Morgunblaðið - 19.06.2001, Síða 10

Morgunblaðið/UGRáðstefnugestir hlýddu af athygli á erindi sem flutt voru.
„ÉG ER afar þolinmóð hafi ég vissu
fyrir því að ég nái mínu fram að lok-
um,“ sagði Sólveig Pétursdóttir
dómsmálaráðherra í ávarpi sínu á
ráðstefnunni Konur og lýðræði í Viln-
íus og vitnaði þar í þekkta konu,
Margaret Thatcher. Og ljóst er á ráð-
stefnunni, sem er framhald sam-
nefndar ráðstefnu í Reykjavík, að
talsverður árangur hefur náðst; fjöl-
mörg verkefni hafa verið sett í gang
auk þess sem umræða um verslun
með konur og vændi, sem hófst í
Reykjavík, hefur vakið gríðarlega at-
hygli enda hefur vandamálið vaxið
með ógnarhraða á síðustu mánuðum
og árum.
Um 500 manns sóttu ráðstefnuna,
að miklum meirihluta konur, þótt
karlar ættu sína fulltrúa. Vakti hún
mikla athygli í Litháen og var margt
fyrirmenna mætt til hennar, t.d. for-
setar Lettlands og Litháens og fleiri
ráðherrar en tölu varð á komið, eins
og einn ráðstefnugestur orðaði það.
Þá sendi bandaríski öldungadeildar-
þingmaðurinn Hillary Clinton, heið-
ursgestur Reykjavíkurráðstefnunnar
ávarp á myndbandi og flutt var sér-
stök kveðja George Bush Bandaríkja-
forseta, sem sama dag var í opinberri
heimsókn í nágrannaríkinu Póllandi.
Orðum breytt í gjörðir
Mikið var vitnað til Reykjavíkur-
ráðstefnunnar, kona ein orðaði það
sem svo að þar hefði orðum verið
breytt í gjörðir.
„Það er ljóst að Ísland er í forystu,
það er gaman að vera Íslendingur
hér. Frumkvæði okkar í Reykjavík
hefur borið ávöxt og segir okkur það
að við getum án nokkurs vafa tekið
forystuna í fleiri málaflokkum,“ segir
Sigríður Dúna Kristmundsdóttir,
framkvæmdastjóri ráðstefnunnar í
Reykjavík, en hún kom til Litháen til
að fylgja ráðstefnunni úr garði.
Hún var ekki ein á ferð, tæplega
fjörutíu konur og þrír karlar sátu ráð-
stefnuna frá Íslandi og var það einn
stærsti hópurinn. Voru íslensku full-
trúarnir bæði frá fyrirtækjum sem
unnið hafa að verkefnum sem áttu rót
sína að rekja til Reykjavíkurráðstefn-
unnar, og svo fulltrúar félagasamtaka
og hins opinbera sem vinna að mál-
efnum kvenna.
Karlar auka hlut sinn
„Mér finnst áberandi sú mikla
ánægja og gleði sem hér ríkir. Tvennt
finnst mér þó standa upp úr, og það er
kraftur og gleði ungu kvennanna, sem
munu vafalaust halda sinni vinnu
áfram. Og svo fagna ég því auðvitað
hve margir karlar eru hér, karlar
verða að taka þátt í jafnréttisbarátt-
unni, hún er ekkert einkamál kvenna.
Karlar verða einnig að glíma við úr-
eltar hugmyndir um hlutverk þeirra í
samfélaginu og þeim hugmyndum
verður að breyta ef við eigum að ná
fram markmiðum okkar,“ sagði Sig-
ríður Dúna og sagði til marks um auk-
inn hlut karla að þeir væru nú nefndir
í yfirskrift ráðstefnunnar (WoMen
and democracy, KvenMenn og lýð-
ræði).
Sigríður Dúna tók fram að ráð-
stefnan fælist ekki í því að norrænar
konur kæmu kynsystrum sínum í
Eystrasaltsríkjunum og Rússlandi til
aðstoðar, hér væri fyrst og fremst um
samstarf að ræða. Auðvitað yrði ekki
fram hjá því litið að aðstæður væru
allt aðrar í Eystrasaltsríkjunum og
vissulega hægt að styðja við bakið á
konum þar. En ýmiss konar samstarf
og nýjar hugmyndir spryttu upp úr
svo stórum samkomum sem þessari.
