Morgunblaðið - 17.07.2001, Blaðsíða 23

LISTIR
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 17. JÚLÍ 2001 23
SEINNI Sumartónleikarnir í Skál-
holti s.l. laugardag voru í raun fram-
hald fyrri tónleikanna þar sem ein-
göngu voru flutt tónverk eftir
Karólínu Eiríks-
dóttur og hófust
þeir seinni á tríói
sem samið var
1978 meðan Kar-
ólína var við nám í
tónsmíðum í
Bandaríkjunum.
Verkið ber yfir-
skriftina IVP og
er ekki gefin nein
skýring í efnis-
skrá á þessari
skammstöfun. það er samið fyrir
flautu (Martial Nardeau), fiðlu (Sig-
rún Eðvaldsdóttir) og selló ( Sigurður
Bjarki Gunnarsson). Þetta er ekta
kammerverk, í fjórum stuttum köfl-
um og í þeim anda er var ríkjandi um
allt tónferli á tímanum 1970 til 80, vel
gert og naut þess ekki síður hversu
vel það var leikið.
Annað verk tónleikanna heitir Vor-
vísa og er samið fyrir sembal. Í um-
sögn tónskáldsins um verkið er reynt
að gera grein fyrir ferli tónhugmynd-
anna en bæði í IVP og Vorvísunni er
aðeins sagt það sem á auðvitað við um
allar tónsmíðar. Þær byggjast á ein-
hverjum tónhugmyndum sem síðan
er unnið með á ýmsan máta. Þetta er
nánast lögmál, þar sem fengist er við
tónferli, hryn og blæbrigði, og að ekki
sé talað um ef túlka á einhverjar til-
finningar, stemningar eða jafnvel at-
ferli og atburði. Tónlist getur staðið
ein en einnig átt áhrifamikla samleið
með margvíslegu listrænu atferli.
Vorvísa gefur hugmynd um að tónmál
sembalsins eigi annað hvort að túlka
vorstemningar eða að verkið hafi ein-
faldlega verið samið að vori til. Helga
Ingólfsdóttir lék það á sannfærandi
máta en miðað við túlkun hennar á
höfundurinn líklega við að verkið sé
samið að vori til, enda víða töluvert
glaðlegt og var það þannig mótað í
ágætum flutningi Helgu.
Martial Nardeau er frábær flautu-
leikari og flutti næsta verk sem nefn-
ist Spor og var samið á síðasta ári.
Verkið er í þremur þáttum sem eru
hvað snertir blæ og mótun tónhug-
mynda sérlega samstætt verk en í
byggingu og tónmáli vísar það að
nokkru aftur til tímans, sem tengist
fyrsta verki tónleikanna, IVP. Hvað
um það, þá naut verkið þess hversu
vel það var flutt af Martial Nardeau.
Sem lokaverk tónleikanna voru flutt
brot úr óperuleiknum Maður lifandi,
er var samvinnuverkefni Karólínu,
Árna Ibsens og Messíönu Tómasdótt-
ur, og var þessi sérstæða ópera flutt í
Borgarleikhúsinu 1999. Sverrir Guð-
jónsson söng tíu stutt atriði úr óper-
unni þar sem dauðinn og hinn sak-
bitni maður takast á. Maðurinn er
störfum hlaðinn og biður um frest.
Hann er ósáttur við að deyja. Hann á
svo margt eftir að gera og að verða að
hverfa frá því öllu er óbærilegt og þá
ekki síður að eiga aðeins að deyja,
ekki einu sinni hetjudauða. Óperan
endar á því að tíminn er kominn og
flutt er þökk fyrir lífið og dauðinn tek-
ur manninn í fang sér og „Form þessa
manns um eilífð moldu orpið“. Siðbót-
arefni óperunnar á ekki síður við í dag
en siðbótarleikurinn „Everyman“
sem er kveikjan að verkinu og rekur
sögu sína aftur til flæmskrar útgáfu
1495 en 1521 er einhver John Skot að
fikta við söguna og jafnvel Hugo von
Hofmannstahl byggir verk sitt Jeder-
mann (1911) á þessari hugmynd. Allt
fram á sautjándu öld komu fram sið-
bótarverk, eins og t.d óratorían
Anima e corpo eftir Cavalieri og óper-
an Seelewig eftir Siegmund Staden.
Flutningur verksins var sérlega vel
af hendi leystur og þá sérstaklega
söngur Sverris Guðjónssonar en
tengingu þáttanna hefði mátt skerpa
með stuttri kynningu á efni óperunn-
ar, til að hvert atriði yrði leikrænt
ljósara. Aðrir flytjendur hafa fyrr
verið nefndir en til viðbótar kom Pét-
ur Jónasson gítarleikari. Það sem sér-
staklega einkenndi þessa tónleika var
afburðagóður flutningur, auk þess
sem hér var gefið gott yfirlit yfir
kammerverk Karólínu Eiríksdóttur –
sem er raunar aðeins einn þáttur at-
hafna hennar sem tónskáld því hún
hefur skilað drjúgu dagsverki í gerð
stærri tónverka, hljómsveitarverka
og konserta auk tveggja óperuverka.
