Morgunblaðið - 23.11.2001, Side 25

VIÐSKIPTI/ATHAFNALÍF
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 23. NÓVEMBER 2001 25
Faxafeni 5 • 108 Reykjavík • Sími 588 8477 • betrabak@betrabak.is • www.betrabak.is
w
w
w
.d
es
ig
n.
is
©
20
01
Vertu viss um að gæðin nái í gegn.
• 2 x 50.000 NW Power lyftimótorar.
• 3 nuddmótorar með 7 nuddkerfum.
• Öryggisbúnaður á nuddmótorum.
• Loftfjarstýring.
• Rennur til baka við lyftingu baks.
• Sér koddastilling.
• 10 ára ábyrgð á rafhlutum.
Jólatilboð á stillanlegum rúmum með heilsudýnum
Gravity Zero Super
HÉRAÐSDÓMUR Reykjavíkur sýknaði í síð-
asta mánuði Gunnar Sch. Thorsteinsson, fyrr-
verandi stjórnarmann í Skeljungi, af ákæru um
brot á ákvæðum laga um verðbréfaviðskipti.
Ríkissaksóknari ákvað að dómi Héraðsdóms
Reykjavíkur yrði ekki áfrýjað til Hæstaréttar.
Gunnar átti viðskipti með hlutabréf í Skelj-
ungi sumarið 1999 en dómur um þessi viðskipti
féll í síðasta mánuði, rúmum tveimur árum eft-
ir atvikið. Um er að ræða fyrsta dómsmál sinn-
ar tegundar á Íslandi en í kjölfar sýknudóms-
ins mun viðskiptaráðherra að leggja fyrir
ríkisstjórn í dag, frumvarp til breytinga á lög-
um um verðbréfaviðskipti.
Um er að ræða breytingu á 31. grein laganna
þar sem m.a. segir: Innherjum er óheimilt að
nýta trúnaðarupplýsingar, beint eða óbeint, til
öflunar eða ráðstöfunar verðbréfa. Lagagrein-
in sem í gildi var þegar hin meintu brot áttu sér
stað var samhljóða, að viðbættu „...sjálfum sér
eða öðrum til hagsbóta.“ Sú viðbót var felld út
með breytingalögum árið 2000. Í væntanlegu
frumvarpi viðskiptaráðherra verður lagt til að
orðalag greinarinnar verði skýrara og tekin
verði af tvímæli um að ekki þurfi að koma til
ásetningur um nýtingu trúnaðarupplýsinga
heldur geti gáleysi nægt til sakfellingar.
Frumvarp viðskiptaráðherra er í raun við-
brögð við nýföllnum dómi og þeirri afstöðu
Ríkissaksóknara að ekki skuli áfrýja dómnum
til Hæstaréttar. Í dómi Héraðsdóms kemur
fram það mat dómsins að samkvæmt lögum um
verðbréfaviðskipti sé gáleysi ekki nægilegt til
sakfellingar heldur þurfi að koma til ásetning-
ur.
„Viðskiptaráðherra er þessu ekki sammála
og telur að breyta þurfi lögunum, sé einhver
minnsti vafi um það í augum dómstóla að gá-
leysi dugi ekki til sakfellingar. Mat ríkissak-
sóknara var að ekki væri rétt að áfrýja þessum
dómi og í kjölfar þess vill viðskiptaráðherra
taka af öll tvímæli um þetta,“ segir Benedikt
Árnason, skrifstofustjóri í viðskiptaráðuneyt-
inu.
„Menn eiga ekki að eiga viðskipti á meðan
þeir búa yfir trúnaðarupplýsingum. Það á ekki
að skipta máli hvort um gáleysis- eða ásetn-
ingsbrot er að ræða. Að öðrum kosti gengur
þetta ekki upp,“ segir Benedikt.
Mótmælti að upplýsingar
væru trúnaðarupplýsingar
Forsaga málsins er sú að Gunnar átti sæti í
stjórn Skeljungs og á sama tíma keypti hann
hlutabréf í félaginu. Fjármálaeftirlitið tók til
athugunar kaup Gunnars á hlutabréfum í
Skeljungi 7. júlí 1999 og vísaði Fjármálaeft-
irlitið eftir athugun sína málinu til Ríkislög-
reglustjóra um ári síðar. Í mars á þessu ári var
gefin út ákæra á hendur Gunnari.
