Morgunblaðið - 26.04.2001, Page 12

FRÉTTIR
12 FIMMTUDAGUR 26. APRÍL 2001 MORGUNBLAÐIÐ
JÓN Ásgeir Jóhannesson, forstjóri
Baugs, segist í samtali við Morg-
unblaðið vera ósáttur við þá um-
ræðu sem átt hefur sér stað að und-
anförnu um smásöluálagningu í
stórmörkuðum. Í kjölfar skýrslu
Samkeppnisstofnunar um grænmet-
is- og ávaxtamarkaðinn hafi sá vöru-
flokkur verið tekinn sérstaklega út
úr annarri matvörusölu og margir
haft stór orð uppi um háa álagn-
ingu.
„Við höfum lagt fram gögn varð-
andi Hagkaup sem sýna að með-
altali 47–48% álagningu fyrstu þrjá
mánuði ársins á grænmeti og ávöxt-
um. En við megum ekki gleyma
heildarmyndinni, að horfa á þetta í
heild í verslunum Baugs. Enginn
hefur viljað horfa á Bónustölurnar,
þær hafa ekki þótt nógu krassandi
til að sýna fram á háa álagningu.
Það segir sig sjálft að þær verslanir
sem hafa hærra þjónustustig eru
með meiri álagningu og vöruúrval
og lengri afgreiðslutíma en til dæm-
is Bónus. Kjarni málsins að okkar
mati er sá að framlegð af sölu mat-
vara er 28% í verslunum Baugs,
miðað við síðasta ár. Við rekum
okkar fyrirtæki á krónum en ekki
prósentum og auðvitað koma dæmi
þess að vörur þurfa að skila ákveð-
inni krónutölu til að standa undir
sér. Prósentutölur sýna ekki alla
myndina. Ef við erum með ávaxta-
borð sem kostar milljón í rekstri þá
þarf að hafa upp í þann kostnað,“
segir Jón Ásgeir.
Verð breytist oft yfir daginn
Hann segir samkeppnina í sölu á
grænmeti og ávöxtum mikla og
meiri en margur haldi. Sem dæmi
nefnir hann að starfsmenn Bónuss
fari á hverjum einasta degi í alla
stórmarkaði á höfuðborgarsvæðinu
til að kanna verð á grænmeti og
ávöxtum. Hinir stórmarkaðirnir
geri þetta líka.
„Verð breytist kannski margsinn-
is yfir daginn, bæði í Bónusi og hjá
keppinautum okkar. Þess eru dæmi
að Bónus og Hagkaup bregðist við á
miðjum degi með því að lækka verð
á ákveðnum vörutegundum, bara til
að standa sig í samkeppninni. Heild-
salarnir sem hafa gagnrýnt okkur
fyrir fákeppni og einokun vita bet-
ur. Þeir vita hvernig þetta er og
hvað samkeppnin er mikil. Fyrir þá
sem vilja vita það þá er hér bullandi
samkeppni. Við sem erum í þessari
atvinnugrein hefðum varla verið að
verja einum og hálfum milljarði
króna í nýjar verslanir á síðasta ári
ef við værum í engri samkeppni.
Vöxturinn á markaðnum er ekki
þess eðlis að það borgi sig að setja
upp 11 nýjar verslanir, eins og gert
var í fyrra. Þessa nýju verslanir
munu taka af þeim eldri. Ef sam-
keppnin væri engin þá myndum við
líklega skipta þessu á milli okkar
eins og grænmetisfyrirtækin. Þann-
ig að við myndum þá hafa eina
verslun í Breiðholti og eina úti á
Seltjarnarnesi,“ segir Jón Ásgeir.
Lítill hagnaður af
matvöruverslun
Hagnaður af sölu á matvöru hefur
í gegnum tíðina verið afar lítill, að
sögn Jóns Ásgeirs, og það sama
gildir um grænmeti og ávexti. Sem
dæmi nefnir hann að
hagnaður af matvöru-
versluninni, sem hlut-
fall af heildarveltu
Baugs í matvöru upp á
17–18 milljarða, sé á
bilinu 1 til 1,5%, eða
170 til 270 milljónir
króna. Jón Ásgeir seg-
ir það 2% lægra en t.d. hjá versl-
anakeðjunni Tesco á Englandi. Þá
hafi KEA upplýst nýlega að hagn-
aður af sölu matvara hafi verið 10
milljónir í fyrra í 4,9 milljarða veltu
á matvöru.