Það eitt að gera stundardvöl og líta
um öxl, hvar vegfarandi hefur merkt
sér vörðu, er gott framtak Sumartón-
leikanna og þá ekki síður að þá gafst
tækifæri til að kynnast töluverðu af
verkum Karólínu á nýjan hátt og í frá-
bærum flutningi okkar bestu lista-
manna. Það var því stór dagur s.l.
laugardag á kirkjustað þeim er Ísleif-
ur og Gizzur lögðu þjóðinni til sem
biskupssetur en þeir voru afkomend-
ur Gizzurs hvíta er ásamt Hjalta
Skeggjasyni kom íslenskum til
kristni.
TÓNLIST
S k á l h o l t s k i r k j a
Flutt voru verk eftir Karólínu
Eiríksdóttur.
Flytjendur voru Sverrir Guð-
jónsson, Martial Nardeau,
Sigrún Eðvaldsdóttir,
Sigurður Bjarki Gunnarsson,
Pétur Jónasson og Helga
Ingólfsdóttir.
Laugardagurinn 14. júlí, 2001.
KAMMERTÓNLEIKAR
Að skila drjúgu dagsverki
Karólína
Eiríksdóttir
Jón Ásgeirsson
Á FYRRI tónleikum Sumartón-
leikanna í Skálholti sl. laugardag voru
flutt fjögur tónverk eftir Karólínu Ei-
ríksdóttur, er spanna tuttugu og eitt
ár af starfsævi
hennar frá 1980 til
dagsins í dag.
Fyrsta verk tón-
leikanna var gam-
all kunningi, In
vultu solis (1980),
fyrir einleiksfiðlu,
sem Sigrún lék af
glæsibrag. Annað
verkið á efnis-
skránni var söng-
verk fyrir messó-
sópran, óbó og
lágfiðlu, sem
nefnist Na Ca-
renza (1993), við
kvæði eftir kven-
trúbador frá mið-
öldum, og var
þetta „frumflutn-
ingur“ á Íslandi
en það var fyrst
flutt í Vínarborg
1995. Flytjendur
voru Ásgerður Júníusdóttir, Peter
Tompkins og Jónína Auður Hilmars-
dóttir. Ljóðið er hugleiðingar kvenna
um giftingar og barneignir, sem þeim
fannst ekki fýsilegir kostir, sérstak-
lega óttuðust þær barneignir.
Ásgerður Júníusdóttir söng þessi
ljóð stórkostlega vel og naut sín þar
sérlega vel glæsileg rödd hennar, við
ágætan samleik Peters og Jónínu.
Verkið er víða sveigt að tónölum rit-
hætti og oft sérlega lagrænt, mjög
fast mótað í stíl og nokkuð þétt unnið,
svo að ein hlustun dugir vart til að
meðtaka það að fullu.
Hugleiðing (1996) fyrir einleiks-
fiðlu var næsta viðfangsefnið og var
undirritaður að heyra verkið í fyrsta
sinn. Karólína er gott tónskáld og er
þetta fiðluverk þétt unnið og töluvert
margbrotið í leikútfærslu tónhug-
myndanna, sérstaklega skemmtilegt
að gerð og var meistaralega vel flutt
af Sigrúnu Eðvaldsdóttur, svo að
verkið varð einstaklega lifandi í út-
færslu hennar.
Lokaverk tónleikanna var frum-
flutningur á „staðarverki“ Karólínu
og nefnist það Að iðka gott til æru, við
texta eftir Hallgrím Pétursson og Jón
Þorsteinsson (um 1570–1627), og eru
þrjár vísur notaðar úr skilnaðarkvæði
er Jón yrkir til sona sinna. Verkið er
samið fyrir messósópran, óbó, lág-
fiðlu, selló, sembal og kór og er byggt
á þremur lögum úr íslenskum hand-
ritum. Það hefst á inngangi, sem er
einfaldur og miðaldalegur í tónferli,
og smám saman vinnur verkið sig í
víxlsöng kórradda og kórsins í heild, á
móti einsöngsröddinni. Tónmálið
spannaði frá einföldu tónferli til þétts
tónbálks í samskipan og í þremur síð-
ustu vísunum, eftir Jón Þorsteinsson,
var einsöngurinn ráðandi með
skemmtilegum undirleik hljóðfær-
anna. Kórinn gerði sínu ágæt skil,
þótt á köflum væri söngur hans ein-
um of frekur í hljóman á móti ein-
söngsröddinni. Þetta er skemmtilega
unnið verk, tónalt og lagrænt á köfl-
um og sérlega áhrifamikið þegar
sunginn er titiltextinn, Að iðka gott til
æru. Ásgerður Júníusdóttir söng með
sinni miklu og góðu rödd þetta ágæta
verk af miklum myndugleik og þar
fer sannarlega efnileg söngkona með
sjaldgæfa hljómdjúpa rödd, sem vel
má fela erfið viðfangsefni í framtíð-
inni. Hljóðfæraleikarar áttu og mik-
inn þátt í góðum flutningi og sömu-
leiðis Kammerkór Suðurlands, undir
stjórn Hilmars Arnar Agnarssonar.
