Morgunblaðið - 21.10.2001, Blaðsíða 24

24 SUNNUDAGUR 21. OKTÓBER 2001 MORGUNBLAÐIÐ
areyri. Halldór Jónsson búfræðing-
ur og bóndi á Arngerðareyri
(1889–1968) sá um ferðir þessar á
árunum 1938–1945 frá Arngerðar-
eyri að Kinnarstöðum. Vegna snjó-
þyngsla hófust þessar ferðir ekki
fyrr en í júlí og lauk í ágúst. Tóku
þær yfirleitt 4–6 tíma, misjafnt eftir
veðri og færð. Nesti var útbúið á
Kollabúðardal að Kollabúðum, en
sumarið 1948 bjuggu þar feðgarnir
Sigurður Jóhann Kristjánsson
(1908–1984) og faðir hans Kristján
Sigurðsson frá Múla í Þorskafirði.
Sigurður bjó á Kollabúðum frá
1933–1969. Þegar komið er niður í
byggð, liggur leiðin yfir Músará
fram hjá hinum forna þingstað, þar
sem Þorskafjarðarþing var háð og
þaðan sem leið liggur að Skógum
eftir Tröllagötu að Kinnarstöðum.
Kollabúðarfundir voru haldnir á
Músaráreyrum um og eftir miðja
19. öld. Voru þeir tilraun til þess að
vekja að nýju í breyttri mynd, forna
þjóðhætti og stuðluðu vafalaust að
því að endurvekja sjálfstæðisþrá og
fornan þjóðarmetnað. Tóftarrústir
tjaldbúðanna sáust enn á eyrunum
árið 1959, skv. Árbók F.Í. það ár.
Þjóðverjar versluðu í Kollabúðum í
lok 16. aldar, en hættu því við einok-
un Dana, er stóð frá 1602–1787.
III.
Árið 1937 braust Guðbrandur
Jörundsson (1911–1980) fyrsta sinni
frá Reykjavík til Kinnarstaða í
Barðastrandarsýslu á bíl sínum.
Dala-Brandur eins og hann var
venjulega nefndur, fékk svo sérleyfi
fyrir þessari leið árin 1938–1945.
Ferðafólk þurfti þó að komast frá
Ísafjarðardjúpi yfir Þorskafjarðar-
heiði í veg fyrir Dala-Brand að
Kinnarstöðum. Kom fólkið venju-
lega með Djúpbátnum að Arngerð-
I.
„Snæbjörn sonur Eyvindar aust-
manns, bróðir Helga magra, nam
land milli Mjóafjarðar og Langa-
dalsár og bjó í Vatnsfirði,“ Land-
náma bls. 191. Enn segir í Land-
námu á bls. 154: „Þá bjó Þrándur
mjóbeinn í Flatey, er Oddur skrauti
og Þórir sonur hans komu út. Þeir
námu land í Þorskafirði. Bjó Oddur í
Skógum, en Þórir fór utan og var í
hernaði. Hann fékk gull mikið í
Finnmörku. Með honum voru synir
Halls af Hofstöðum. En er þeir
komu til Íslands, kallaði Hallur til
gullsins, og urðu þar um deilur
miklar. Af því gerðist Þorskfirð-
ingasaga. Gull-Þórir bjó á Þóris-
stöðum.“
II.
Þorskafjarðarheiði tengir Aust-
ur-Barðastrandarsýslu við Norður-
Ísafjarðarsýslu og liggur leiðin í allt
að 490 m hæð y.s.m.: „Yfir heiðina
liggur akvegur, að mestu ruddur,
um grýttar brekkur og gróðurvana
melöldur úr botni Þorskafjarðar og
norður í Langadal við Ísafjarðar-
djúp. Bílvegurinn yfir heiðina var
lagður á árunum 1940–1946. Þar
sem lagt er á heiðina að sunnan-
verðu heita Kollabúðartögl.“ Þannig
er leiðinni að mestu lýst í „Landinu
þínu Íslandi“, U–Ö, bls. 221. Ef lagt
er á heiðina frá Arngerðareyri, er
leiðin skv. landakorti þessi: „Um
Arngerðarháls að bænum Brekku,
gegnt Neðri-Bakka, síðan með
bökkum Langadalsár að Kirkjubóli
gegnt Fremi-Bakka. Að Kirkjubóli
bjó lengi Pálmi Steindór Helgason
(1897–1967). Hinum megin við ána,
framar í dalnum er Bakkasel, nú í
eyði. Þá liggur vegurinn um hina
skógi vöxnu Skeggjastaðahlíð, en
bærinn, sem hún er kennd við er
fyrir löngu farinn í eyði. Þá taka við
Heiðarbrekkur, þar sem oft var áð
og nesti borðað, en síðan farið að
Högná og Högnafjalli (Högn). Nú er
haldið á Bröttubrekku og er leiðin
vel vörðuð og vegvísar hlaðnir í þær.
Reiphólsfjöll eru nú á hægri hönd,
881 m á hæð, þokusæl mjög. Nú er
krækt fyrir Gedduvatn, en það er í
468 m hæð y.s.m. Skammt fyrir
sunnan Gedduvatn er sæluhús.
