Morgunblaðið - 06.01.2002, Qupperneq 32

32 SUNNUDAGUR 6. JANÚAR 2002 MORGUNBLAÐIÐ
5. janúar 1992: „Eftir
margra áratuga baráttu er
svo komið, að innflutningur
á olíu er frjáls. Olíufélögin
og aðrir, sem kunna að vilja
hefja innflutning á olíu, geta
ákveðið, hvaðan þeir kaupa
þessa vöru með sama hætti
og innflytjendur geta
ákveðið hvaðan þeir kaupa
ýmsar aðrar vörur. Við höf-
um alltof lengi bundið þessi
viðskipti við Sovétríkin, sem
eru ekki lengur til og löngu
tímabært að gefa þennan
innflutning frjálsan og efna
til samkeppni á milli olíufé-
laganna og hugsanlega ann-
arra um þennan innflutning.
En þrátt fyrir frelsi til
innflutnings á olíu hefur
verðlagning innanlands ekki
verið gefin frjáls með öllu,
þótt frelsi sé í verðlagningu
á einstökum tegundum. Nú
bregður svo við, að and-
staða við verðlagsfrelsi á
þessu sviði kemur úr
óvæntri átt. Jón Sigurðsson
viðskiptaráðherra hefur lát-
ið semja frumvarp um þessi
málefni, sem felur í sér, að
felld er niður jöfnun flutn-
ingskostnaðar olíu á landi
en hins vegar er slíkri jöfn-
un haldið á flutningum á
sjó. Í bréfi, sem þingflokkur
sjálfstæðismanna hefur sent
ráðuneytisstjóra við-
skiptaráðuneytis vegna
þessa frumvarps, segir m.a.:
„Skiptar skoðanir eru um
frumvarpið og telur þing-
flokkurinn rétt að fram fari
viðræður á vegum stjórn-
arflokkanna með það í huga
að auka frjálsræði í verð-
lagningu og verðsamkeppni
milli olíufélaganna en þó
þannig, að hvert félag
tryggi sambærilegum við-
skiptamönnum sömu kjör
alls staðar á landinu.““
. . . . . . . . . .
3. janúar 1982: „Fá byggð-
arlög voru jafn mikið til um-
ræðu vegna atvinnuörð-
ugleika á árinu 1981 og
Raufarhöfn. Fjallaði rík-
isstjórnin um vandann á
löngum fundum, skipaðar
voru ráðherranefndir, gerð-
ar tillögur til banka og sjóða
og gefnar hástemmdar yf-
irlýsingar af ráðherrum um
það, hvað þeir hefðu mikið á
sig lagt atvinnulífinu á
Raufarhöfn til bjargar. Mál-
gögn ríkisstjórnarinnar
tóku undir með stjórn-
arherrunum og töldu, að
ástæðulaust væri að hafa
hinar minnstu áhyggjur af
framtíð atvinnulífsins á
Raufarhöfn – ríkisstjórnin
hefði tekið málið föstum
tökum. Í þessu ljósi er fróð-
legt að lesa ummæli Helga
Ólafssonar, fréttaritara
Morgunblaðsins á Rauf-
arhöfn, hér í blaðinu á
gamlársdag, þegar hann var
spurður um minnisstæðustu
atburði ársins 1981. Helgi
Ólafsson sagði að atvinnu-
mál á Raufarhöfn og annars
staðar stæðu efst í huga sín-
um og bætti við: „Ef grannt
er skoðað, stafa atvinnuerf-
iðleikar hér og í sjáv-
arþorpum af rangri og vit-
lausri stefnu
ríkisstjórnarinnar. Ef fram
heldur sem horfir sjáum við
fram á algert efnahagslegt
hrun þjóðarinnar.“ Taldi
Helgi Ólafsson sanngjarnt,
að í áramótaræðu sinni
flytti forsætisráðherra þann
fagnaðarboðskap, að þjóð-
inni gæfist tækifæri til að
velja nýja ríkisstjórn fyrr
en á árinu 1983, þegar kjör-
tímabilinu lýkur.“
Fory s tugre inar Morgunb laðs ins
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
N
æstu tvö ár verða við-
burðarík í stjórnmálum.