Honum var gefið að sök að hafa sem stjórn-
armaður í Skeljungi keypt fyrir milligöngu MP
verðbréfa hf. hlutabréf í Skeljungi að nafnverði
650 þúsund krónur á genginu 4,70 fyrir rúmar
þrjár milljónir króna og að hafa með því nýtt
sjálfum sér til hagsbóta trúnaðarupplýsingar
sem hann fékk á stjórnarfundi í Skeljungi sem
haldinn var 24. júní 1999. Þar var kynnt rek-
staruppgjör hlutafélagsins fyrir maímánuð
1999, sem sýndi að hagnaður félagsins af reglu-
legri starfsemi þann mánuð var 64 milljónir
króna eða 45 milljónum króna hærri en áætl-
anir gerðu ráð fyrir. Þessar upplýsingar voru
m.a. taldar vera líklegar til að hafa áhrif til
hækkunar á markaðsverði hlutabréfanna þeg-
ar þær yrðu gerðar opinberar. Ákærði neitaði
sök og mótmælti því að upplýsingarnar hefðu
getað talist vera trúnaðarupplýsingar.
Í dómi Héraðsdóms kemur fram að Gunnar
„skýrði frá því að skömmu fyrir hlutabréfa-
kaupin hafi hann fengið greiddar slysabætur
frá tryggingafélagi og hafi hann keypt bréf í fé-
laginu fyrir hluta af þeim enda hafi hann talið
eðlilegt að hann ætti hlut í því þar sem hann
var þar stjórnarmaður. Hann segist hafa látið
hinn hluta bótanna í fyrirtæki sem sonur hans
hafði sett á laggirnar. Það fyrirtæki hafi svo
þurft á meira fé að halda og hann því selt hluta-
bréfin aftur til þess að útvega fé til þess. Meðal
gagna í málinu er kvittun frá Sjóvá-Almennum
þar sem fram kemur að hann tók við slysabót-
um að fjárhæð 9.260.806 krónur, hinn 15. júní
1999.“
Hrapalleg mistök að banna alfarið
Í samtali við Morgunblaðið segir Gunnar
Sch. Thorsteinsson, fyrrverandi stjórnarmað-
ur í Skeljungi, að nauðsynlegt sé að lagareglur
um innherjaviðskipti og misnotkun trúnaðar-
upplýsinga séu skýrar og þeim sé framfylgt.
„Ef menn vita eitthvað sem þeim er ljóst að
aðrir vita ekki, mega þeir ekki nýta sér það til
að hagnast.“
Varðandi hugmyndir um að innherjum verði
alfarið bannað að eiga viðskipti með bréf þess
félags sem þeir eru innherjar í segir Gunnar að
slíkt komi ekki til greina að hans mati. „Það
væru hrapalleg mistök. Það er óeðlilegt að sá
sem hefur um framtíð fyrirtækis að segja, geti
aldrei nokkurn tímann keypt eða selt hlut í því.
Er ekki eðlilegt að menn eigi hlut í þeim fyr-
irtækjum sem þeim er trúað til að stjórna?“
Gunnar segir að ástæða geti verið til að
breyta þessum lagareglum á þann hátt að inn-
herjar megi aðeins eiga viðskipti með bréf á
ákveðnum tímabilum, t.d. rétt eftir aðalfund og
rétt eftir árshlutauppgjör.
Áfrýjun hefði verið eðlileg
Í niðurstöðu dómsins segir m.a.: „Þegar bor-
in eru saman 1. tl. 1. mgr. 31. gr. laga um verð-
bréfaviðskipti og hliðstæð ákvæði í danskri,
norskri, sænskri og bandarískri löggjöf vekur
það athygli að ótvíræður munur er að þessu
leyti á hinu íslenska ákvæði og erlendu laga-
ákvæðunum, þar sem huglæg afstaða þess sem
í hlut á virðist ekki skipta máli að þessu leyti,
eða a.m.k. er þar ekki krafist meira en gáleys-
is.“
Morgunblaðið leitaði álits tveggja sérfróðra
lögfræðinga sem kynnt hafa sér dóminn og
innti þá álits á honum og þeim lagareglum sem
í gildi væru.
Áslaug Björgvinsdóttir, lektor við lagadeild
Háskóla Íslands, er þeirrar skoðunar að rík
ástæða hefði verið til að áfrýja dómnum til
Hæstaréttar til að fá endanlega niðurstöðu um
túlkun ákvæðisins. „Það hefði verið eðlilegt að
fá niðurstöðu Hæstaréttar. Þetta er í fyrsta
sinn sem reynir á ákvæðið. Því er ætlað að
tryggja jafnræði fjárfesta þannig að þeir sitji
allir við sama borð. Markmiðið er að búa til
öruggan og skilvirkan markað og þegar svona
mál kemur upp geta fjárfestar misst tiltrúna á
markaðinn. Auk þess leiðir það af trúnaðar-
skyldu stjórnenda gagnvart félaginu sem þeir
starfa fyrir að þeim er óheimilt að misnota að-
stöðu sína í viðskiptum með hlutabréf í félag-
inu, sbr. 67, grein hlutafélagalaga.“
Áslaug segir að þessarar niðurstöðu hefði
mátt vænta frá dómstólum, með hliðsjón af
orðalagi ákvæðisins sem t.d. er ólíkt danska
ákvæðinu. „Niðurstaðan kemur í sjálfu sér
ekki á óvart en ég tel þó í ljósi atvika málsins að
niðurstaða dómsins hefði getað orðið önnur.
