Morgunblaðið - 12.01.2002, Blaðsíða 42

MINNINGAR
42 LAUGARDAGUR 12. JANÚAR 2002 MORGUNBLAÐIÐ
✝ Guðný Ólafsdótt-ir í Vík í Mýrdal
fæddist 4. júlí 1904.
Hún andaðist á Hjal-
latúni 6. þessa mán-
aðar. Foreldrar
hennar voru Ólafur
Jónsson, bóndi í
Skarðshlíð undir
Eyjafjöllum, og kona
hans, Anna Skær-
ingsdóttir. Systkini
hennar voru Guðlaug
í Reykjavík, gift
Markúsi Sæmunds-
syni frá Nikulásar-
húsum, Jón, útgerð-
armaður í Hólmi í
Vestmannaeyjum, fyrri kona Stef-
anía Einarsdóttir, seinni kona
Guðrún Ingibjörg Sigurjónsdótt-
ir, Helga, húsfreyja á Hrútafelli,
gift Eyjólfi Þorsteinssyni, bónda
þar, Sigurður og Skæringur,
bændur í Skarðshlíð,
ókvæntir, þrjú dóu í
frumbernsku. Upp-
eldissystir Guðnýjar
og frænka er Anna
Guðjónsdóttir, hús-
freyja í Eystri-Skóg-
um, nú á dvalar-
heimilinu Lundi á
Hellu.
Guðný giftist 1949
Valmundi Björns-
syni, brúarsmið í
Vík, d. 1973. Börn
Valmundar og fyrri
konu hans, Stein-
unnar Jónsdóttur,
eru Jón, búsettur í Vík, kvæntur
Steinunni Pálsdóttur, og Sigur-
björg, búsett í Reykjavík, gift
Gísla Guðna Þorbergssyni.
Útför Guðnýjar fer fram frá
Víkurkirkju í dag og hefst athöfn-
in klukkan 14.
Guðný frá Skarðshlíð er horfin úr
vinahópnum, gengin inn til nýárs-
fagnaðar í æðra heimi. Hana skorti
aðeins þrjú ár til 100 ára aldurs.
Margar góðar minningar skilur hún
eftir hjá vinum og vandamönnum. Í
meira en hálfa öld naut ég þeirrar
gleði að geta blandað við hana geði
og eiga í henni hollan og fræðandi
vin. Heimilið í austurbænum í
Skarðshlíð hjá Ólafi og Önnu var við
byrjun 20. aldar þekkt fyrir mynd-
arskap og háttvísi og þar var jafnan
búið við fremur góðan efnahag á
mælikvarða þess tíma. Ólafur í
Skarðshlíð ólst upp á mesta hag-
leiksheimili sveitarinnar, á Lamba-
felli hjá foreldrum sínum, Jóni Jóns-
syni frá Heiðarseli á Síðu og
Guðnýju Vigfúsdóttur frá Blesa-
hrauni á Síðu, hún raunar ættuð frá
Hlíð undir Eyjafjöllum. Jón var
bróðir þjóðhagans Steingríms á
Fossi á Síðu og enginn eftirbátur
hans í listatökum í málmsmíði. Um
hann orti Ingimundur blindi:
Jón minn steypa kopar kann,
kveikir, skrifar, rennir.
Les og syngur listamann,
líkna gestum nennir.
Ólafur í Skarðshlíð var góður
bóndi, hagur vel, mannkostamaður,
snyrtimenni í störfum, af öllum vel
látinn. Anna kona hans var dóttir
Skærings Árnasonar í Skarðshlíð og
konu hans Guðlaugar Eiríksdóttur
frá Borg í Landsveit. Guðlaug var
allra kvenna högust í höndum og
lærð í skóla einnar Skarðssystra úr
Landsveit, Guðrúnar Ingvarsdóttur
prestsmaddömu í Eyvindarhólum
undir Eyjafjöllum. Frábærlega fög-
ur silfurbaldýring eftir Guðlaugu er
varðveitt í Byggðasafninu í Skógum,
borðar og belti frá gamla skautbún-
ingnum. Anna dóttir hennar, í
Skarðshlíð, var mikil húsmóðir, hag-
sýn, hyggin og þrifin, hagvirk engu
síður en móðir hennar. Í Skógasafni
er eitt verka hennar uppi á sýning-
arvegg, faldur neðan af skautbún-
ingi hennar, skattering með fagurri
blómaskreytingu, litir svo skærir að
engu er líkara en gert hefði verið í
gær. Systir Önnu var merkiskonan
Áslaug kona Markúsar Loftssonar
fræðimanns í Hjörleifshöfða og síð-
ar Hallgríms Bjarnasonar bónda í
Suður-Hvammi. Heimili Ólafs og
Önnu í Skarðshlíð var jafnan orðlagt
fyrir myndarskap og gestrisni og
það hallaðist á engan veg í höndum
barna þeirra.
Guðný Ólafsdóttir naut þeirrar
gæfu að alast upp á menningarheim-
ili í sveit og síðar í því að geta numið
hagnýt störf í Vestmannaeyjum og í
Reykjavík þar sem hún lærði
saumaskap á verkstæði Andrésar
Andréssonar klæðskera. Síðar stóð
hún lengi fyrir búi með bræðrum
sínum í Skarðshlíð, Sigurði og
Skæringi. Þar var búið í senn í göml-
um og nýjum stíl, af mikilli hagsýni
og einstakri umhyggju fyrir öllu lífi
sem heimilið bar ábyrgð á og snyrti-
mennska utan húss og innan laðaði
hvern mann sem að garði bar. Þessu
kynntist ég vel af eigin raun. Þau
systkinin höfðu góðan skilning á
starfi mínu við að draga menning-
arminjar liðins tíma saman í Skóg-
um og sama máli gegndi um eftir-
minnilega systur þeirra, Helgu
húsfreyju á Hrútafelli, glaðværa,
atorkumikla og góða heim að sækja.
Skarðshlíðarsystkini brugðu búi
árið 1949 og sama ár giftist Guðný
Valmundi Björnssyni brúarsmið frá
Svínadal, manni dugnaðar og mann-
kosta. Í hönd fóru mörg hamingjuár.
Þau áttu sér fagurt heimili í timb-
urhúsi undir Bökkunum í Vík í Mýr-
dal og bak við það átti Guðný sér
yndisreit í sambýli við blóm og gróð-
ur. Um mörg ár var hún matráðs-
kona hjá brúarflokki Valmundar.
Góður, hugþekkur þokki fylgdi
Guðnýju í öllum kynnum. Hún var
frábærlega vel verki farin, hann-
yrðakona mikil, smekkvís, skemmti-
leg og lífgandi í öllum kynnum. Hún
var vel lesin, enda mjög bókhneigð,
minnug og fróð og alltaf léttur blær