Í vor fara fram sveitar-
stjórnarkosningar og að
rúmu ári liðnu alþingis-
kosningar. Úrslit sveit-
arstjórnakosninganna
gefa væntanlega nokkra
vísbendingu um stöðu flokkanna í kosningunum
til Alþingis, þótt margt geti gerzt á því ári, sem
er á milli þessara tveggja kosninga.
Í kosningunum í vor beinist athyglin fyrst og
fremst að Reykjavík eins og jafnan áður og að
nokkru leyti að höfuðborgarsvæðinu öllu.
Reykjavíkurlistinn hefur nú stjórnað höfuð-
borginni í tvö kjörtímabil og það yrði óneit-
anlega töluvert áfall fyrir Sjálfstæðisflokkinn ef
vinstri mönnum tækist að halda meirihluta í
borgarstjórn Reykjavíkur þriðja kjörtímabilið í
röð. Þó ber að hafa í huga að á löngu samfelldu
valdaskeiði Sjálfstæðisflokksins í Reykjavík
byggðist meirihluti flokksins oft á sundrungu
vinstri manna, sem buðu yfirleitt fram í þremur
hópum og stundum fjórum.
Það eru því breyttar aðstæður, þegar kosn-
ingabandalag vinstri flokkanna gengur samein-
að til kosninga aftur og aftur.
Ekki fer á milli mála, að styrkleiki Reykjavík-
urlistans byggist á pólitískri stöðu borgarstjór-
ans, Ingibjargar Sólrúnar Gísladóttur. Þegar
hún er undanskilin er borgarstjórnarhópur
Reykjavíkurlistans veikur. Borgarstjóra hefur
tekizt að hafa þannig taumhald á borgarstjórn-
arflokki sínum, að þessi veikleiki Reykjavíkur-
listans hefur ekki orðið mjög áberandi út á við.
Þó blasir hann við öllum þeim, sem fylgjast eitt-
hvað að ráði með málum borgarstjórnarinnar.
Gera má ráð fyrir, að með aðild vinstrigrænna
að Reykjavíkurlistanum verði það enn flóknara
verkefni en áður að halda innbyrðis deilum og
sundrungu í þessum hópi innan luktra dyra.
Vinstrigrænir munu gera tilkall til mikilla
áhrifa í krafti stöðu flokks þeirra í skoðana-
könnunum. Því fer fjarri, að í þeirra hópi sé
sterk samstaða um að ganga til kosninga í
Reykjavík undir merkjum R-listans. Þetta kom
skýrt fram á landsfundi vinstrigrænna sl. haust.
Innan Samfylkingarinnar eru miklar umræð-
ur um framtíð flokksins og ástæður fyrir slöku
gengi hans í skoðanakönnunum. Þar eru sterk
öfl, sem gera sér vonir um að efnt verði til nýs
landsfundar í febrúar á árinu 2003 og þar verði
Ingibjörg Sólrún Gísladóttir kjörinn formaður
Samfylkingarinnar og fari í framboð til þings á
vegum flokksins annað vor. Í kosningabarátt-
unni næstu mánuði mun borgarstjóri þurfa að
fást við endurteknar staðhæfingar um að hún
muni víkja af vettvangi borgarstjórnar að ári
liðnu. Borgarstjóri mun í þeim umræðum halda
því fram, að hún hafi engin önnur áform uppi en
þau að sitja út nýtt kjörtímabil fái hún til þess
fylgi. Þegar hér er komið sögu munu þær yf-
irlýsingar hennar ekki þykja sannfærandi.
Það er aftur á móti styrkur fyrir Reykjavík-
urlistann hversu eindreginn stuðningur fram-
sóknarmanna virðist vera við þetta samstarf.