Opnunarræðu ráðstefnunnar flutti
frú Vaira-Vike Freiberga, forseti
Lettlands, en hún hefur verið ófeimin
við að ræða stöðu kvenna og það sem
betur má fara í Eystrasaltsríkjunum.
Í ræðu sinni nú lagði forsetinn
áherslu á árangur ráðstefnunnar. „Í
Reykjavík voru ýmis vandamál er
tengjast ójafnrétti kynjanna skil-
greind. Mörg lönd hafa gert áætlanir
til að stuðla að jafnrétti kynjanna og
allmörg alþjóðleg verkefni hafa verið
sett á fót til að stuðla að jafnrétti hvað
varðar efnahag, menningu og mennt-
un í Evrópu.“
Þá gerði Freiberga konur og
stjórnmál að umfjöllunarefni sínu.
Varaði hún við því að jafnvel í fram-
sæknustu ríkjum væri enn nokkuð í
land og nefndi Norður-
löndin sem dæmi um
þetta.
Þá fjallaði hún um
breytinguna frá því að
vera hluti Sovétríkj-
anna og til sjálfstæðis.
Minnti Freiberga á að
þrátt fyrir að jafnrétti
hefði verið í orði á tím-
um Sovétríkjanna,
hefði sú ekki verið
raunin. Jafnrétti hefði
reynst vera réttur til
að sinna láglaunastörf-
um, oft líkamlega erf-
iðum störfum í verk-
smiðjum. Enn sé afar
hátt hlutfall einstæðra
mæðra, sem berjist í bökkum og
kenni sjálfum sér um harðræðið sem
þær búi við.
Stuðningur við
fyrirtæki kvenna
Ekki er útlitið þó með öllu svart,
sagði Freiberga, og kvaðst fagna upp-
gangi fyrirtækja í Eystrasaltsríkjun-
um sem væru í eigu kvenna, smárra
sem stórra fyrirtækja.
Það tengist raunar einu
aðalefna Reykjavíkur-
ráðstefnunnar, sem var
stuðningur við atvinnu-
sköpun kvenna. Árangur
þeirra verkefna var
kynntur, m.a. fjölþjóðleg
ráðgjöf og stuðningur
við konur í atvinnulífi í
Eystrasaltsríkjunum og
lánaverkefni Norræna
fjárfestingarbankans
fyrir konur í rekstri.
Jónína Bjartmarz
þingmaður sat í undir-
búningsnefnd stuðnings-
verkefnisins fyrir Ís-
lands hönd og segir hún
reynsluna hafa verið góða, þótt ljóst
sé að ýmsu þyrfti að breyta. Nefndi
hún einkum tvennt, þá staðreynd að
stór hluti kvennanna í Eystrasalts-
ríkjunum hefðu ekki haft aðgang að
tölvu en það hefði orðið til þess að ís-
lensk fyrirtæki gáfu myndarlega
tölvugjöf. Helsta hindrunin hefði þó
verið vankunnátta á lagalegu um-
hverfi og kerfinu í Eystrasaltsríkjun-
um. Niðurstaðan hefði verið sú að
reyna að þjálfa upp konur í ríkjunum
sjálfum til að veita aðstoðina. „Þrátt
fyrir þetta var árangurinn góður,
sumar konurnar sögðu þessa utanað-
komandi aðstoð hreinlega hafa breytt
öllu til hins betra. Þá komust allnokk-
ur viðskiptasambönd á og ekki má
gleyma því að þessi vinna hefur ekki
síður víkkað sjóndeildarhring þeirra
íslensku kvenna sem tóku þátt í starf-
inu en kvennanna í Eystrasaltsríkj-
unum.