„Menn hafa uppi ásakanir um
gegndarlausa álagningu í smásöl-
unni og fákeppni. Þetta birtist alls
ekki í niðurstöðutölum þessara fyr-
irtækja vegna þess að samkeppnin
er gríðarleg. Fólk hefur ekki viljað
horfa á þessar staðreyndir sem
liggja fyrir. Þingmenn fara í pontu
og bilast vegna mikillar álagningar.
Þeir vilja ekki horfa á það að ef
álagningin er svona mikil þá hlýtur
hún að eyðast upp í slæmum
rekstri, sem ég tel ekki vera, eða þá
að hún kemur út í heildarafkom-
unnni. Hún kemur ekki fram þar
heldur,“ segir Jón Ásgeir.
Spurður um skýringar á lélegri
afkomu af matvöruverslun, eins og
hann heldur fram, segir Jón Ásgeir
þær vera ýmsar. Ekki hafi náðst
fram nægileg hagræðing og síðan sé
mikil og virk samkeppni.
„Þegar Baugur varð til skilaði
það ákveðnum samlegðaráhrifum,
sérstaklega í innkaupunum, sem
hefur skipt miklu máli fyrir Baug og
var kjarni þess að matvöruverð
hækkaði mun minna en almennt
verðlag á síðasta ári. Við nutum
hagkvæmni þessarar stærðar,“ seg-
ir Jón Ásgeir.
Að hans sögn var
framlegð á grænmeti
og ávöxtum að meðal-
tali 22,5% í verslunum
Bónuss á síðasta ári,
en um 32% í verslun-
um Hagkaupa. Hann
segir að þá sé eftir að
draga frá rýrnun og
afskurð sem sé stór liður í álagning-
unni.
„Oft og tíðum erum við búnir að
flytja þessar vörur yfir hálfan
hnöttinn og þær geta verið við-
kvæmar, eins og til dæmis sveppir.
Stundum þurfum við að skera af um
fimmtung af sumu grænmeti til að
gera það söluhæft.“
Jón Ásgeir bendir á að sam-
kvæmt nýlegri skýrslu breskra
samkeppnisyfirvalda hafi framlegð
að meðaltali verið 26,2% í 29 versl-
anakeðjum á Englandi. Sambærileg
tala fyrir verslanir Hagkaupa fyrstu
þrjá mánuðina á þessu ári hafi verið
um 21% framlegð og þá sé eftir að
taka tillit til rýrnunar í kælivörunni.
Jón Ásgeir er ósáttur við þá tolla
sem landbúnaðarráðuneytið hefur
sett á innflutt grænmeti og ávexti.
Þetta séu ekki verndartollar heldur
ofurtollar. Sem dæmi nefnir hann
græna papriku sem nýlega fékk 298
króna magntoll á hvert kíló og verð-
toll upp á 22,5%. Að viðbættum 14%
virðisaukaskatti sé þetta ekkert
annað en ofurtollur. Hann tekur
sem dæmi að ef Bónusi dytti í hug
að hafa „hressilegt“ tilboð á grænni
papriku í verslunum sínum um
næstu helgi, og sleppa allri smásölu-
álagningu, þyrfti um 450 kassa í tíu
verslanir Bónuss. Sölufélag garð-
yrkjumanna gæti aldrei afgreitt svo
stóra pöntun með jafnskömmum
fyrirvara, í mesta lagi væri hægt að
fá 150 kassa. Jón Ásgeir segir inn-
kaupsverð grænnar papriku, ásamt
flutningskostnaði, vera 270 krónur
kílóið og að viðbættum verðtolli,
magntolli og virðisaukaskatti fari
kílóverðið í 790 krónur.
