Morgunblaðið - 19.06.2001, Blaðsíða 51

FÓLK Í FRÉTTUM
52 ÞRIÐJUDAGUR 19. JÚNÍ 2001 MORGUNBLAÐIÐ

 

Í HLAÐVARPANUM
Aukasýning 19. júní kl. 21.00
EVA - bersögull sjálfsvarnareinleikur
Föstudagurinn 29. júní
Felicidae
Styrktartónleikar til kaupa á tæki
fyrir Barnaspítala Hringsins



 



   






 HEDWIG KL. 20.30
Forsýning mið 4/7 UPPSELT
Frumsýning fim 5/7 UPPSELT
Lau 7/7 A,B,C,D,E,F,G,H&I kort gilda
örfá sæti laus
Fös 13/7
Lau 14/7
Hádegisleikhús KL. 12
RÚM FYRIR EINN
fim 21/6 nokkur sæti laus
fim 28/6 nokkur sæti laus
FEÐGAR Á FERÐ KL. 20
mið 20/6 UPPSELT
fim 21/6 nokkur sæti laus
sun 24/6 nokkur sæti laus
Allar sýningar hefjast kl. 20.
Miðasalan er opin frá kl 10-14 alla virka daga og
frá kl 17-20 á sýningarkvöldum. Hópasala er í
síma 530 3042 og skrifstofusími er 530 3032 eða
530 3037.
midasala@leik.is — www.leik.is
Miðasölusími er 530 3030
ÞJÓÐLEIKHÚSIÐ sími 551 1200
Stóra sviðið kl. 20.00:

     
 

 
3 ,/C-!"
#$',C-#%%!

,.C-#%%!
,4C-
#%%$',DC-#%%!'&,1C-#%%
&'

(&)

*+, -- .
  /0 *


7&,,C-!12($#%%$
#3
('415
33#"
#
6&'

(&)

37#  

837# 

&
%

392')3#

$#


!#


*'