Þetta er mjög ströng túlkun og gerðar mjög
ríkar kröfur um sönnun af hálfu ákæruvaldsins
og ennfremur ásetning.“
Varðandi væntanlegt frumvarp viðskipta-
ráðherra, segist Áslaug fagna því og mikilvægt
sé að breyta ákvæðinu. Ástæða sé til að leggja
bann við því að innherjar eigi viðskipti á sama
tíma og þeir búa yfir trúnaðarupplýsingum.
Þeir ættu ekki að eiga val um það að eiga við-
skipti og geta hugsanlega borið fyrir sig að
ákvörðunin sem slík hafi ekki verið grundvöll-
uð á upplýsingunum.
Í 35. grein dönsku laganna um verðbréfa-
viðskipti er lagt bann við því að þeir sem búa
yfir trúnaðarupplýsingum, kaupi, selji eða
hvetji til kaupa eða sölu verðbréfa. Rétt sé að
hafa hliðsjón af þessu ákvæði og löggjöf ná-
grannaríkja okkar við endurskoðun ákvæða
verðbréfaviðskiptalaga um bann við nýtingu
trúnaðarupplýsinga.
Innherjasvik verulegt vandamál
á verðbréfamörkuðum
Jakob R. Möller hrl. segir að sá lærdómur
sem draga megi af niðurstöðu fyrsta dómsmáls
vegna innherjaviðskipta sé að endurbæta þurfi
lagareglur. Hann segir að hafa verði í huga að
lagareglurnar sem í gildi voru þegar atvikin
áttu sér stað voru þannig að sanna þurfti
ásetning manns til að hagnast eða að minnsta
kosti gáleysi. „Ákæruvaldinu tókst ekki að
mati dómsins að sanna að ákærði hefði keypt
og selt þessi bréf í þeim tilgangi að hagnast á
því. Heldur voru af hálfu hans gefnar eðlilegar
skýringar á því hvað um var að tefla.“
Jakob segir að ef væntanlegt frumvarp við-
skiptaráðherra nær fram að ganga, virðist sem
komið verði á svokallaðri hlutlægri refsi-
ábyrgð. „Það er að segja að ef atvikið á sér stað
verður það eitt refsivert. Þannig hygg ég að
reglurnar séu víðast hvar annars staðar.“
Jakob er þeirrar skoðunar að ekki sé hægt
að ná utan um innherjasvik öðruvísi en með
hlutlægri refsiábyrgð. „Eins og lagareglurnar
hafa verið er nánast útilokað að sanna að aðili
hafi keypt bréf í þeim ásetningi að hagnast
ólöglega á stöðu sinni sem innherja, ef hann
sýnir fram á að hann hafi skyndilega fengið
peninga í hendur sem væri skynsamlegt að
ávaxta. Þetta var staðan sem var upp í máli
fyrrverandi stjórnarmanns í Skeljungi. Ég sé
ekki að til að sporna við þessu ástandi sé hægt
að fara öðruvísi að en alls staðar á þróuðum
fjármagnsmörkuðum er talið nauðsynlegt. Víð-
ast annars staðar hefur verið litið þannig á að
innherjasvik geti verið verulegt vandamál á
verðbréfamarkaði. Þetta brenglar gegnsæi
markaðarins og eina leiðin til að ná utan um
það væri þessi hlutlæga refsiábyrgð. Ég hygg
að viðbrögð viðskiptaráðherra við þessum
dómi séu í þá átt að færa þessar reglur sem hér
hafa gilt, nær því sem gildir annars staðar,“
segir Jakob R. Möller hrl.
Lagareglur
þurfa að verða
skýrari
Fyrsta dómsmálinu á Íslandi vegna innherjaviðskipta
lauk með sýknu í síðasta mánuði. Ákvæði verðbréfa-
viðskiptalaganna um innherjaviðskipti eru af lögfræð-
ingum o.fl. talin óskýr og í dag mun viðskiptaráðherra
leggja fyrir ríkisstjórn frumvarp til breytinga á þeim.
Morgunblaðið/Þorkell