Morgunblaðið - 05.04.2001, Blaðsíða 23

ÚR VERINU
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 5. APRÍL 2001 25
Á OPNUM borgarafundi um framtíð
smábátaútgerðar, sem Reykjanes,
félag smábátaeigenda á Reykjanesi,
stóð fyrir í veitingahúsinu Vitanum í
Sandgerði í fyrrakvöld, kom fram að
mikilvægt væri að fresta gildistöku
laga um krókaveiðar sem kveða á um
kvótasetningu á ýsu, steinbít og ufsa
og eiga að taka gildi 1. september í
haust.
Þingmennirnir Gunnar Birgisson,
Sjálfstæðisflokki, Guðjón A. Krist-
jánsson, Frjálslynda flokknum, Árni
Steinar Jóhannsson, Vinstrihreyf-
ingunni – grænu framboði, Lúðvík
Bergvinsson, Samfylkingunni, og
Kristján Pálsson, Sjálfstæðisflokki,
auk Arnar Pálssonar, framkvæmda-
stjóra Landssambands smábátaeig-
enda, fluttu framsöguræður en síðan
voru fyrirspurnir og frjálsar umræð-
ur undir stjórn Gunnars Pálmasonar,
fundarstjóra.
Engin rök fyrir
kvótasetningu
Húsfyllir var og fékk framsaga
Gunnars Birgissonar sérstaklega
góðan hljómgrunn. Hann benti á að
smábátaútgerðin væri vistvæn, at-
vinnuskapandi og byggðavæn og
með því að þrengja að þessu útgerð-
arformi væri þrengt að hinum
dreifðu byggðum landsins. Útgerð
smábáta væri líka fjárhagslega hag-
kvæm og þeir duglegu fengju að
njóta sín. „Ég styð þetta útgerðar-
form og vona að greininni verði
tryggð viðunandi framtíð með nýjum
lögum um fiskveiðistjórnun,“ sagði
hann.
Guðjón A. Kristjánsson lagði út frá
ýmsum tölulegum staðreyndum. Í
máli hans kom fram að aflaúthlutun í
aflamarkskerfinu hefði ekki gert það
að verkum að sá hluti flotans hefði
veitt úthlutaðan steinbít, ýsu og ufsa.
Hefðu smábátarnir ekki veitt um-
framafla af steinbít, þ.e. umfram það
sem gert var ráð fyrir að yrði veitt,
væru enn 9.000 til 10.000 tonn óveidd
af steinbítskvótanum undanfarin
fjögur ár. Þótt afla smábátanna væri
bætt við afla aflamarksbáta væru 800
tonn óveidd á sama tímabili. Leyfi-
legum afla hefði ekki verið náð og
fyrst og fremst hefðu aflamarksskip-
in skilið hann eftir, aðallega vegna
tegundatilfærslu í karfa og grálúðu.
Sömu sögu væri að segja af ýsuveið-
um. Milli 30.000 og 40.000 tonn hefðu
ekki verið veidd af aflamarksflotan-
um sl. átta ár, en smábátaflotinn
hefði bjargað 18.000 tonnum af ýsu á
land á þessum tíma vegna þess frels-
is sem hann hefði. Ástandið væri líkt í
ufsaveiðunum. Þar hefðu
verið óveidd meira en
90.000 tonn af úthlutuðu
aflamarki á sl. átta árum
og allt upp í 15.000 tonn á
ári notuð í tegundatil-
færslu, en krókabátar, sem hefðu
mátt veiða samtals um 11.500 tonn á
tímabilinu, hefðu veitt um 14.000
tonn.
Guðjón sagði að umframveiði smá-
báta hefði bjargað því sem ella hefði
verið skilið eftir í hafinu og engin rök
væru fyrir því að kvótasetja um-
ræddar tegundir heldur væri hag-
kvæmt að viðhalda ríkjandi kerfi.
