Morgunblaðið - 19.06.2001, Page 11

ríkjunum þremur um frekari lán.
Hellén sagði að í ljós hefði komið að
konur ættu enn mjög erfitt uppdrátt-
ar í viðskiptalífi landanna en margar
vildu hins vegar ekki viðurkenna það
þegar þær væru spurðar beint. Er
farið væri ofan í saumana á aðstæðum
þeirra væri ljóst að þær mættu fleiri
hindrunum og fordómum en karlar.
Aðstæður þeirra, t.d. hvað varðaði
barnagæslu, stæðu einnig í vegi fyrir
því að þær gætu hellt sér út í rekstur
auk þess sem þeim gengi erfiðlega að
útvega ábyrgðir fyrir lánunum. Hell-
én sagði það hins vegar hafa komið
sér á óvart að þegar konurnar hefðu á
annað borð fengið lánin, væru þær
óhræddar að biðja um hærri lán, þar
sem þær sæju loks fram á að geta
stækkað fyrirtæki sín.
Of langt mál er að telja upp öll þau
verkefni sem hrundið var af stað í
kjölfar Reykjavíkurráðstefnunnar en
þó má nefna nokkur íslensk verkefni,
sem bæði eru ætluð íslenskum kon-
um, og konum í Eystrasaltsríkjunum
og Rússlandi. Alls voru íslensku verk-
efnin tuttugu.
Auður í krafti kvenna, þriggja ára
samstarfsverkefni sem miðast að því
að auka hagvöxt og samkeppnishæfi
íslensks atvinnulífs með því að auka
þekkingu, hæfni og þátttöku kvenna í
atvinnusköpun var kynnt á ráðstefn-
unni. Svo og tveggja ára átaksverk-
efni; Jafnara námsval kynjanna; kon-
ur til forystu, er verkefni sem Háskóli
Íslands, fjölmörg ráðuneyti og stofn-
anir standa að. Þá má nefna gerð
námsefnis um jafnréttisfræðslu sem
einkafyrirtæki standa að með Náms-
gagnastofnun.
Fjölmörg námskeið hafa verið
haldin þar sem fjallað er um efni á
borð við konur og tölvutækni, konur
og fjármálaheiminn, konur og upplýs-
ingatækni og þjálfun kvenstjórnenda.
Fyrirtækið Skref fyrir skref og Sjálf-
stæðisflokkurinn hafa staðið að leið-
toganámskeiðum fyrir konur og
kynnti Skref fyrir skref námskeið sitt
í Vilníus, en að sögn Hansínu Einars-
dóttur, framkvæmdastjóra fyrirtæk-
isins, hefur það nú þegar verið kynnt í
Bretlandi og Rússlandi.
Íslensk fyrirtæki hafa boðið konum
starfsnám í hefðbundnum karlastörf-
um, gert átak til að auðvelda fjöl-
skyldum að samræma fjölskyldu-
ábyrgð og vinnu. Námskeið og
ráðstefnur hafa verið haldnar og jafn-
rétti og lýðræði á vinnumarkaði og
stjórnmálum fyrir fulltrúa frá
Eykstrasaltsríkjunum og áður hefur
verið nefnt ráðgjafarverkefni við kon-
ur í atvinnulífi.
Verslun með konur var það efni
ráðstefnunnar sem mesta athygli
vakti en fjölmörg önnur umfjöllunar-
efni voru tekin fyrir. Auk áður-
nefndra verkefna um konur og fyr-
irtækjarekstur og konur og leiðtoga,
var fjallað um áhrif fjölmiðla og
hvernig nýta mætti sér þá til að vinna
að jafnrétti, viðhorf ungs fólks til jafn-
réttis, hvernig karlmenn gætu unnið
að jafnréttismálum, um vinnumark-
aðsmál, um samstarf stjórnvalda og
frjálsra félagasamtaka að því að vinna
að jafnrétti og staða kvenna í minni-
hlutahópum.
