Morgunblaðið - 29.12.2001, Blaðsíða 38

LISTIR
38 LAUGARDAGUR 29. DESEMBER 2001 MORGUNBLAÐIÐ
NÚ ER búið að gefa tæplega 340
bókapakka með Íslendingasögunum
í enskri þýðingu í Kanada en um er
að ræða þjóðargjöf frá Íslendingum í
fyrra, þegar 1000 ár voru liðin frá
komu Leifs Eiríkssonar til Ameríku.
Alls voru gefnir 500 bókapakkar
og hefur Ray Johnson, fyrrverandi
formaður Þjóðræknisfélags Íslend-
inga í Vesturheimi, yfirumsjón með
dreifingunni í Kanada. Dreifingin
hófst í febrúar sl. og segir Ray John-
son að enn eigi 162 pakkar eftir að
fara frá sér. „Þetta hefur gengið
samkvæmt áætlun en nú um áramót-
in förum við yfir stöðuna og komum
pökkunum sem eftir eru á rétta
staði.“
Bókunum hefur verið dreift vítt og
breitt um Kanada, fyrst og fremst til
skóla og bókasafna en einnig Íslend-
ingafélaga og annarra stofnana.
Flestum pökkum hefur verið veitt
móttaka í Manitoba eða um 100 en
gjöfunum hefur verið dreift í öllum
fylkjum landsins.
Margir hafa lagt hönd á plóg og á
stundum hefur mikið verið haft fyrir
því að koma bókunum á áfangastað.
Í því sambandi má nefna að Joe Hall-
dorson, flugmaður í Edmonton,
flaug með bækur til Yellowknife og
Inuvik í norðvesturhéruðum Kan-
ada, um 1.150 mílur aðra leið, og fóru
þrír dagar í ferðina. Hann segir að
yfirmenn bókasafnsins í Yellowknife
hafi verið yfir sig hrifnir af bókunum
og haft á orði að vonandi yrði hægt
að setja upp sýningu um landkönn-
uði norðursins þar sem Íslendinga-
sögurnar yrðu í öndvegi en Deborah
Bruser bókasafnsvörður tók við gjöf-
inni fyrir hönd safnsins. Í Yelloknife
hitti hann Michael Miltonberger frá
Fort Smith sem tók við þjóðargjöf-
inni fyrir hönd safnsins þar. Í Inuvik
tóku Nora Dixon og Vicki Billingsley
á bókasafninu þar við gjöfinni.
Elva Sæmundsson frá Árborg til vinstri afhendir Louise Fréchette á bókasafninu í Nunavut bókapakkann.
Dreifing þjóðargjafarinnar í Kanada gengur vel
Búið að gefa á fjórða
hundrað bókapakka
Á bókasafninu í Inuvik afhenti Joe Halldorson flugstjóri Noru Dixon og
Vicki Billingsley þjóðargjöfina.






 

V
afasamt verður að
teljast að lands-
menn taki „jóla-
glaðningi“ Rík-
isútvarpsins
fagnandi, en nú um áramótin
eiga afnotagjöld þess að hækka
um 7%.
Forsvarsmenn stofnunarinnar
hafa réttlætt hækkun á afnota-
gjöldunum með því að þau hafi
ekki tekið hækkunum í sam-
ræmi við verð annarrar þjón-
ustu á undanförnum misserum.
En munurinn er sá að fólk hef-
ur val um hvort það kaupir sér
aðra sambærilega þjónustu, en
ef það vill á annað borð nýta sér
útsendingar útvarps- og sjón-
varpsstöðva er það neytt til að
greiða afnotagjöld til Rík-
isútvarpsins. Því eins og kunn-
ugt er verða allir eigendur sjón-
varps- og útvarpsviðtækja að
greiða sinn
toll til stofn-
unarinnar,
hvort sem
þeir hafa
áhuga á að
fylgjast með
dagskrá hennar eður ei.
Áskrifandi að Stöð 2 getur
mótmælt hækkun áskrift-
argjalda þeirrar stöðvar með því
að segja áskriftinni upp, en
hann er hins vegar nauðbeygður
til að taka á sig hækkun afnota-
gjalda RÚV og hefur engin tök
á að mótmæla.
Sömuleiðis geta áskrifendur
að frjálsu sjónvarpsstöðvunum
mótmælt dagskrárstefnu þeirra
með því að framlengja ekki
áskriftina, en áhorfendur Rík-
issjónvarpsins (og því miður all-
ir sem hafa hug á að horfa á
sjónvarp yfir höfuð) hafa hins
vegar engin slík úrræði til að
láta skoðun sína í ljós.