Skoða stefnuna í heild
Árni Steinar Jóhannsson sagði að
skoða þyrfti sjávarútvegsstefnuna í
heild sinni og ekki væri eining innan
endurskoðunarnefndarinnar. Mark-
aðsöflunum hefði verið hleypt laus-
um og útlit væri fyrir að innan
skamms yrðu þrjú til fimm fyrirtæki
sem tækju allan aflann auk þess sem
útgerðin gæti flust úr landi en þetta
yrði að koma í veg fyrir. Vinstri-
grænir hefðu lagt til að vægi strand-
veiða yrði aukið en farið yrði frá
ríkjandi kerfi með svonefndri af-
skriftarleið og kvótinn innkallaður
eftir ákveðnu kerfi, hann afskrifaður
um 3 til 5% á ári. Magn stóru fyr-
irtækjanna yrði að minnka og fara
ætti niður í smærri einingar. Hann
sagði að ný sjávarútvegsstefna Evr-
ópubandalagsins, svonefnd Græn
bók, gengi út frá þessari hugsun; að
stærri skipin eigi aðeins tilverurétt á
úthafinu og á sameiginlegum svæð-
um en síður innan lögsögu. Auka beri
vægi strandveiða og svæði eigi að
hafa aukinn rétt út af ströndinni þar
sem fólkið býr. Allt þetta yrði að
skoða hér, en Evrópusambandið
stæði langtum framar í t.d. því að
meta vægi og gildi vistvænna veiða.
Fresta um ár
Lúðvík Bergvinsson taldi ekki
hættu á að útgerðin flyttist til út-
landa og ástæðulaust að mála skratt-
ann á vegginn í því sambandi. Hann
sagði að Samfylkingin hefði ásamt
Frjálslynda flokknum lagt til að
kvótasetningu yrði frestað um eitt ár
enda fráleitt að taka þetta mál út og
festa það í sessi meðan endurskoð-
unarnefndin væri í gangi. Aflamarks-
kerfið væri gott kerfi því óheftur að-
gangur að auðlindinni skaðaði þegar
til lengri tíma væri litið.
Kristján Pálsson velti fyrst og
fremst fyrir sér stöðu Suðurnesja,
hvernig hún hefði breyst og hvernig
hún myndi breytast. Hann sagði að
þar sem ekki lægi fyrir að endur-
skoðunarnefndin skilaði af sér bráð-
lega gæti vel farið svo að umrædd lög
tækju ekki gildi fyrr en í fyrsta lagi
eftir ár. Hann sagðist telja rétt að
setja kvóta en þá þyrfti að vera
sæmilega góð sátt um það og menn
yrðu að sjá hagsýni í því.
Setja lög
Í máli Kristjáns kom fram að
trillubátaútgerð Suðurnesjamanna
hefði dregist saman, afli þeirra í ýsu,
steinbít, karfa og ufsa hefði dregist
saman um 40% frá 1998 til 2000, og
vitnaði í tölur frá Fiskistofu í því
sambandi. Samdráttur hjá krókabát-
um á Suðurnesjum næmi um 2.000
tonnum en á Vestfjörðum hefði afli
krókabáta aukist um 7.000 tonn. Með
þetta í huga sagðist hann velta því
fyrir sér hvað Suðurnesjamenn
græddu á því að fresta gildistöku lag-
anna. Hann vildi tryggja hag trillu-
karla á svæðinu og teldi að það borg-
aði sig að setja kvóta en fresta yrði
gildistöku laganna vegna þess að
nauðsynleg sátt hefði ekki náðst því
endurskoðunarnefndin hefði ekki
unnið heimavinnu sína.
Útgerð krókabáta mikilvæg
Örn Pálsson sagði að núverandi
veiðikerfi krókabáta væri mjög mik-
ilvægt. Það væri í uppnámi og yrði
krókakerfið aflagt yrðu
margfeldisáhrif afleið-
inganna óyfirstíganleg.