FRÉTTIR
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 19. JÚNÍ 2001 11
GRÍÐARLEG aukning hefur orðið á
verslun með konur og vændi á síðustu
árum og standa Vesturlönd ráðalítil
gagnvart vandanum. Götótt og ónóg
lagasetning, lítil viðurlög og mikill
gróði, svo og efnahagsleg neyð í
mörgum ríkjum Austur-Evrópu, As-
íu, Afríku og Mið- og Suður-Ameríku
hafa orðið til þess að hundruð þús-
unda kvenna streyma til Evrópu á ári
hverju og hefur stór hluti þeirra verið
hnepptur í þrældóm. Þær ganga
kaupum og sölum og eiga sér enga
framtíð, hvorki í heimalandinu, né þar
sem þær starfa.
Örlög þessara kvenna og mögu-
legar aðgerðir til að stemma stigu við
verslun með konur voru eitt helsta
efni ráðstefnunnar um Konur og lýð-
ræði í Vilníus. Sólveig Pétursdóttir
dómsmálaráðherra var ein þeirra
sem vakti máls á vandanum en í mál-
flutningi sínum lagði hún áherslu á
nauðsyn aukins lögreglusamstarfs á
milli landa.
Áhyggjur á Íslandi
Sólveig segir íslensk stjórnvöld
hafa vaxandi áhyggjur af því að versl-
un með konur hafi nú þegar teygt
anga sína til landsins. Íslendingar séu
í betri aðstöðu en margir aðrir til að
berjast gegn henni þar sem starfsemi
nektarstaða sé lögleg og því hægt að
fylgjast með þeim. Í nýlegri rannsókn
á málinu komu skýr tengsl í ljós á
milli slíkra staða og vændis að sögn
Sólveigar og sú tíð því löngu liðin að
Íslendingar geti sagt að vændi eða
verslun með fólk fyrirfinnist ekki á Ís-
landi.
Grípa þarf til margþættra aðgerða,
að sögn Sólveigar, m.a. að koma fórn-
arlömbunum til aðstoðar og þar skipti
samstarf við félagasamtök miklu
máli. Konurnar búi yfir mikilvægum
upplýsingum um þá sem að þessu
standi en réttarstaða þeirra sé slæm
og framtíðarhorfur bágar.
Þá segir Sólveig aukið lögreglu-
samstarf nauðsynlegt en samstarf við
bandarísku alríkislögregluna hafi
þegar skilað sér í þjálfun landamæra-
varða og í aðgerðum til að stemma
stigu við flutningum á fólki frá Evr-
ópu til Bandaríkjanna en slíkir flutn-
ingar fari m.a. fram um Ísland. Þá sé
hin nána lögreglusamvinna Norður-
landanna af hinu góða. Munu dóms-
málaráðherrar landanna ræða versl-
un með konur sérstaklega á fundi
sínum í ágúst. „Við höfum nú þegar öll
nauðsynleg tæki til að nota í barátt-
unni gegn verslun með fólk. Það er
kominn tími til að nota þau,“ sagði
Sólveig.
Örbirgð rekur fjölmargar ungar
konur út í vændi en það sem vakið
hefur svo hörð viðbrögð á Vesturlönd-
um er sú staðreynd að fjöldi
kvennanna gerir sér ekki grein fyrir
því hvað bíður þeirra. Loforð um
þjónustustörf, dans og barnagæslu,
reynast þegar á hólminn er komið allt
of oft vera þrældómur á vændishúsi í
einhverju Evrópuríkjanna.
Margaretha Winberg jafnréttis-
ráðherra Svíþjóðar sagði að áætlað
væri að um hálf milljón kvenna kæmi
til landa Evrópusambandsins á ári til
að stunda vændi, svo ljóst er að um-
fangið er gríðarlegt. Það kom einnig
fram í máli breska lögreglufulltrúans
Edward Burs, sem sagði ávinninginn
af því að reka vændishring og versla
með konur vera álíka og af eiturlyfja-
smygli og sölu.