Annað verkefni var kynnt, milljón
evru lán Norræna fjárfestingarbank-
ans til kvenna í atvinnurekstri í
Eystrasaltsríkjunum en Bandaríkja-
stjórn kom af stað svipuðu verkefni í
Rússlandi. Norræni fjárfestingar-
bankinn lánaði alls 44 fyrirtækjum og
voru veitt millistór lán þar sem talið
var að umsýsla lítilla lána yrði of flók-
in fyrir þá banka sem störfuðu með
Norræna fjárfestingarbankanum.
Skemmst er frá því að segja að ár-
angurinn var sönnun þess hve brýna
nauðsyn bar til að veita slík lán, segir
Siv Hellén, varaforseti bankans, en
hann hefur hafið viðræður við banka í
Ávöxtur Reykjavík-
ur-ráðstefnunnar
Vaira-Vike
Freiberga
Konur og lýðræði var yfirskrift fjölmennrar kvennaráðstefnu í Vilníus þar sem ræddur
var árangur samnefndrar ráðstefnu sem haldin var í Reykjavík í október 1999. Á fjórða
tug íslenskra kvenna var í Vilníus og Urður Gunnarsdóttir var meðal þeirra.
FRÉTTIR
10 ÞRIÐJUDAGUR 19. JÚNÍ 2001 MORGUNBLAÐIÐ
STUNDUM hverfur vonin, en svo
kemur hún aftur,“ segir brosmild,
gráhærð kona. Hún heitir Ona
Gustiene og opnaði nýverið athvarf
fyrir vændiskonur, sem snúa aftur
til Litháens. Gustiene rekur einnig
samtök, sem aðstoða menn við að
leita uppi horfna ástvini, sem í allt
of mörgum tilfellum eru ungar
konur, sem horfið hafa sporlaust.
Oftar en ekki er það síðasta sem af
þeim fréttist, að þær hafi fengið
loforð um vinnu á Vesturlöndum.
Gustiene fær engin laun fyrir
vinnu sína, en segist lifa af ellilíf-
eyrinum. Það sem rekur hana
áfram er hvarf dóttur hennar fyrir
sex árum. Hún var í sumarfríi í
Póllandi en ekkert hefur spurst til
hennar síðan. „Ég veit ekki hvað
komið hefur fyrir hana,“ segir
Gustiene og tár koma í augun.
Hún segist hafa fyllst skelfingu
þegar hún hóf að leita að dótt-
urinni fyrir sex árum og komst að
því, hve margar ungar konur
höfðu lent á glapstigum, ýmis vit-
andi vits eða hreinlega verið rænt.
Hún segist ekki lengur gera sér
vonir um að finna dótturina, en
einbeitir sér þess í stað að því að
aðstoða þær stúlkur sem snúa aft-
ur til Litháens.
Hlusta ekki á neinn
Fyrir tíu árum hefði það ekki
hvarflað að nokkrum manni í
Litháen, að eitt aðalumræðuefnið í
fjölmiðlum erlendum sem inn-
lendum yrði verslun með konur og
vændi. En hrun efnahagsins leiddi
óhjákvæmilega til þess, að ungt
fólk leiddist út í glæpi, vonleysið er
mikið og eykst jafnt og þétt.
„Ég hef spurt þessar stúlkur
hvernig ég eigi að tala við þær, til
að koma í veg fyrir að þær leiðist
út í vændi, en þær segja að það sé
sama hvað reynt sé, þær muni ekki
hlusta. Til þess að fá þær til að
skilja alvöru málsins verðum við að
fræða 12-13 ára stúlkur um hætt-
una, annars er það hreinlega of
seint,“ segir Gustiene.
„Sumum stúlknanna finnst þetta
spennandi og það er áberandi, að
þær halda allar að þær muni vinna
„Þær halda að þær sleppi“
Ona Gustiene aðstoðar litháískar stúlkur, sem teknar hafa verið
fyrir vændi og sendar aftur til heimalandsins.
Daiva Gridziuskaite og Ona Gustiene. Daiva er ein þeirra sjálfboðaliða
sem starfar með Gustiene í nýopnuðu athvarfi fyrir vændiskonur. At-
hvarfið er í niðurníddu bankahúsnæði í einu úthverfa Vilníus.
Morgunblaðið/UG