Samkvæmt upplýsingum
frá Hagstofu hefðu 2.138
tonn af sjófrystum ýsu-
flökum fært þjóðinni 938 milljónir í
tekjur en sama magn af ferskum ýsu-
flökum 1,3 milljarða eða 100 milljón-
um meira en útflutningsverðmæti
loðnu til manneldis á síðustu vertíð.
Virðisaukinn og atvinnustarfsemi
honum tengd væru í verulegri hættu
yrði lögum um stjórn fiskveiða ekki
breytt. Afli í ýsu og steinbít minnkaði
um 9.000 tonn á landsvísu en útflutn-
ingsverðmætið væri á þriðja milljarð.
Línuútgerð yrði aðeins lítið brot af
því sem hún nú væri með tilheyrandi
atvinnuleysi og fólksflótta. Byggða-
lög færu í gjörgæslu og skattbyrði al-
mennings ykist. Því yrði að fresta
gildistöku laganna og festa núver-
andi kerfi í sessi.
Fjörugar umræður
Að framsöguræðum loknum tóku
við fjörugar umræður. Óskar Þór
Karlsson, formaður Samtaka fisk-
vinnslu án útgerðar, sagði að öll sú
framþróun sem hefði átt sér stað og
væri við lýði í útflutningi á ferskum
fiski væri vegna krókabáta og SFAÚ
væru algerlega háð því að kerfið yrði
óbreytt.
Ragnar Kristjánsson, fram-
kvæmdastjóri Fiskmarkaðs Suður-
nesja, sagði að ef lögin um krókabáta
kæmu til framkvæmda 1. september
nk. yrði rekstur margra minni fisk-
markaða úti á landi mjög erfiður.
Einkum og sér í lagi markaða sem
byggðu eingöngu á krókabátum.
Ályktun
Í lok fundar var eftirfarandi álykt-
un samþykkt:
„Fundurinn beinir þeirri ein-
dregnu áskorun til stjórnvalda að af-
nema ákvæði laga um krókabáta sem
koma eiga til framkvæmda 1. sept-
ember nk.
Komi tilvitnuð lagaákvæði til
framkvæmda er ekki aðeins verið að
þverbrjóta það samkomulag sem
gert var við smábátaeigendur árið
1996, heldur er einnig verið að ganga
í algjört berhögg við öll yfirlýst
markmið fiskveiðistjórnunarlag-
anna. Er þá ótalið allt sem sagt hefur
verið um nauðsyn þess að ná sátt um
þessi mál.
Það rekstrarumhverfi sem skap-
aðist með tilkomu krókakerfanna
hefur gert að verkum að fjölmörg
einstaklings- og fjölskyldufyrirtæki
hafa sprottið upp og víða hafa hinar
smærri strandbyggðir byrjað að rísa
á ný, eftir langt tímabil hnignunar.
Þessa þróun má rekja beint til
þess að stjórnvöld höfðu frumkvæði
að því að leita sátta við smábáta-
eigendur. Í því ljósi hófu þeir að
skipuleggja framtíð og fjárfestingar.
Framkvæmd laganna mun í einni
svipan stöðva þessa framvindu og
gera vonir þær og væntingar sem
eflst hafa síðustu misserin að engu.
Fundurinn brýnir því stjórnvöld til
verka.
Öflug smábátaútgerð er einn helsti
lykill að aukinni sátt um fyrirkomu-
lag fiskveiðanna ásamt því að gegna
fjölþættu hlutverki í atvinnu-, félags-
og efnahagslífi þjóðarinnar.
Það hlutverk ber stjórnvöldum að
hafa í öndvegi.“
Morgunblaðið/RAX
Húsfyllir var í Vitanum í Sandgerði á opnum borgarafundi um framtíð smábátaútgerðar.
Frestun laga
mikilvæg
Öflug smábáta-
útgerð lykill að
aukinni sátt