Aðrir flytjendur voru Peter Tompk-
ins, sem átti frábæran leik, tveir efni-
legir strengjaleikarar, Jónína Auður
Hilmarsdóttir á lágfiðlu og Sigurður
Bjarki Gunnarsson, sem bæði léku
mjög vel, og stjórnandi Sumartón-
leikanna, Helga Ingólfsdóttir, er lék
með á sembal.
Þetta voru góðir tónleikar þar sem
flutningurinn í heild var á köflum af-
burða góður og sérstaklega hjá Sig-
rúnu Eðvaldsdóttur, en einnig ber að
nefna söng Ásgerðar Júníusdóttur,
sem kom mjög á óvart. Fyrir und-
irritaðan voru þrjú síðari verkin ný-
næmi og var Hugleiðing fyrir ein-
leiksfiðlu og söngverkið Að iðka gott
til æru það sem mestur viðburður var
í að heyra, en í heild voru tónleikarnir
einstakir fyrir glæsilegan einsöng,
frábæran fiðluleik og áhrifamikla tón-
list.
TÓNLIST
S k á l h o l t s k i r k j a
Flutt voru verk eftir staðartónskáld
Sumartónleikanna, Karólínu Ei-
ríksdóttur. Flytjendur voru Sigrún
Eðvaldsdóttir, Ásgerður Júníus-
dóttir, Peter Tompkins, Jónína
Auður Hilmarsdóttir, Sigurður
Bjarki Gunnarsson, Helga Ingólfs-
dóttir og Kammerkór Suðurlands,
undir stjórn Hilmars Arnar Agn-
arssonar. Laugardaginn 14. júlí.
KAMMERTÓNLEIKAR
Áhrifamikil
tónlist og
flutningur
Sigrún
Eðvaldsdóttir
Ásgerður
Júníusdóttir
Jón Ásgeirsson
TRÍÓ Árna Heiðars leikur nokkra
djasshúsganga fyrir gesti Hverfis-
barsins, í bílastæðahúsinu á horni
Hverfisgötu og Smiðjustígs í kvöld,
þriðjudagskvöld, kl. 22. Með Árna
Heiðari píanóleikara spila Tómas R.
Einarsson kontrabassaleikari og
Matthías Hemstock trommuleikari.
Aðgangur er ókeypis.
Tríó Árna
Heiðars á
Hverfisbarnum
SÖGURNAR um sænska drenginn
Einar Áskel eru litlum lesendum og
uppalendum þeirra að góðu kunnar. Í
þeirri nýjustu sem nú er komin út á
móðurmálinu er þungamiðjan leyni-
kofi sem Einar Áskell og vinir hans
smíðuðu allir saman uppi í trénu á
túninu handan við bílastæðið. Í kof-
ann bera þau stiga og svaladrykk og
púða til þess að sitja á og tvíbökur.
Líka sykurmola og fleira góðgæti í
pökkum, kaðal og verkfæri. Það besta
af öllu er svo keðjan og hengilásinn
sem hægt er að læsa kofanum með til
þess að verjast utanaðkomandi ógn-
um, svo sem heimsóknum ókunnra
krakka.
En dag nokkurn tínist lykillinn og
gamanið kárnar fyrir Einar Áskel.
Getur verið að svikari leynist í vina-
hópnum?
Söguhetjan Einar Áskell er óðum
að komast á fertugsaldur, þótt dreng-
urinn í samnefndum bókum eldist
ekki um dag. Bækurnar um Einar Ás-
kel eru orðnar 19 talsins, eftir því sem
næst verður komist, og viðfangsefnið
sem fyrr, glíma við daglegan veru-
leika. Einar Áskell á sér hliðstæðu í
hversdagslegum aðstæðum, sem
kannski er ein ástæða þess að hann
hittir alltaf í mark, hvort sem er á bók
eða leiksviði. Einar Áskell er líka
venjulegur strákur. Í nýjustu bókinni
er ekki síst fjallað um heiðarleika og
traust, sem ætti að vera litlum kollum
verðugt umhugsunarefni.
BÆKUR
B a r n a b ó k
eftir Gunillu Bergström. Sigrún
Árnadóttir þýddi. 24 bls. Edda -
miðlun og útgáfa, 2001.
ERTU SVONA EINAR
ÁSKELL?
Saga um heiðar-
leika og traust
Helga Einarsdótt ir
♦ ♦ ♦