Fyrir nokkrum árum var veruleg hreyfing fyrir
því innan Framsóknarflokksins að flokkurinn
byði fram á eigin vegum í Reykjavík til þess að
staða hans í höfuðborginni lægi ljós fyrir. Þess-
ar raddir hafa þagnað og helgast það vafalaust
af þeirri sterku stöðu, sem borgarfulltrúi Fram-
sóknarflokksins, Alfreð Þorsteinsson, hefur
skapað sér innan borgarstjórnarinnar.
Málefnastaða Reykjavíkurlistans er veikari
en virðist við fyrstu sýn. Þegar listinn kom fram
á sínum tíma fyrir átta árum var það helzta bar-
áttumál hans að leysa þau vandamál, sem tengj-
ast dagvistun barna og voru gefnar miklar yf-
irlýsingar í þeim efnum. Ekki þarf lengi að tala
við unga foreldra með ung börn, þar sem báðir
foreldrar vinna úti, til þess að komast að raun
um, að þetta ætlunarverk Reykjavíkurlistans
hefur gersamlega mistekizt og reyndar ljóst að
Reykjavíkurlistinn hefur af þeim sökum misst
þá tiltrú, sem forystumenn hans nutu á sínum
tíma í þessum þjóðfélagshópum. Það er eitt af
því, sem erfiðast er að skilja við stjórnarand-
stöðu Sjálfstæðisflokksins í borgarstjórn
Reykjavíkur hversu lítil áherzla hefur verið
lögð á þetta mál.
Það er misskilningur, að dagmæður leysi
þann vandi, sem við blasir á þessu sviði. For-
eldrar eru tregir til að setja börn sín til dag-
mæðra og það er skiljanlegt, þegar borin er
saman sú gjörólíka aðstaða að sinna barna-
gæzlu í heimahúsi eða starfi, sem líkist æ meira
skólastarfi í leikskólum.
Afkoma fjölskyldna nú á tímum byggist á
tveimur fyrirvinnum. Þess vegna er það ekkert
gamanmál fyrir foreldra að það ófremdar-
ástand ríki í dagvistarmálum, að það sé ekki
jafnsjálfsagt mál, að barn geti komizt í leikskóla
eins og að það geti hafið nám í grunnskóla.
Þetta á ekki bara við um Reykjavík heldur um
alltof mörg sveitarfélög. Það er tímabært að
kveða upp úr með það, að foreldrar eigi rétt á að
ganga að öruggu plássi á leikskóla fyrir börn og
leysa þennan vanda í eitt skipti fyrir öll. Sú var
tíðin, að það var talið óhugsandi að allar götur í
Reykjavík yrðu malbikaðar. Ungur borgar-
stjóri í Reykjavík, Geir Hallgrímsson, leysti
þann vanda á örfáum árum. Sú var tíðin að það
voru talin forréttindi í Reykjavík að búa við
hitaveitu. Sami borgarstjóri leiddi hitaveitu í öll
hús í höfuðborginni á nokkrum árum.
Reykjavíkurlistanum hefur mistekizt á átta
árum að leysa dagvistarvandann.
Reykvískir kjósendur hljóta að gera kröfu til
þess að þeir sem bjóða fram til borgarstjórnar
leggi fram trúverðuga og sannfærandi áætlun
um lausn dagvistarvandans í höfuðborginni á
næstu fjórum árum. Það verða ekki bara ungir
foreldrar, sem munu veita því athygli, hvernig
fjallað verður um þennan málaflokk heldur líka
afar og ömmur, því að þessi vandi snertir þann
þjóðfélagshóp svo sannarlega líka.