„Á þessari leið paprikunnar hefur
varan farið úr 270 í 790 krónur og
allt komið í vasa ríkisins, eða 520
krónur. Það versta við þetta er að
ekki er verið að vernda neitt, fram-
boð er ekki fyrir hendi á þessari
vöru hér heima. Aldrei er heldur
hringt í okkur og spurt um framboð
á vörunni áður en tollar eru lagðir á
hana. Það er hringt í bændur og
heildsala en aldrei talað við smásal-
ana,“ segir Jón Ásgeir.
Hann telur tollakerfið hér á landi
vera þess eðlis að það kalli á mis-
notkun. Sem dæmi nefnir hann
sveppi. Tollar á innflutta sveppi séu
óeðlilega háir og ekki sé eðlilegt að
íslenskir skattgreiðendur séu látnir
halda uppi einum sveppaframleið-
anda í landinu. Hann segir íslenska
framleiðendur vera með gæðavöru
sem standi sig vel í samanburði við
innflutt grænmeti. Hann telur ís-
lensku framleiðsluna geta staðið sig
vel í samkeppni við það innflutta og
að verndartolla þurfi þar ekki.
Neytendur þurfi að hafa val og fáist
varan á svipuðu verði muni þeir
velja frekar innlenda framleiðslu.
Óeðlilegir viðskiptahættir
með mjólk og osta
Jón Ásgeir er ósáttur við fyrir-
komulag viðskipta á mjólk og ostum
við Mjólkursamsöluna, MS og Osta-
og smjörsöluna. Hann segir Bónus
og aðrar verslanir Baugs hafa gagn-
rýnt það í langan tíma að ekki sé
hægt að kaupa mjólkurvörur á
lægra verði en sá sem selur þær
fyrir t.d. 20 milljónir á
ári. Mjólkur- og osta-
sala Baugsverslana
nemi rúmum tveimur
milljörðum króna yfir
árið. Hann bendir á að
mjólk og ostar vega
18% af innkaupakörfu
neytenda á meðan
hlutur grænmetis og ávaxta sé um
8%.
„Okkur finnst þetta mjög óeðli-
legt og þetta gerist í raun enn og
aftur í skjóli hárra verndartolla.
Verndartollar á þessum vörum
kosta almenning í landinu tvöfalt á
við það sem grænmeti og ávextir
hafa búið til. Ef þessi tvö fyrirtæki
væru í samkeppni við erlendan inn-
flutning þá væri alveg ljóst að við
myndum geta boðið betri kjör og
lækkað þá verð á mjólkurafurðum
til almennings. Tollar á innfluttar
mjólkurvörur eru alveg gríðarlegir.
Við höfum einnig bent á að fram-
leiðni í mjólkuriðnaði hefur ekki
verið til fyrirmyndar. Þarna erum
við að tala um stóran lið í innkaup-
um almennings sem skiptir meira
máli en grænmeti og ávextir. Í raun
tapar matvöruverslunin á þessum
vörulið þar sem hún fær ekki að
njóta hagkvæmni stærðarinnar, líkt
og hjá öðrum birgjum. Ef við kaup-
um einn gám með vörum þá njótum
við betri kjara en ef við hefðum
keypt aðeins eitt bretti,“ segir Jón
Ásgeir.
Hann bætir við að sumar vörur
frá Osta- og smjörsölunni séu verð-
merktar og þar með séu línurnar
lagðar um útsöluverðið. Í raun sé
Baugi skömmtuð álagningin á ost-
um í þessum tilfellum.
Erlend fjárfesting skilar sér
heim í lægra vöruverði
Baugur hefur að undanförnu fjár-
fest gríðarlega í verslunarhúsnæði
hér á landi en einnig fjárfest erlend-
is, nú síðast í Bills Dollar Stores í
Bandaríkjunum. Áður hafði Baugur
sett upp Bonus Dollar Stores þar
vestra og til stendur að sameina
þessar verslanakeðjur og vöruhús
þeirra síðar á árinu. Jón Ásgeir hef-
ur orðið var við gagnrýni á þessar
erlendu fjárfestingar Baugs um að
nær hefði verið að verja hagnaðin-
um í að lækka vöruverð til íslenskra
neytenda enn frekar.