yfir henni hvar sem fundum bar
saman. Norðurlandamál las hún
fullum fetum og lærði með sjálfs-
námi og fyrir atbeina Ríkisútvarps-
ins á fyrstu árum þess. Sjaldan leit
maður svo inn hjá henni hin síðari ár
að hún væri ekki með bók eða blað í
höndum og svo var brugðið við í því
að fagna gestinum heils hugar.
Þessu hélt hún rétt til æviloka. Síð-
ustu árin gat hún átt það til að segja
á sinn létta hátt: „Það er ekkert eftir
af mér nema munnurinn.“ Fyrir
kemur að sagt er um vel búna hefð-
arkonu: „Hún er alltaf eins og hún
sé klippt út úr tískublaði.“ Ekki
fjærri lagi að þetta mætti segja um
Guðnýju, hún var „mikil dama“, allt-
af vel klædd og vel til höfð og bar
með sér menningarblæ.
Mikil var gleði mín fagran og hlýj-
an dag á síðasta sumri er Sigurbjörg
Valmundsdóttir og Gísli Þorbergs-
son komu með Guðnýju í heimsókn
út að Skógum. Það var ein síðasta
ósk hennar að sjá kirkjuna hans
Þórðar, eins og hún orðaði það, og í
henni og á heimili mínu áttum við
hugljúfa skilnaðarstund.
Valmundur Björnsson dó 1973, þá
dapraðist hús en vegur heimilis hélt
áfram að vera góður í höndum Guð-
nýjar og stjúpbörn hennar, Jón brú-
arsmiður og Sigurbjörg kennari,
héldu í hönd með henni svo að ekki
varð betur gert. Hún flutti árið 1991
á Dvalarheimilið Hjallatún í Vík, bjó
sér þar fagurt athvarf í herbergi
með fögru útsýni um hauður og haf
og átti þar góðu atlæti að fagna hjá
viðmótsgóðu starfsliði. Það vilja vin-
ir hennar þakka að leiðarlokum. Ég
sendi henni handan um haf þakk-
arkveðju frá mér og heimili mínu í
Skógum.
Þórður Tómasson.
Guðný frænka í Vík er dáin. Með
henni fer mikil mannleg reisn úr
þessu lífi, en eftir situr mikil mann-
leg hlýja hjá okkur sem vorum svo
lánsöm að fá að vera samvistum við
þessa fjölhæfu sómakonu. Guðný
varð háöldruð eða 97 ára og er afa-
systir mín, dóttir Ólafs og Önnu í
Skarðshlíð undir Eyjafjöllum, þann-
ig að með henni er genginn síðasti
hlekkur aldamótakynslóðarinnar í
okkar ætt.
Okkar ætt. Ekki er hægt að skrifa
þessi orð öðruvísi en að minnast
þess hvað hugleikin ættin okkar var
Guðnýju og hve ættrækin hún var.
Hún fylgdist með og þekkti til allra
systkinabarna sinna og barna þeirra
og hverjum hver er giftur, því
Guðný var með afbrigðum minnug
bæði á gamalt og nýtt. Í hvert skipti
sem ég kom í heimsókn var fyrsta
spurningin: „Hvað er að frétta af
ættingjunum?“ og þegar kvatt var: „
Ég bið að heilsa ættingjunum.“
Guðný var yngst sinna systkina.
Hún eignaðist ekki börn sjálf en
þrjú systkina hennar eignuðust
börn. Það hefur ekki verið mikið
samband milli þessa fólks, nema
mörg okkar höfðu samband við Guð-
nýju og því var brugðið á það ráð að
halda eins konar ættarmót þegar
Guðný varð 90 ára, sem var 4. júlí
1994. Guðný var mikill húmoristi og
ef afmæli hennar barst í tal ein-
hverra hluta vegna, sagði hún gjarn-
an að þeir héldu alltaf upp á það í
Bandaríkjunum.
Þótt það ætti ekki að koma á óvart
þegar 97 ára manneskja kveður
þennan heim var ekki laust við að
það gerðist nú samt. Því Guðný
hafði á undanförnum árum fengið
hvert stóráfallið eftir annað og hefði
ekki verið óeðlilegt að hún risi ekki
undir þeim. En mín manneskja reis
upp aftur og aftur og hélt sinni and-
legu reisn og einhvern veginn fylgdi
líkaminn með þó óneitanlega væri
hann orðinn lasburða.
Ég hef haft það fyrir sið undan-
farin ár að láta það verða eitt af mín-
um fyrstu vorverkum að heimsækja
Guðnýju í Vík og svo að líta á hana
áður en veturinn skellur á með of
miklum þunga. Þetta hafa verið mér
mjög hugleiknar heimsóknir og allt-
af hef ég farið af hennar fundi ríkari
og vonandi betri manneskja því
meira gefandi manneskju hef ég
sjaldan kynnst eða nokkrum sem er
verðugra að taka sér til fyrirmyndar
á svo margan hátt. Hún var skarp-
gáfuð, hjálpsöm og umhyggjusöm
gagnvart þeim sem minna máttu sín
og hún sýndi sjálfri sér og öðrum
ávallt fulla virðingu. Það er því með
miklu þakklæti sem ég kveð Guð-
nýju frænku og óska henni góðarar
ferðar út í ómælis víddir lífsins.
Sjálfsvorkunn eða væl tamdi hún
sér ekki. Það hefur verið fyrir um
það bil 10 eða 12 árum að ég kom til
að líta á Guðnýju. Mér var kunnugt
um að hún var töluvert lasburða um
þessar mundir, heyrnin var orðin
mjög léleg, sjónin verulega döpur,
fæturnir fúnir og fleira að sem oft
hrjáir aldrað fólk. Þegar ég var búin
að heilsa sný ég mér að henni og
segi, kannske hálfvæmnislega í vor-
kunnartóni: „Og hvernig hefurðu
það nú, Guðný mín?“ Hún reistist
ögn í sætinu, það kom glettnis-
glampi í augun og svo sagði hún á
sinn kankvísleg og snaggaralega
hátt: „Talandinn er góður.“ Það kom
augnabliks hik á mig svo fórum við
báðar að skellihlæja.
Góða ferð, Guðný mín, og þakka
þér fyrir allt.
Sigrún Þorsteinsdóttir.
GUÐNÝ
ÓLAFSDÓTTIR
: 
  