Allir hljóta að sjá að þessi
nauðungaráskrift að stöðvum
RÚV skaðar með beinum hætti
möguleika einkarekinna stöðva
til þess að spjara sig á mark-
aðnum og margoft hefur verið á
það bent að óeðlilegt sé að ríkið
þrengi þannig að samkeppn-
isstöðu einkaaðila. Og til að
bæta gráu ofan á svart hefur
RÚV ekki einungis rétt til að
innheimta skatt af öllum við-
tækjaeigendum á Íslandi, heldur
keppir það líka við einkastöðv-
arnar á auglýsingamarkaði. (Það
er athygli vert að þrátt fyrir
þessa yfirburðastöðu sína hefur
Ríkisútvarpið verið rekið með
tapi í átta af undanförnum tíu
árum og stefnir í að stofnunin
verði rekin með um 300 milljóna
króna halla á þessu ári. Það
hlýtur að segja sitt um stjórnun
stofnunarinnar – og um slíkan
ríkisrekstur almennt.)
Sem betur fer átta margir sig
á því hve óeðlilegt það er að rík-
isvaldið vegi með þessum hætti
að atvinnurekstri einstaklinga.
Ýmsir hafa því lagt til að af-
notagjöld RÚV verði aflögð og
að stofnunin verði þess í stað
sett á fjárlög. Það er þó ekki
ýkja vænleg leið, meðal annars
vegna þess að almennt er heppi-
legra að álögur á almenning séu
sýnilegar (eins og afnotagjöld-
in), því ella er hætta á að vit-
undin slævist um hvernig
skattfé okkar er varið. Eftir
sem áður hefði RÚV einnig
óeðlilegt forskot á keppinautana
og eftir stæði að ríkið héldi uppi
rekstri sem einkaaðilar gætu
sinnt.
Eina raunverulega lausnin er
að taka skrefið til fulls og leggja
RÚV niður, að minnsta kosti í
núverandi mynd. Leitast ætti
við að selja afþreyingarstöðv-
arnar Ríkissjónvarpið og Rás 2,
en þó mætti halda gömlu Guf-
unni eftir til að sinna öryggis-,
upplýsingar- og fræðslu-
hlutverki.
Almennt verður að teljast
vafasamt að ríkið standi í at-
vinnurekstri sem einkaaðilar
eru færir um að sinna. En ef til
vill má færa rök fyrir því að
réttlætanlegt væri að ríkið ræki
sjónvarpsstöð ef dagskrá henn-
ar byggðist einvörðungu á vönd-
uðu fræðsluefni, fréttum og
menningarumfjöllun, sem með
því að auka menntun og upplýs-
ingu almennings væru til þess
fallin að styrkja stoðir lýðræð-
isins í landinu. Enda væri slík
stöð væntanlega ekki í beinni
samkeppni við einkastöðvar.
Það er hins vegar ekki með
nokkru móti hægt að sjá hvers
vegna ríkið ætti að standa í því
að útvarpa afþreyingarefni; slík
starfsemi hefur engan mennt-
unarlegan eða lýðræðislegan til-
gang og henni eru aðrir aðilar
fullfærir um að sinna.
Engu að síður er raunin sú að
dagskrá Ríkissjónvarpsins
byggist fyrst og fremst á
ómerkilegri afþreyingu. Rík-
issjónvarpið stendur sig engu
betur en einkafjölmiðlar í því að
flytja menningarefni, fræðslu-
þætti, íslenskt efni eða fréttir.
„Flaggskip“ stöðvarinnar eru
þvert á móti innihaldsrýrir af-
þreyingarþættir á borð við
sjúkrahúsdramað Læknavakt-
ina, hin bersöglu Beðmál í borg-
inni, ofbeldisfullu mafíusögurnar
af Soprano-fjölskyldunni og út-
þynnta hallærismagasínið Milli
himins og jarðar. Í þessum þátt-
um fer alltént fjarskalega lítið
fyrir efni „á sviði lista og bók-
mennta, vísinda og sögu“, eins
og lög kveða á um að Rík-
isútvarpið skuli flytja, og þaðan
af síður „almennri fræðslu“.
