjálft er á sjötugsaldri og
gegndi áður hlutverki vöru-
geymslu og skrifstofuhúss. Við
endurbyggingu þess var áhersla
lögð á að halda í sérkenni hússins,
varðveita portið í miðju þess og
halda yfirbragði hins íslenska iðn-
aðararkitektúrs sem húsið ber
vitni um. Forráðamenn hússins
hafa sagt að virðingin fyrir fortíð-
inni hafi einmitt verið einn helsti
styrkur tillögu arkitektastofunnar
Studio Granda, sem sigraði boðs-
keppni um endurbætur Hafn-
arhússins. Í gegnum húsið gengur
jafnframt „bryggja“ sem tengir
norður- og suðurálmu hússins, en
hún liggur á nákvæmlega sama
stað og trébryggjan sem eitt sinn
gekk frá gamla hafnarbakkanum í
sjó fram.
Svona er hægt að taka mið af
sögunni og reisa brýr og bryggjur
milli fortíðar og framtíðar. Þó með
nýstárlegum hætti, svo útkoman
beri ekki keim steingervingar. Á
öllum tímum hefur þó víða verið
ráðist í framkvæmdir sem menn
með meiningar kalla „skipulags-
glæpi“. Á þetta bendir ítalski
arkitektinn Pier Luigi Cervellati í
riti sínu Fagra borgin, sniðugri
bók frá nýliðnum áratug sem
fjallar um hvernig endurheimta
megi fegurð hnignaðra borga (en
þær eru margar á Vesturlöndum,
að hans mati). Ekki er rými fyrir
dæmin hér, en Cervellati minnist
m.a. á miðborg Flórens sem orðin
sé að einum, stórum, þrúgandi
sölubás. Miðborg Napólí sé einnig
í hættu þar sem yfirvöld hafi feng-
ið þá hugdettu að skipta út „sjúsk-
uðum hverfum“ – sem sagt þeim
sögulegustu – fyrir nýbyggingar.
Selflytja svo þaðan alla íbúa til
þess að rýma fyrir túristum og
viðskiptum.
Slysum af þessum toga hefur
góðu heilli víða verið afstýrt, þótt
mörg hafi náð að limlesta fallegar
borgir. Úr miðborg Reykjavíkur
mætti taka sem dæmi Bernhöft-
storfuna sem grið var gefin á síð-
ustu stundu og veitir borg-
armyndinni nú ómetanlega
tengingu við liðna tíð. Tjarnargöt-
unni var einnig stefnt í voða um
tíma, þegar efnt var til samkeppni
um nýtt útlit hennar á því tímabili
sem „gömul“ hús þóttu bók-
staflega „ljót“. Frá þessari sam-
keppni var sagt á fyrirlestri sem
ég sótti einu sinni um borg-
arskipulag og sýndar voru myndir
af verðlaunatillögunni. Kliður fór
um salinn og fólki rann kalt vatn
milli skinns og hörunds, því gráir
kumbaldar sem þá þóttu „mód-
ern“ höfðu verið teiknaðir í stað
allra reisulegu íbúðarhúsanna
sem Tjarnargötuna prýddu. Sem
betur fer náðu tillögurnar ekki
fram að ganga og gömlu húsin
festu sig í virðingarsessi.
Í bók Cervellatis er bygging-
arlandi líkt við garð og borgum
líkt við söfn. Bent er á að borgir
skuli ávallt skipulagðar sem ein
heild, rétt eins og evrópskir garð-
ar á 19. öld, þar sem heildar-
uppdrættir voru forsenda alls.
Samkvæmt þeirri hugmynd dugir
ekki að skipuleggja kjarna, út-
hverfi og iðnaðarhverfi sem svæði
A, B og C heldur skal allt borg-
arlandið vera svæði A. Þetta þýðir
í yfirfærði merkingu að Naustin,
Múlarnir og Sundahverfið eiga
skilið jafnmikla athygli og um-
hyggju og Kvosin og Vatnsmýrin,
svo dæmi séu nefnd. Í hugmynd-
inni um landið sem garð, felst
einnig að ætíð skuli tekið tillit til
náttúrulögmála og umhverfissjón-
armiða við framkvæmdir. „Þegar
jafnvægi er raskað á einum stað,
þarf að endurheimta það á öðr-
um,“ segir Cervellati og fjallar
sérstaklega um græn svæði, út-
blástur frá bílaumferð og
vatnsbúskap landsvæða.
Hugmyndin um borgina sem
safn er hinn meginþátturinn í
hugmyndum arkitektsins. Þar er
þó ekki átt við að borgir breytist í
kirkjugarða gamalla húsa eða for-
malínkrúsir fyrir forna list, líkt og
orðið hafa örlög heimaborgar
hans, Feneyja. Átt er við að borg
skuli vera lifandi safn í sjálfri sér,
staður sem kennir og kemur á
óvart, birtir söguna á hverju horni
og hvetur til hugsunar og sköp-
unar. Safn sem minnir á upprun-
ann og samtímann í senn.
Allt framansagt kristallast í lík-
ingu úr téðri bók: Við vitum að
maður sem missir minnið tapar
glórunni. Hið sama hendir borg
sem tapar minjum sínum. Hún
tapar glórunni.
Borg fyrir
fólk II
Maður sem missir minnið tapar glór-
unni. Hið sama hendir borg sem tapar
minjum sínum. Hún tapar glórunni.
VIÐHORF
Eftir
Sigurbjörgu
Þrastardóttur
sith@mbl.is