Óvissa í Sjálf-
stæðisflokki
Mesti veikleiki sjálf-
stæðismanna í borg-
arstjórn Reykjavíkur
í aðdraganda borgar-
stjórnarkosninganna er sú óvissa, sem ríkir um
forystu listans. Það er misskilningur að fyrr á
tíð hafi alltaf ríkt eining um nýja forystumenn
Sjálfstæðisflokksins í borgarstjórn Reykjavík-
ur. Þegar Gunnar Thoroddsen tók við ráðherra-
embætti í Viðreisnarstjórninni 1959 gekk hann
þannig frá málum til bráðabirgða, að settir voru
tveir borgarstjórar, Geir Hallgrímsson og Auð-
ur Auðuns. Það er ljóst að eitt af markmiðum
Gunnars með því hefur verið að eiga auðveldari
endurkomu í stól borgarstjóra, ef stjórnarsam-
starfið gengi ekki nógu vel. Geir Hallgrímsson
féllst á þetta fyrirkomulag með því skilyrði að
það stæði einungis í eitt ár.
Þegar Birgir Ísl. Gunnarsson tók við embætti
borgarstjóra af Geir Hallgrímssyni voru sterk
öfl innan borgarstjórnarflokksins, sem töldu, að
Ólafur B. Thors hefði átt að taka við því hlut-
verki. Ástæðulaust er að rekja sögu seinni ára í
þessum efnum. Hún er öllum kunn en þetta er
rifjað upp til þess að minna á, að það er ekki
bara á seinni árum, sem álitamál hafa komið
upp innan Sjálfstæðisflokksins um forystu í
borgarstjórn.
Það er hins vegar kominn tími til að sjálf-
stæðismenn höggvi á þennan hnút. Stjórn full-
trúaráðs sjálfstæðismanna í Reykjavík hefur
enn ekki gert upp hug sinn um það hvort efnt
verði til almenns, opins prófkjörs, svokallaðs
leiðtogaprófkjörs eða hvort stillt verði upp lista
innan flokksins án prófkjörs. Það er ekki hægt
að draga þessa ákvörðun öllu lengur.
Inga Jóna Þórðardóttir, oddviti sjálfstæðis-
manna í borgarstjórn, er að því leyti í veikri
stöðu, að hún hefur ekki verið útnefnd í þetta
hlutverk í almennu prófkjöri heldur var hún
kjörin til þessa verkefnis af borgarstjórnar-
flokknum eftir síðustu kosningar. Þá hafði Árni
Sigfússon, fyrrverandi borgarstjóri, ákveðið að
draga sig í hlé eftir að hafa mistekizt tvisvar
sinnum að leiða Sjálfstæðisflokkinn til sigurs í
borgarstjórnarkosningum.
Ef ákvörðun verður tekin um einhvers konar
prófkjör á vegum Sjálfstæðisflokksins í Reykja-
vík er auðvitað ljóst, að það skiptir máli fyrir
núverandi oddvita, hvers konar kosningu hún
fengi í prófkjöri. Ef niðurstaða prófkjörs yrði
sú, að mjög skiptar skoðanir væru um hver
skipa ætti efsta sæti framboðslista Sjálfstæð-
isflokksins í Reykjavík er ljóst að vígstaða
flokksins í borgarstjórnarkosningum yrði veik-
ari en ella. Þó má segja, að ekki væri sama hver
í hlut ætti. Þar sem Inga Jóna Þórðardóttir hef-
ur leitt borgarstjórnarflokkinn meginhluta
kjörtímabilsins mundi prófkjör að einhverju
leyti verða kosning um það hvernig stuðnings-
menn Sjálfstæðisflokksins í Reykjavík meta
störf hennar. Hún yrði raunverulega að gera
kröfu til mun betri útkomu úr prófkjöri en aðrir
þeir, sem hugsanlega kynnu að sækjast eftir
fyrsta sæti á lista sjálfstæðismanna í höfuð-
borginni.