Jón Ásgeir segir viðskiptavini
Bónuss hafa sýnt mikla tryggð við
fyrirtækið í gegnum árin en hann
telur að kökunni hafi verið skipt
með sanngjörnum hætti. Bónus hafi
á sínum tíma stuðlað að lægra vöru-
verði með hagstæðum innkaupum
og með samstarfi síðar meir við er-
lenda birgja og dreifingaraðila hafi
tekist að lækka verðið enn meira.
Gríðarleg hagræðing hafi átt sér
stað í greininni.
„Við höfum sagt að við ætlum að
sækja þá 6 milljarða sem þarf í
þessar fjárfestingar til okkar hlut-
hafa auk lántöku hjá fjármálastofn-
unum. Við teljum að þessar fjárfest-
ingar séu hagkvæmar. Með
innkaupasamstarfi við Bills Dollar
Stores getur innkaupaafl Baugs í
mörgum vöruflokkum allt að sex-
faldast sem skilar sér í lægra vöru-
verði til neytenda,“ segir Jón Ásgeir
og telur að sumar vörutegundir geti
lækkað um á annan tug prósenta.
Lækkunin geti átti sér stað strax í
haust þegar samstarfið við Bills
Dollar Stores hefst. Hann segir að
hið sama sé að gerast með fjárfest-
ingum í verslanakeðjunni Arcaadia
og með samstarfinu við Debenhams.
Innkaup á fatnaði og öðrum sérvör-
um skili sér hingað heim í hag-
kvæmara vöruverði.
„Ef við stöndum okkur ekki í
þessari samkeppni þá er ég hand-
viss um að einhver annar aðili mun
koma á markaðinn og gera það. Við
sættum okkur ekki við lakari rekst-
ur á verslunum okkar en annars
staðar erlendis. Við ætlum og viljum
standa okkur,“ segir Jón Ásgeir.
Fagfjárfestar vita betur
Hann segir umræðuna að und-
anförnu hafa skaðað ímynd smá-
söluverslunar í landinu. Hún hafi
ekki mátt við neikvæðri umræðu
þar sem stórir aðilar á
markaðnum hafi
gjarnan átt undir högg
að sækja. Hins vegar
hafi hlutabréfamark-
aðurinn ekki látið um-
ræðuna villa sér sýn.
Fagfjárfestar viti bet-
ur og hvernig rekstur
Baugs er uppbyggður. Þeir sjái að
tugir prósenta í hagnaði af sölu
grænmetis og ávaxta liggi ekki eftir
í vösum eigendanna.
Þá hvetur Jón Ásgeir aðra á
markaðnum til að leggja fram sam-
bærileg gögn og Baugur og Hag-
kaup hafa gert að undanförnu, og
m.a. hafa verið birt í Morgun-
blaðinu. Heildsalar og framleiðend-
ur þurfi að leggja fram sín gögn og
landbúnaðarráðuneytið sömuleiðis
varðandi áhrif tollanna.
Jón Ásgeir Jóhannesson er ósáttur við umræðuna um smásöluálagningu stórmarkaðanna
Samkeppnin
er meiri en
margur heldur
Morgunblaðið/Þorkell
Jón Ásgeir Jóhannesson gagnrýnir viðskiptahætti MS og Osta- og smjörsölunnar og telur óeðlilegt að Baugur, sem
kaupir mjólkurafurðir fyrir rúma 2 milljarða á ári, njóti sömu kjara og sá er kaupir fyrir 20 milljónir. Hann bendir
á að mjólk og ostar vega 18% af innkaupakörfu neytenda en hlutur grænmetis og ávaxta eru um 8%.
Forstjóri Baugs segir ímynd smásöluverslunar í landinu hafa beðið
hnekki í umræðunni að undanförnu um álagningu á grænmeti og
ávexti. Í viðtali við Björn Jóhann Björnsson hvetur hann heildsala,
framleiðendur og landbúnaðarráðuneytið til þess að leggja fram öll
gögn líkt og Baugur og Hagkaup hafa gert.
bjb@mbl.is
Enginn hefur vilj-
að horfa á Bón-
ustölurnar, þær
hafa ekki þótt
nógu krassandi
Aldrei er hringt í
okkur og spurt
um framboð áður
en tollur er
lagður á vöru