Næst á veginum eru þrjú gil, Aust-
urgil, Ófærugil og Selgil. Þá er hald-
ið meðfram Þorskafjarðará niður í
Arngerðareyri og Kinnarstöðum og
þess neytt eins og fyrr getur í Heið-
arbrekkum. Menn voru yfirleitt ein-
hesta. Ef fréttist að heiðin væri
ófær varð að bíða næsta dags og
gista annaðhvort á Arngerðareyri
eða Kinnarstöðum. Heimili þessara
endastöðva voru annáluð myndar-
heimili.
IV.
Kinnarstaðir standa á hjallabarði
vestur við Þorskafjörðinn, allhátt
frá sjó. Dregur bærinn nafn sitt af
Þuríði Drikkinn (dritkinn), vinkonu
Gull-Þóris. Hesthólmi er þar við sjó-
inn. Herma munnmæli að Kinn-
skær, hestur Þóris, hafi verið lagður
spjóti til bana, er hann kom af sundi
yfir fjörðinn. Hestamannafélagið á
þessum slóðum heitir Kinnskær og
er haldinn hestadagur á þess vegum
hvert sumar, fyrstu árin á Klukku-
fellsmelum, en nú á Sólheimamel-
um. Á þessum árum bjuggu að
Kinnarstöðum þrjár systur, Guðrún
(1887–1988), Guðbjörg (1899–1988)
og Ólína (1904–1995) kennari. For-
eldrar þeirra voru Magnús Sigurðs-
son (1862–1935) og Ingibjörg Ein-
arsdóttir (1860–1937). Kinnarstaða-
systur byggðu upp hvert hús á
bænum og voru þau raflýst frá
Kinnarstaðaá. Í myndbandinu Stikl-
um nr. 4 gerir Ómar Ragnarsson
þessu einstæða heimili góð skil.
Þeim bar engin skylda til þess að
hefja þarna greiðasölu, en landlæg
gestrisni á Íslandi varð til þess að
þarna varð mikill gestagangur og
það svo, að gestir voru að vekja upp
svo til alla nóttina, þegar mest var.
30–40 manns voru hjá þeim þá nótt-
ina, sem flest var, en karlmenn auð-
vitað flestir í hlöðu. Svo tóku við
morgunverk í fjósi og á túni, svo oft
varð lítið um svefn. Þessar kjarna-
konur voru einstæðar að dugnaði og
myndarskap.
Ólína Margrét Magnúsdóttir,
eins og hún hét fullu nafni lauk
kennaraprófi árið 1929 og kenndi í
42 ár við barnaskólann í Geiradals-
hreppi í Austur-Barðastrandarsýslu
Þorskafjarðarbréf
Gott væri, ef einhver íþróttasögufræðingur tæki sig
nú til, segir Leifur Sveinsson, og ritaði um hina
fræknu för Ármenninganna um Vestfirði í júlí 1944.
Greinarhöfundur við vegaskiltið á
Steingrímsfjarðarheiði í júlí 2001, þar
sem haldið er yfir Þorskafjarðarheiði
til Reykhóla = 45 km.
Fimleikaflokkur Ármanns á ferð
um Vestfirði í júlí 1944. Myndin
er tekin við héraðsskólann í
Reykjanesi:
Fremri röð frá vinstri:
1. Katrín Ármann. 2. Sigríður
Bjarnadóttir. 3. Inga Árnadóttir. 4.
Inga Guðmundsdóttir. 5. Hulda
Guðmundsdóttir. 6. Sigríður Arn-
laugsdóttir. 7. Rós Pétursdóttir. 8.
Bjarnveig Sigríður Ingimund-
ardóttir, skólastjórafrú í Reykja-
nesi. 9. Aðalsteinn Jóhann Eiríks-
son, skólastjóri í Reykjanesi. 10.
Þóra Stefánsdóttir. 11. Ragnhildur
Elíasdóttir. 12. Halla Jóhanns-
dóttir. 13. Guðrún Nielsen. 14.
Gerður Sigfúsdóttir. 15. Guðrún
Guðmundsdóttir.
Aftari röð frá vinstri:
1. Jens Guðbjörnsson, fararstjóri
og formaður Ármanns (1903–
1978). 2. Borgþór Jónsson. 3. Ol-
geir Gottliebsson. 4. Gunnar
Steingrímsson. 5. Hörður
Kristófersson. 6. Hjörleifur Bald-
vinsson. 7. Karl ? 8. Jón Marvin
Guðmundsson. 9. Stefán Krist-
jánsson. 10. Árni Jónsson. 11.
Ingvar Ólafsson. 12. Soffía Niel-
sen. 13. Jón Þorsteinsson,
íþróttakennari og sýningarstjóri
(1898–1985).
P.S. Ekki hefur tekist að þekkja
nöfn fimleikafólksins með óyggj-
andi hætti, svo beðist er velvirð-
ingar ef þar er ekki greint frá rétt-
um nöfnum. Greinarhöfundur er í
síma 551 3224, ef leiðréttingar
berast.
Úr bókinni Landið þitt Ísland, 1. bindi A-G
Arngerðareyri
Síðara hús á Kinnarstöðum, byggt 1955.
Kynnarstaðasystur: Guðrún, Ólína og Guðbjörg.