%:;39<69=$'6#39<:42
MEÐ VÍFIÐ Í LÚKUNUM
e. Ray Cooney
Fös 22. júní kl. 20 - ÖRFÁ SÆTI
Lau 23. júní kl. 20 - ÖRFÁ SÆTI
Fim 28. júní kl. 20 - ÖRFÁ SÆTI
Fös 29. júní kl. 20 - LAUS SÆTI
Lau 30. júní kl. 20 - LAUS SÆTI
PÍKUSÖGUR e. Eve Ensler
Í KVÖLD: Þri 19. júní kl. 20 - UPPSELT
Sýnt á Stóra sviði.
ATH. ekki er hleypt inn í salinn eftir að
sýningin hefst.
SÍÐASTA SÝNINGIN Í SUMAR.
SÝNINGAR HEFJAST AÐ NÝJU Í
HAUST.
Miðasala: 568 8000
Miðasalan er opin kl. 13-18 og fram að sýningu
sýningardaga. Sími miðasölu opnar kl. 10 virka daga.
Fax 5680383 midasala@borgarleikhus.is
Stóra svið
3. hæðin
ELSTA heimild um Trójustríðið er
Ilíonskviða Hómers. Þar komu fyrst
við sögu hinn brögðótti Oddyseifur,
hinn hrokafulli Agamemnon, hinn
svikuli Paris, hinn göfuglyndi Achill-
es, hin fagra Helena og konungurinn
Priam. Sú mynd sem flestir fram-
kalla í heilabúi sínu þegar einhver
minnist á Trójustríðið í dag er eflaust
Trójuhesturinn. Risastór tréhestur
sem færður var íbúum Tróju af
Grikkjum sem sáttargjöf eftir tíu ára
stríð. Innan í honum földu sig hins
vegar grískir hermenn sem læddust
út að nóttu til og lögðu undir sig borg-
ina. Auðvelt verk þar sem íbúar
Tróju töldu árásarmennina á brott og
höfðu því blásið til heljarinnar veislu.
Sváfu þeir því líklegast „værum“
áfengisdauða þegar hesturinn missti
innyfli sín.
Það sem færri vita er að í Ilíons-
kviðu Hómers segir aðeins frá litlum
hluta Trójustríðsins og þar kemur
t.d. Trójuhesturinn hvergi við sögu.
Enginn veit fyrir víst hversu mikið
sannleiksgildi er falið í öllu því sem
hefur verið skrifað um Trójustríðið ef
eitthvað. En eitt þykir víst. Í gegnum
aldirnar hafa rithöfundar, ljóðskáld,
listamenn og leikritahöfundar breytt,
bætt við og hreinsað til söguna um
Trójustríðið eftir þeirra hentugleik
og því í rauninni ekki til einhver ein
bók sem segir söguna betur en önnur.
Myndasöguhöfundurinn Eric
Shanower er heillaður af sögum af
Trójustríðinu. Meira að segja svo að
hann tók að sér það viðamikla verk-
efni að búa til myndasögu þar sem
hann þræðir saman allar þær heim-
ildir sem hann fann í einn söguþráð.
Við heimildarvinnuna rak hann sig á
ýmiskonar vandamál. Aldursmunur
persóna er t.d. ekki sá sami í öllum
útgáfunum sem gerir það að verkum
að atburðarás
bræðingsins
gekk ekki upp
nema gerðar
væru vissar að-
laganir.
Engu að síð-
ur hefur Shan-
ower unnið
glæsilegt verk
og skemmti-
legt. Nýútkom-
in er Age Of
Bronze: A
Thousand
Ship’s, fyrsta
bókin af þeim
sjö sem rekja
sögu Tróju-
stríðsins í heild.
Bókin byrjar á
því að hinn ungi
kúahirðir Paris
kemst að því að
hann er í raun
sonur Tróju-
konungsins
Priams. Ástæð-
an fyrir því að
hann hafði ekki
alist upp með
fjölskyldu sinni er að hann var borinn
út sem barn vegna hræðslu við spá-
dóm sem sagði frá því að barnið
myndi einn daginn valda bruna er
legði Tróju í rúst. Afar þekkt þema í
fornsögum og nægir að benda á
hræðileg örlög Ödipusar sem dæmi.
Það er óhætt að segja að Paris
þessi sé ólátabelgur og hægt að
kenna honum um upptök Trójustríðs-
ins. Þótt forsaga þess eigi sér lengri
aðdraganda þá átti hann sparkið í aft-
urenda Agamemnon sem leiddi til
þess að sá síðarnefndi leiddi „þúsund
skipa flota sinn“ í átt til Tróju.
Þessi fyrsta bók rekur söguna frá
því að Paris fer fyrst til Tróju fram að
því er skipafloti Agamemnon „leggur
í’ann“. Það sem Eric Shanower nær á
endanum að sannfæra lesendur um
eru alþekkt og eldgömul sannindi.
Góðar sögur deyja aldrei!
MYNDASAGA
VIKUNNAR
Upptök
Trójustríðsins
Upptök Trójustríðsins, Paris rænir Helenu fögru.
Age of Bronze: A Thousand Ship