Munurinn væri bara sá að áhættan
væri margfalt minni, í fæstum lönd-
um lentu menn á bak við lás og slá fyr-
ir smygl á fólki, nema þá í skamman
tíma. Sagði Burs ekki nema von að æ
fleiri samtök glæpamanna sneru sér
að svo ábatasamri atvinnugrein, þar
sem eftirspurnin væri næg.
Hverjir eru viðskiptavinirnir?
Margsinnis hefur verið á það bent
að ekki sé nægilegt að beina sjónum
að vændiskonunum og verslun með
þær, heldur verði einnig að takast á
við þá sem kaupi sér þjónustu vænd-
iskvenna. Sænski félagsfræðingurinn
Sven-Axel Månsson hefur gert athug-
un á því hverjir kaupi þjónustu vænd-
iskvenna og hvað liggi að baki.
Í rannsóknum hans kom m.a. fram
að minnihluti karla fari til vændis-
kvenna, um 10-15% karla á Norður-
löndum en um 40% á Spáni. Meiri-
hluti sænskra karlmanna sem farið
hafði til vændiskonu, hafði gert það
erlendis. Þessar upplýsingar urðu til
þess að sú tillaga kom fram á kvenna-
ráðstefnunni að fyrirtæki og stofnanir
yrðu hvött til þess að leggja bann við
því að starfsmenn sínir ættu mök við
vændiskonur í vinnuferðum.
Þegar karlar voru spurðir hvers
vegna þeir hefðu farið til vændiskonu,
nefndu þeir sem áttu eiginkonur eða
unnustur ófullnægðar kynlífsþarfir,
forvitni og spennu. Aðrir sögðust eiga
í erfiðleikum með að kynnast konum á
eðlilegan hátt. Sagði Månsson ímynd
viðskiptavinarins nafnlausa og að
hann keypti sér réttinn til að vera
dreginn á tálar. Viðskiptavinurinn
hafnaði því að líta á konuna sem nokk-
uð annað en líkama til sölu.
„Til að stemma stigu við því að
karlar sæki til vændiskvenna tel ég að
ýta þurfi frekar undir fjölskyldugildin
en nú er gert. Það verður að gera
karla að þátttakendum í fjölskyld-
unni, breyta karlmennskuímyndinni,“
sagði Månsson.
Bann við kaupum á vændi
Svíar hafa gripið til þess umdeilda
ráðs að banna kaup á þjónustu vænd-
iskvenna. Vændi er hins vegar ekki
ólöglegt og tengist að sögn Mar-
garetha Winberg jafnréttisráðherra
því að ekki er lengur litið á vændis-
konur sem glæpamenn heldur fórn-
arlömb.
Sænsku lögin sem banna kaup á
þjónustu vændiskvenna tóku gildi ár-
ið 1999 og segir Anders Gripenlöv,
lögreglufulltrúi frá Stokkhólmi, að
verulega hafi dregið úr fjölda vænd-
iskvenna á götum úti, allt að 75%, svo
og viðskiptavina eftir að lögin tóku
gildi, enda hafa yfir 110 karlar verið
staðnir að verki og 10 þeirra fengið
háar fjársektir, allt frá 40.000 og upp í
240.000 kr. ísl. Ekki hefur enn komið
til þess að menn hafi verið dæmdir í
fangelsi fyrir að kaupa sér þjónustu
vændiskvenna.
Miklar efasemdir hafa verið um að
lögin breyti neinu, gagnrýnendur
þeirra segja þau verða til þess að færa
vændið neðanjarðar, sem geri lög-
reglu illmögulegt að fylgjast með því.
Gripenlöv segir það ekki rétt, ekkert
hafi komið fram á þeim rúmu tveimur
árum sem liðin eru frá því að lögin
tóku gildi, sem bendi til þess að vændi
hafi aukist neðanjarðar. Segir Grip-
enlöv að í hvert sinn sem fjölmiðlar
fjalli um karlmenn sem fari til vænd-
iskvenna, þeir séu afhjúpaðir eða
fjallað um hætturnar sem slíkri heim-
sókn fylgi, fækki enn á götunum. „Það
er greinilegt að viðskiptavinir vilja
ekki að upp um þá komist og eru ekki
reiðubúnir að taka mikla áhættu, ef
þeir telja líkur á því,“ sagði Gripenlöv.