Innan Sjálfstæðisflokksins í Reykjavík eru
býsna sterkar raddir um, að ekki eigi að efna til
prófkjörs heldur stilla upp sterkasta lista, sem
völ væri á innan flokksins. Sjónarmið þeirra,
sem halda slíkum skoðunum fram, er að það sé
einfaldlega óviðunandi fyrir Sjálfstæðisflokkinn
að tapa kosningum til borgarstjórnar þriðja
kjörtímabilið í röð. Þess vegna eigi að leggja
HARMLEIKUR
REYKJALUNDUR
Í fyrradag var tekið í notkun nýttþjálfunarhús á Reykjalundi, semtalið er ein stærsta og fullkomn-
asta endurhæfingarstöð á Norður-
löndum. Hús þetta hefur verið byggt
á einu og hálfu ári og hafa margir lagt
hönd á plóginn. Happdrætti SÍBS
hefur lagt sitt af mörkum, verulegir
peningar söfnuðust á árinu 1998 og
ýmsir aðilar og einstaklingar hafa
gefið fé til framkvæmdanna.
Í ávarpi, sem Jón Kristjánsson,
heilbrigðis- og tryggingaráðherra,
flutti af þessu tilefni sagði hann m.a.:
„Sú glæsilega aðstaða, sem hér hefur
verið byggð upp með miklum stór-
hug, er í einu orði sagt bylting miðað
við þá aðstöðu, sem einu sinni þótti
prýðileg en var barn síns tíma. Þess-
ari byltingu má líkja við þær breyt-
ingar, sem við höfum svo oft orðið
vitni að á sjúklingum frá því að þeir
koma hingað til endurhæfingar og
þar til þeir halda út í lífið á nýjan
leik.“
Í máli Björns Ástmundssonar, for-
stjóra Reykjalundar, kom fram, að á
síðasta ári voru um 1.400 einstakling-
ar innritaðir á Reykjalund og rúm-
lega 1.000 á göngudeild. Fyrir aldar-
fjórðungi dvöldu á Reykjalundi um
650 sjúklingar í 156 sjúkrarúmum en
tveimur áratugum seinna hafði sú
tala tvöfaldast þrátt fyrir sama rúma-
fjölda og nánast sama starfsmanna-
hald.
Reykjalundur á sér merkilega sögu
en þessi staður lifir ekki á fornri
frægð. Það er ekkert ofmælt, sem
fram kom í ávarpi heilbrigðisráð-
herra. Endurhæfing á Reykjalundi
skilar ótrúlegum árangri fyrir þá,
sem þangað leita. Þar fer fram starf-
semi, sem við Íslendingar getum ver-
ið stoltir af.
Á næstu árum þarf að leggja stór-
vaxandi áherzlu á tvennt í heilbrigð-
isþjónustu, annars vegar forvarnir og
hins vegar endurhæfingu. Við Íslend-
ingar stöndum okkur áreiðanlega vel
í endurhæfingu í samanburði við aðr-
ar þjóðir. Endurhæfing skiptir gífur-
legu máli. Hún stuðlar að því að fólk
geti á ný tekið fullan þátt í þjóðlífinu.
Við eigum eftir mikið óunnið starf á
vettvangi forvarna en athyglin bein-
ist nú í vaxandi mæli að því sviði. Þar
er sennilega tímabært að endur-
skipuleggja og beina í nýjan fraveg
þeirri starfsemi sem fyrir er og bæta
við hana.
Það er ástæða til að óska forráða-
mönnum Reykjalundar, starfsfólki
og þeim sem þangað leita til ham-
ingju með merkilegan áfanga í starfi
sögufrægrar stofnunar.
Slysið á Þingeyri er átakanlegra enorð fá lýst. Þar fórust ung hjón og
kornungt barn þeirra í eldsvoða eftir
að faðirinn hafði með hetjuskap
bjargað eldri syni þeirra og gert til-
raun til að bjarga konu sinni og yngra
barni.
Engin orð fá lýst þessum harmleik.
Engin orð fá lýst tilfinningum fólks á
Íslandi við atburði sem þessa. Þá geta
tæpast aðrir skilið en þeir, sem þeim
kynnast af eigin raun á einn eða ann-
an veg. Þessi atburður mun marka
byggðarlagið um langa framtíð.
Til aðstandenda þeirra sem fórust
streyma hlýjar kveðjur. Það á ekki
sízt við um litla drenginn, sem eftir
lifir.