eftir Eric Shanower. Bókin er sú
fyrsta af sjö sem fjalla um Tróju-
stríðið. Blaðaserían fékk 2 tilnefn-
ingar til Eisner-verðlaunanna í ár; í
flokki bestu framhaldssería og höf-
undurinn í sínum flokki. Bókin er
útgefin af Image Comics árið 2001.
Fæst í myndasöguverslun Nexus.
Birgir Örn Steinarsson
Óskarsverðlaunaafhendingin er há-
punktur kvikmyndaársins og fer ekki
framhjá neinum sem eitthvað fylgist
með. Mönnum og myndum er umbun-
að og allt liggur ljóst fyrir. Þó vefst
titill einna aðalverðlaunanna örugg-
lega fyrir mörgum; aukaverðlaunin
sem kennd eru við Irving G. Thal-
berg. Hver var hann, þessi Thalberg?
Irving Grant Thalberg fæddist í
Brooklyn 1899. Sveinnin var frá
fyrstu tíð heilsuveill og lasburða, og
þar sem læknar tjáðu Thalberg að
hann næði tæpast þrítugsaldri lagði
hann litla rækt við langskólagöngu og
hætti námi eftir grunnskólastigið.
1918 urðu þáttaskil er Thalberg fór
að vinna fyrir Carl Laemmle, for-
stjóra og eiganda Universal, og náinn
fjölskylduvin. Fyrst sem aðstoðar-
maður fulltrúa Lammles, síðar sem
einkaritari hans. Yfirburðahæfileikar
Thalbergs og meðfætt innsæi í
kvikmyndaiðnaðinn gerðu hann fljót-
lega ómissandi í búðum kvikmynda-
versins í New York. Litlu síðar, er
óreiða kom upp í höfuðstöðvunum í
Hollywood, réð Laemmle einkaritar-
ann sinn til að taka við stjórnartaum-
um framleiðslugeirans í kvikmynda-
borginni.
Grannholda og sakleysislegur virk-
aði Thalberg jafnvel yngri en tvítugur
en þeim aldri hafði hann tæpast náð
er hann var orðinn einn æðsti maður
kvikmyndavers í Hollywood og braut
þar með blað í kvikmyndasögunni.
Aldrei, fyrr né síðar, hefur jafn ungur
maður fengið slíkt embætti og ólík-
legt að nokkur maður geti jafnað
ótrúlega velgengni hans sem endur-
speglast í lygilegum fjölda gang- og
gæðamynda.
Thalberg varð fyrr enn varði allt í
öllu hjá Universal og fékk orð fyrir að
vera hæfur stjórnandi og fylginn sér,
með næmt auga fyrir góðum sögu-
þræði sem greip hugi kvikmynda-
húsgesta á öllum aldri. Hann var
fæddur foringi og farið var að kalla
hann „undradrenginn“, í kvikmynda-
iðnaðinum, eftir nafni á grein um ung-
an kvikmyndaframleiðanda, byggðri
á persónu Thalbergs, í Saturday
Evening Post. Hann var einnig fyr-
irmynd söguhetjunnar í The Last
Tycoon, skáldverkinu sem F. Scott
Fitzgerald náð ekki að ljúka fyrir
dauða sinn.
Harður í horn að taka
Orðsporið af hinum metnaðarfulla,
mikilhæfa og kornunga Thalberg fór
nú sem eldur í sinu á vesturströnd-
inni. Þótt aldurinn væri ekki hár þótti
hann harður í horn að taka einsog við-
skipti hans við vandræðagripinn, leik-
stjórann Eric Von Stroheim bera vott
um. Thalberg gerði sér lítið fyrir og
rak hinn hræðilega von Stroheim,
þegar hann ætlaði að fara sínu fram
við gerð myndarinnar Merry-Go-
Round (’23).
Skömmu síðar fór Thalberg að
hugsa sér til hreyfings. Universal var
lítið og heldur metnaðarlítið fyrirtæki
á þessum árum. Þegar Laemmle vildi
gera hann að tengdasyni sínum var
mælirinn fullur og Thalberg var sam-
stundis ráðinn sem aðstoðarforstjóri
fyrirtækis Louis B. Meyers og litlu
síðar framleiðslustjóri nýstofnaðs
fyrirtækis sem Meyer stofnsetti
ásamt tveimur vinum sínum. Það var
sjálft Metro Goldwyn Meyer, MGM,
sem átti eftir að verða stórveldi á
skömmum tíma.
Kaldhæðni örlaganna réð því að
fyrsta viðfangsefni hins nýja fram-
leiðslustjóra var að fylgjast með gerð
Greed, nýjustu myndar Von Stro-
heims. Hún endaði í sjö stunda
löngum ósköpum og enn á ný laust
þeim Thalberg saman. Málayktir
urðu að Von Stroheim var vísað út um
