Morgunblaðið - 21.10.2001, Blaðsíða 19

MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 21. OKTÓBER 2001 19
Þegar gripir drepast snögglega,
án þess að sjúkdómseinkenna hafi
áður orðið vart, er rétt að hafa
miltisbruna í huga og fá úr því
skorið með rannsókn á blóðsýni úr
gripnum. Þetta á ekki síst við á
jörðum, þar sem sagnir eru um, að
sjúkdómurinn hafi valdið tjóni fyrr
á tíð.
Hvar sem miltisbrandur kemur
upp, ríður mikið á, að hann sé
fljótt greindur og gripið sé þegar í
stað til róttækra ráðstafana til að
girða fyrir frekari útbreiðslu og
eyða smiti svo sem föng eru á.
Að lokum örfá orð um eðli milt-
isbruna og einkenni hans.
Miltisbrunabakteríur eða oftar
sporar þeirra berast í skepnuna
með drykkjarvatni, grasi eða
menguðu kjarnfóðri. Sjaldgæfara
er, að veikin berist í skepnuna
gegnum sár. Sporarnir klekjast og
bakteríurnar berast í eitla melting-
arfæra og taka að fjölga sér mjög
ört í sogeitlakerfi líkamans, þar
sem þær mynda öflug eiturefni
(toxin). Tíminn, sem líður frá smiti,
þar til sjúkleg einkenni koma
fram, er mislangur, 2–14 dagar.
Nautgripir og sauðfé, sem farast
úr miltisbruna, finnast oft dauðir,
án þess að áður hafi orðið vart við,
að skepnan væri veik. Oft hefur
blóð eða blóðblandaður vökvi lekið
úr vitum og endaþarmi á þessum
hræjum.
Á svínum, sem veikjast af milt-
isbruna, sést oft sérkennileg bjúg-
bólga á kverk og á hálsi, áður en
sjúkdómurinn yfirbugar þau.
Hross, sem sýkjast af miltis-
bruna, fá oft kveisu eða hrossasótt-
areinkenni, en stundum eru þó
deyfð og sinnuleysi meira áberandi
einkenni. Hross eru oft veik í tvo
til þrjá daga, áður en yfir lýkur.
Hitasótt fylgir alltaf miltisbruna-
sýkingu. Við krufningu á húsdýr-
um, sem farast af völdum milt-
isbruna, er alltaf að finna miklar
blæðingar víða á skrokk og í líf-
færum, blóðvatnssafn í brjóst- og
kviðarholi, blóðhlaupin bólga í
meltingarvegi einkum görnum, oft
óvenju mikil stækkun á milta, sem
er meyrt og blóð áberandi dökkt á
litinn. Hjá svínum, sem farast úr
miltisbruna, er þó yfirleitt ekki
miltisstækkun.
Þó að skyndidauðsföll húsdýra
hér á landi séu oftast af öðrum
völdum en miltisbruna, er samt
rétt að hafa þennan sjúkdóm í
huga, ekki síst ef blóð eða blóðvilsa
hefur gengið úr endaþarmi eða vit-
um skepnunnar.
Þær skepnur, sem grunur leikur
á, að kynnu að hafa farið úr milt-
isbruna, ætti aldrei að gera til eða
kryfja, því það ýtir undir, að bakt-
eríurnar myndi spora, sem eru
mjög lífseigir og þolnir gegn ýms-
um sótthreinsilyfjum og því erfitt
að uppræta þá.
Vakni grunur um miltisbruna, er
því rétt að fara að öllu með gát og
senda þegar í stað blóðdropa til
rannsóknar. Blóðið skal taka
hreinlega úr eyra eða neðanvert á
hala (sterti) og senda í tryggileg-
um umbúðum, vel merktum til
rannsóknar.
Vonandi er saga miltisbruna nú
öll á Íslandi, þó enginn geti um
það fullyrt. Samt þótti rétt að taka
saman þetta ágrip um miltisbruna,
ef svo illa tækist til, að sjúkdóm-
urinn skyti einhvers staðar upp
kollinum á nýjan leik.“
Höfundur er fyrrverandi yfirdýralæknir.
Heimildir:
Greinin Miltisbruni á Íslandi, sem hér birtist í
styttri útgáfu, var upphaflega birt í Bók Dav-
íðs: riti til heiðurs Davíð Davíðssyni eftir 35
ára starf sem prófessor við Háskóla Íslands
og yfirlæknir á Landspítala. Millifyrirsagnir
eru blaðsins.