Undirrituð er þeirrar skoð-
unar að ríkisvaldið hafi hlut-
verki að gegna við menntun og
uppfræðslu landsmanna og gæti
því hugsanlega sætt sig við að
ríkið ræki sjónvarpsstöð þar
sem eingöngu væru sýndir upp-
lýsandi þættir um sögu, stjórn-
mál, vísindi, menningu og listir,
vandaðar fréttaskýringar og
metnaðarfullir fréttatímar, um-
ræðuþættir um málefni líðandi
stundar og tímamótaverk úr
kvikmyndasögunni (ó, hve fjarri
þetta er raunveruleikanum á
RÚV!).
En séu menn þeirrar hyggju
að ríkið eigi að koma að slíku
upplýsingar- og fræðslustarfi í
sjónvarpi má þó benda á betri
leið. Eðlilegast væri að ríkið
stæði ekki sjálft í sjónvarps-
rekstrinum, heldur léti nægja að
styrkja framleiðslu einkaaðila á
sjónvarpsefni sem síðan væri
sýnt á einkareknum stöðvum.
Þannig væri fé almennings ekki
sóað í að fjármagna yfirbygg-
ingu ríkisstofnunar, tækjabúnað
og dreifikerfi, heldur myndi það
nýtast að fullu til að ná þeim
markmiðum sem að væri stefnt.
Ríkis-
afþreying
Eina raunverulega lausnin er að taka
skrefið til fulls og leggja RÚV niður, að
minnsta kosti í núverandi mynd.
VIÐHORF
Eftir Aðalheiði
Ingu
Þorsteinsdóttur
aith@mbl.is
VIKUBLAÐIÐ Lögberg-Heims-
kringla í Winnipeg í Kanada hefur
stofnað styrktarsjóð með því mark-
miði að safna 50.000 kanadískum
dollurum, um 3,2 milljónum króna,
á næstu sex mánuðum til styrktar
útgáfu blaðsins.
Marno Olafson, formaður söfn-
unarnefndar, segir að peningunum
verði m.a. varið til að bæta tækja-
kost blaðsins og í útbreiðslustarf.
Hann segir að ekki sé aðeins verið
að safna peningum heldur vekja at-
hygli á því að öll aðstoð komi sér
vel. Í því sambandi nefnir hann
kaup á gjafaáskriftum og auglýs-
ingar auk þess sem efni í blaðið sé
alltaf vel þegið.
Grant Stefanson, varaformaður
stjórnar Lögbergs-Heimskringlu,
segir að blaðið sé mikilvægur þátt-
ur í því að viðhalda íslenskri menn-
ingu í Norður-Ameríku og því hafi
allur stuðningur við það mikið að
segja. Blaðið Heimskringla var
stofnað 1886 og Lögberg 1888 en
blöðin voru sameinuð 1959. Síðan
hefur Lögberg-Heimskringla kom-
ið út vikulega. Fyrir sameininguna
voru blöðin skrifuð á íslensku og
sami háttur var hafður á, þar til
enskan varð alls ráðandi fyrir
nokkrum árum. Blaðið er yfirleitt
átta blaðsíður og kemur út á föstu-
dögum, en ritstjóri er Lillian Vil-
borg.
Lögberg-Heimskringla
stofnar styrktarsjóð
Söfnun til styrktar
útgáfu blaðsins
ALMANAK Hins íslenska þjóðvina-
félags er komið út í 128. sinn, en það
kom fyrst út í Kaupmannahöfn árið
1874.
Almanakið hefur alla tíð komið út á
vegum Þjóðvinafélagsins og um langa
hríð í samprenti með Almanaki Há-
skóla Íslands. Auk almanaksins
sjálfs hefur árbók Íslands alltaf verið
fastur liður í ritinu, en í henni hefur
jafnan verið fjöldi upplýsinga um ís-
lenskt þjóðlíf. Þorsteinn Sæmunds-
son stjörnufræðingur hefur reiknað
og búið almanakið sjálft til prentunar,
en árbókina fyrir árið 2000 ritar Heim-
ir Þorleifsson sagnfræðingur. Í henni
er yfirlit um árferði, atvinnuvegi,
íþróttir, verklegar framkvæmdir,
mannalát og margt fleira.
Forseti Hins íslenska þjóðvinafélag
er Ólafur Ásgeirsson þjóðminjavörður.
Umsjónarmaður Almanaksins er
Jóhannes Halldórsson cand. mag.
Prentsmiðjan Oddi prentaði ritið og
það er Sögufélag, Fischersundi 3,
sem sér um dreifingu. Ritið er 212
bls. Unnt er að gerast áskrifandi hjá
Sögufélagi, og þar eru einnig fáan-
legir eldri árgangar. Verð: 1.450 kr.
Rit