      &

 

-0
 -; #B5
  !"
/ 
 

     &
 /!  2!   &


- '"#' 
*#%#
##%#
#7 #' 
%8  '
: 
  
      &

 

 

 /61141==
221




6 )4@ * 4@
=#")% #%# & <*'+' 
- '")% #' 
:  
   
 
    &

 

   

 
3
=
221
8;-% +

#'DD
/ 
   +
  !  

,'= % ! 4

  #!/%8 %#
 &"#!%# $#F4E 
8' 
 "$
#&"' 
8 #&"' 
: 
  

       &  

  
         

 &/*
 & 'B
$!"
##$' 
8#-+&!%# =+ #' 
$# '&!'  6#
#-%#
#
&!%#
7#7#%  #
:   + &  ! 
 
     &


 

+    


  
,236=/2
=
221
8;9 H6
88$
<+"4$ #?
,8!"
/ 



!   /  7: & 
42 
<##I#'%#
$### <##'  , ;###%#
4E - <##'  J!* #'8#%#
7#7#%#++7#
: 
  

     &

 

%
+

 
-K*/=1
 =7J
=!"
/ 
  +
 
&%
   #2+! #&   ! 
+J!'%# 6 &#' 
*'"J!''  ##) #%#
,J!'%# -$' 
7#7#%7#7#7#