Í Eystrasaltsríkjunum hefur hins
vegar verið á það bent að með bann-
inu í Svíþjóð sé aðeins verið að færa
vandamálið til, fjöldi sænskra karla
sem skipti við vændiskonur í Eystra-
saltsríkjunum hafi t.d. vaxið. Sólveig
Pétursdóttir dómsmálaráðherra seg-
ir of snemmt að segja til um áhrif
sænsku lagasetningarinnar og segir
að rétt eins og í Noregi verði grannt
fylgst með þeim áður en farið verði að
huga að því að setja slík lög á Íslandi.
Vændis-
konur eru
fórnarlömb
Sólveig Pétursdóttir dómsmálaráðherra í ræðustól í einu leikhúsa Viln-
íus sem lagt var undir ráðstefnuhald.
Verslun með konur og vændi var rædd á
kvennaráðstefnunni í Vilníus en þar var
m.a. rætt um nauðsyn aukins lögreglu-
samstarfs, aðstoð við vændiskonurnar og
deilt um ágæti þess að banna vændi.
Morgunblaðið/UG
sér inn mikinn pening og snúa aft-
ur eftir skamman tíma, kaupa sér
hús hér og lifa góðu lífi, án þess að
upplýsa nokkurn um fortíð sína.
Þær halda að þær muni sleppa við
melludólga og mafíur, að þær geti
starfað á eigin vegum. Sú er hins-
vegar nær aldrei raunin.“
Talið er að allt að 3.000 vænd-
iskonur séu í Litháen, flestar frá
Úkraínu og Hvíta-Rússlandi, en
þær bíða þess að fá litháískt vega-
bréf, sem veitir þeim aðgang að
Vesturlöndum.
Fjölmargar eru handteknar er-
lendis og sendar heim. Fæstar snúa
aftur af fúsum og frjálsum vilja.
„Þrátt fyrir að þær hafi unnið við
skelfilegar aðstæður, verið nauðg-
að og misþyrmt, vilja margar
þeirra snúa aftur. Þær ímynda sér
að í næsta sinn muni þeim ganga
betur, þeim takist að flýja mellu-
dólginn, fá löglegt starf og á ein-
hvern hátt fái þær aðstoð til að
vera um kyrrt. Við vitum af-
skaplega lítið um hvað verður um
stúlkurnar, sem halda aftur vestur
á bóginn.“
Gustiene segir ekki nema von að
stúlkurnar vilji yfirgefa Litháen að
nýju, því jafnvel þótt þær vilji bera
vitni gegn löndum sínum, sem selt
hafi þær í ánauð, hafi ekki fallið
dómur í einu einasta máli þótt mál-
sókn hafi hafist í nokkrum. Margar
þeirra hafi eftir engu að sækjast í
heimalandinu, þar sem þær séu
aldar upp á barnaheimilum og
kunni ekkert fyrir sér. Einu störfin
sem þeim standi til boða séu lág-
launastörf og því hafni þær.
Gustiene og konurnar, sem með
henni vinna, bjóða stúlkunum upp
á sálfræðiaðstoð, lyf og lagaaðstoð
ef þær vilji. Stúlkurnar hafa hins
vegar enga trú á því að mennirnir
hljóti dóm og treysta ekki heldur
lögreglunni. Gustiene segir þær
hafa fulla ástæðu til að vantreysta
henni.
Þær eru skemmdar á sál og lík-
ama og þegar Gustiene höfðar til
þeirra betri manns um að reyna að
minnsta kosti að koma í veg fyrir
að aðrar stúlkur leiðist út í það
sama, yppta þær öxlum. Hver
hugsar um sitt.