Morgunblaðið - 05.04.2001, Blaðsíða 20

NEYTENDUR
22 FIMMTUDAGUR 5. APRÍL 2001 MORGUNBLAÐIÐ
ENN skortir á að framleiðendur
fari eftir settum reglum um um-
búðamerkingar, sér í lagi hvað
varðar magnmerkingar en reglur
um þær voru settar hér á landi í
fyrra, sagði Svava Liv Edgarsdótt-
ir, matvælafræðingur hjá Hollustu-
vernd ríkisins, þegar við litum inn í
stórmarkað og virtum fyrir okkur
vörurnar.
Margt hefur þó breyst til batn-
aðar, vörur eru alla jafna geymslu-
þolsmerktar og sjaldan kemur fyrir
að útrunnar vörur séu á boðstólum.
Við fundum þó útrunnar franskar
vöfflur uppi í hillu sem áttu þar ber-
sýnilega ekkert erindi.
Svava Liv byrjar á því að tiltaka
þær upplýsingar sem eiga að
standa á umbúðum matvæla. „Fram
skal koma heiti vöru, nafn og heim-
ilisfang framleiðanda eða annars
ábyrgs aðila, nettóþyngd, upplýs-
ingar um geymsluskilyrði og
geymsluþol, innihaldslýsing þar
sem öll hráefni, aukefni og önnur
efni eru skráð í röð eftir minnkandi
magni og svo notkunarleiðbeining-
ar.“
Einnig þarf að fylgja þessum
reglum þegar vöru er dreift án um-
búða eða pakkað á sölustað eins og
t.d. í bakaríum eða í kjötborðum.
„Þegar enginn starfsmaður er ná-
lægur og gert er ráð fyrir að neyt-
andinn hjálpi sér sjálfur, er mik-
ilvægt að til staðar séu upplýsingar
um innihald varanna. Þetta er ekki
alltaf raunin í verslunum en má
auðveldlega gera með því að setja
upp möppur með þessum upplýs-
ingum, eins og til dæmis er gert í
bakaríinu í Nýkaup.“
Ekki farið eftir reglum
um magnmerkingar
Í vettvangsferð okkar kom fljót-
lega upp úr kafinu að helst skortir á
að framleiðendur uppfylli reglur um
magnmerkingar. Magn innihalds-
efna skal gefa upp eins og það er
notað við framleiðslu vörunnar og á
í flestum tilfellum að koma fram
sem prósentutala. Svava Liv segir
að neytandinn eigi að geta borið
saman tvær vörur og séð hvort
hann sé að gera góð kaup miðað við
aðra samskonar vöru. Hann getur
t.d. borið saman pítsu með peppe-
róní og sveppum og athugað hvor
þeirra sé með meira áleggi. Eins á
neytandinn að geta séð t.d. hversu
mikið af rækjum er í rækjusalati,
jarðaberjum í jarðaberjajógúrt o.fl.
Við fundum íslenskar vörur jafnt
sem erlendar sem ekki uppfylltu
þessi skilyrði, svo sem Fyrirtaks
lasagna, Pascual-jógúrt, ýmsar til-
búnar pítsur, aðallega íslenskar í
kæli, Vilko- og Toro-súpur, sultur
af ýmsum gerðum og alls kyns salöt
svo sem með grænmeti, skinku og
rækjum.
„Magn innihaldsefna á að koma
fram á umbúðum þegar innihalds-
efni kemur fram í heiti vörunnar
eða stendur með heiti vörunnar og
ef umbúðir eru myndskreyttar með
ákveðnum innihaldsefnum. Fallegar
og glæsilegar myndir vekja oft
meiri eftirtekt en innihaldslýsingar
með smáu letri. Einnig á að fylgja
settum reglum um magnmerkingar
ef neytandinn væntir ákveðins inni-
haldsefnis í vörunni, sem er ein-
kennandi fyrir vöruna. Sem dæmi
má nefna nautakjöt í gúllas eða kjöt
í spægipylsu.
Það sama gildir ef innihaldsefnið
er mikilvægt til að aðgreina vöruna
frá sambærilegri vöru, eins og til
dæmis majónes sem er mjög breyti-
legt eftir því hversu mikið af eggj-
um er notað og í einhverjum til-
vikum eru engin egg notuð í
majónes. Þá má einnig nefna mars-
ípan sem er hvort tveggja unnið úr
möndlum og apríkósukjörnum, en
apríkósukjarnar eru mun ódýrara
hráefni.“
Hvenær þarf magnmerking ekki
að koma fram?
„Magnmerking þarf ekki að
koma fram ef efnin sem koma fram
í heiti vörunnar hafa ekki áhrif á
fæðuval neytanda, þar sem magn
þeirra er ekki mikilvægt til að auð-
kenna vöruna eða aðgreina hana frá
sambærilegum vörum,“ segir Svava
Liv og nefnir sem dæmi þegar verið
er að nota innihaldsefnið í litlum
mæli sem bragðefni eins og t.d. í
hvítlauksbrauði. Auk þess eru
nokkur dæmi þar sem sú hefð hefur
skapast að kalla vöru tekex eða
ömmuböku eða eitthvað slíkt.
Ekki má heldur blekkja neytend-
ur með því að nefna vöru ávaxta-
drykk/berjadrykk eða myndskreyta
umbúðir með ávöxtum nema hlut-
fall af hreinum safa í tilbúnum
drykk sé 10% eða meira. Ekki fund-
Skoðun á umbúðamerkingum á matvörum í stórmarkaði
Magnmerkingum
er ábótavant
Bannað er að blekkja með því nefna vöru ávaxtadrykk eða berjasúpu
eða skreyta umbúðir með ávöxtum nema hlutfall af hreinum safa í til-
búnum drykk sé 10% eða meira. Þessar vörur voru leyfilega merktar.
Neytandi á að geta séð
hve mikið er af skinku á
skinkupítsu, jarðarberj-
um í jarðarberjajógúrt,
appelsínum í marmelaði
og rækjum í rækjusal-
ati. Hrönn Marinós-
dóttir skoðaði matvörur
í stórmarkaði ásamt
Svövu Liv Edgarsdóttur
matvælafræðingi og
varð margs vísari.
Morgunblaðið/Þorkell
Magn innihaldsefna á að koma fram á heiti vörunnar, eða stendur með heiti
vörunnar og ef umbúðir eru skreyttar með ákveðnum innihaldsefnum. Svo
var ekki á þeim vörutegundum sem hér eru sýndar.