hlið MGM, en Thalberg sá um að láta
klippa myndina niður í sýningarhæfa
lengd.
Fann upp prufusýningarnar
Undir handleiðslu þeirra Meyers
óx og dafnaði kvikmyndaverið og
varð fljótt það framsæknasta og
skrautlegasta, með fleiri stjörnur en á
himinhvelfingunni, sem urðu fræg
einkunnarorð þess. Ein þeirra var
Norma Shearer sem Thalberg giftist
1927. Þrátt fyrir heilsubrest hafði
Thalberg alla ytri sem innri stjórn á
framleiðslu hverrar kvikmyndaperl-
unnar og aðsóknarmyndarinnar á eft-
ir annarri. Sparaði hvorki fé né
mannafla til að útkoman yrði jafnan
sem best. M.a. gaf hann leikstjórum
sínum leyfi til að endurtaka atriði uns
þeir voru ánægðir með árangurinn.
Fyrir bragðið fékk MGM viðurnefnið
„Retake Valley“. Thalberg kom á for-
sýningum og notaði þær sem veiga-
mikið verkfæri til að betrumbæta
myndir versins áður en þær fóru á
markað. Ef mynd fékk neikvæðar
móttökur á þessum prufusýningum
var hún umsvifalaust sett í rækilega
endurvinnslu.
Hæverskur en umdeildur
Thalberg var bakhjarl um 40
mynda á sínum örskamma, 15 ára
ferli. Þar af voru hátt í 30 myndir frá
MGM, flestar fræg kassastykki og
ófá klassísk verk. Sú síðasta, The
Good Earth, var frumsýnd að honum
látnum, árið 1937, sú fyrsta var The
Merry-Go-Round (’22). Thalberg
framleiddi nánast allar þesar myndir
en neitaði yfirleitt að láta nafn síns
getið á „kreditlistanum“. Hann var
ekki aðeins umtalaður í Hollywood
fyrir ómannlega hæfileika í starfi,
heldir einnig fyrir að vera hæverskur
og kurteisi yfirmaður, ávallt reiðubú-
inn til að hlusta á hvern sem var. Svo
lengi sem það gerði kvikmyndaverinu
gagn.
Það voru þó ekki allir á sama máli
um ágæti „undradrengsins“, fremst-
ur í flokki gagnrýnenda fór hinn tví-
rekni leikstjóri, Von Stroheim. Kunn-
ir handritahöfundar, einsog George
S. Kaufman, kunnu því illa að þurfa
að dúsa á biðstofu „drengsins“ eftir
viðtali, jafnvel daglangt. Leikarinn
Edward G. Robinson var æfur yfir
því að Thalberg gaf lítið fyrir feril
hans í stað þess að gefa honum list-
rænt frelsi. Neikvæðu raddirnar
drukknuðu í þeim sem voru jákvæðar
í garð Thalbergs sem hélt áfram sig-
urgöngunni uns hann fékk hjartaáfall
sem varð til þess að hin sögufræga
driffjöður MGM varð að hafa hægt
um sig í nokkra mánuði. Á meðan reri
Meyer, sem jafnan öfundaði Thalberg
af hæfileikunum, að því öllum árum
að minnka áhrif hans innan MGM.
Árið 1936 var Thalberg kominn á
fremsta hlunn með að setja upp eigið,
sjálfstætt framleiðslufyrirtæki, eins-
og David O. Selznick. Þær áætlanir
urðu aldrei að veruleika því Thalberg
féll frá, aðeins 37 ára gamall, dauða-
meinið var lungnabólga. Eftir lifði
ekkjan, Norma Shearer, og goðsögn
sem lifir enn góðu lífi. Einu ári eftir
fráfall hans stofnsetti Bandaríska
kvikmyndaakademían, AMPAS, mik-
ilvæg verðlaun honum til heiðurs.
Þau falla árlega í hendur framúrskar-
andi framleiðanda. Sama ár birtist
nafn Irvings Thalbergs í fyrsta sinn á
kreditlista; í myndinni The Good
Earth.
IRVING G. THALBERG
Stjörnurkvikmyndanna
eftir Sæbjörn Valdimarsson
Thalberg framleiddi margar mynda Marx-bræðra,
þ.á m. einhverja þá bestu, A Night At The Opera.
Hér á eftir fara helstu myndir er
Thalberg framleiddi. Stjörnugjöf-
in er byggð á dómum nokkurra
gagnrýnenda:
The Merry-Go-Round (’22)
½The Big Parade (’23)
 West of Zansibar (’28)
½ The Crowd (’28)
The Mask of Fu Manchu
(’32)
Grand Hotel (’32)
The Barretts of Wimpole
Street (’34)
The Merry Widow (’34)
½Mutiny on the Bounty
(’35)
A Night at the Opera
(’35)
Camille (’36)
Romeo and Juliet (’35)
½The Good Earth (’37)
A Day at the Races (’35)
Thalberg