Morgunblaðið - 17.03.2002, Blaðsíða 11

MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 17. MARS 2002 11
Hjónin Páll H. Pálsson og Margrét Sighvatsdóttir.
Börn Palla og Möggu eru sex talsins, þar af tveir synir og fjórar
dætur. Hér eru þau ásamt mökum. Efri röð frá vinstri: Pétur Haf-
steinn Pálsson, framkvæmdastjóri Vísis, Albert Sigurjónsson,
rekstrarstjóri á Ísafirði, Sveinn Ari Guðjónsson, rekstrarstjóri á
Djúpavogi, Ágúst Þór Ingólfsson, verkstjóri í Grindavík, og Páll Jó-
hann Pálsson, skipstjóri, vélstjóri og útgerðarstjóri. Neðri röð frá
vinstri: Ágústa Óskarsdóttir í launadeild, Svanhvít Daðey Páls-
dóttir, námsmaður og starfsmaður á leikskóla á Ísafirði, Sólný Ingi-
björg, kennari á Djúpavogi, Margrét Pálsdóttir, sendikennari í Þýska-
landi, Kristín Elísabet Pálsdóttir leikskólakennari og Guðmunda
Kristjánsdóttir, námsmaður og meðhjálpari við Grindavíkurkirkju.
þess. Tilgangur félagsins er að stuðla
að eflingu atvinnulífs á Þingeyri,
einkum á sviði fiskvinnslu og annars
tengds atvinnurekstrar og fékk nýja
fyrirtækið 387 þorskígildi af byggða-
kvóta Vestfirðinga. „Byggðastofnun
hafði sett það á oddinn að byggða-
kvótinn yrði notaður til að upphefja á
ný atvinnulífið á Þingeyri og var leit-
að til okkar um að koma að stofnun
fyrirtækisins og taka að okkur rekst-
ur þess sem við og gerðum, m.a.
vegna tengsla okkar við staðinn,“
segir Pétur. Tengdasonurinn Albert
Sigurjónsson var sendur vestur
ásamt konu sinni Svanhvíti Daðeyju
til að taka við rekstrinum fyrir vest-
an.
Í liðinni viku komst Vísis-fjölskyld-
an svo á ný í fréttir þegar formlega
var gengið frá kaupum hennar á 45%
eignarhlut Tryggingamiðstöðvarinn-
ar, Olíufélagsins og tengdra aðila í
Fiskiðjusamlagi Húsavíkur. Söluað-
ilar eignuðust í staðinn hlutabréf í
Vísi. Með kaupunum jukust afla-
heimildir Vísis úr 9.500 þorskígildum
í 11.500 þorskígildi. FH hefur yfir að
ráða um 2.000 þorskígildum, en þar
sem fyrirtækið hefur um skeið ekki
verið með eigin útgerð, hafa skip
Samherja hf. séð um veiðarnar.
Að sögn Péturs Hafsteins Pálsson-
ar, framkvæmdastjóra Vísis, er
markmiðið með kaupunum á hlut í
FH að efla útgerðarþátt samstæð-
unnar og breikka framleiðslulínuna í
landi, en stefnt er að aukinni fram-
leiðslu í landi á öllum stöðum þar sem
Vísir hf. er nú með starfsemi. „Þessi
kaup á FH hafa átt sér þó nokkurn
langan aðdraganda, en við segjum í
gríni að FH hafi verið einn vinsælasti
piparsveinninn á landinu því fyrir-
tækið átti bara kvóta en engin skip.
Margir voru því á biðilsbuxum, en
svo fækkaði í röðinni þar til við vor-
um einir eftir og erum við þakklátir
viðsemjendum okkar að hafa valið
okkur úr hópi margra ágætra von-
biðla.“
Ætlum að efla byggðirnar
Pétur, sem sótti menntun sína í
Vélskólann, Stýrimannaskólann og
Tækniskólann, hefur verið starfandi
framkvæmdastjóri Vísis hf. undan-
farin fimm til sex ár, en hann hefur í
gegnum árin gengið í flest störf inn-
an þess og alla sína starfstíð unnið í
fyrirtækinu ef undan er skilið eitt og
hálft ár við fisksölu hjá Pétri Björns-
syni í Hull í Englandi og svipaður
tími á loðnuskipinu Grindvíkingi GK.
„Það vakir ekkert annað fyrir okk-
ur en að efla fyrirtækin, styrkja þess-
ar einingar úti á landi og þar með
byggðirnar væntanlega. Við erum
ekki að fara með neitt í burtu,“ segja
þeir feðgar Pétur og Páll, spurðir um
framtíðarsýnina eftir allar þær fjár-
festingar, sem að baki eru. „Eitt til
tvö ár eru liðin síðan menn fóru að sjá
teikn á lofti um að landvinnslan væri
að rétta úr kútnum. Við vorum, held
ég, fyrstir til að selja frystitogara í
þeim tilgangi að efla landvinnsluna
og nú má sjá þessa þróun víðar. Sam-
herji hf. er til að mynda að efla land-
vinnsluna sína á kostnað sjóvinnsl-
unnar. Við komum til með að verða
með ákveðna sérhæfingu í vinnslunni
á hverjum stað og keyrum aflann til
og frá stöðunum eftir því sem við á
hverju sinni. Í Grindavík verður flatt
í salt. Á Djúpavogi verður flakað og
unnin saltsíld. Á Þingeyri verður
flakað og á Húsavík verður bita-
vinnsla í frost.“
Upp á kant við fiskmarkaði
Palli í Vísi hefur í tæpa hálfa öld
keypt olíu á báta sína af Olíufélaginu
hf. og selt allar sínar afurðir í gegn-
um SÍF og segist ekki sjá nein rök
fyrir því að breyta til á meðan menn
standi sig.
„Hinsvegar lentum við upp á kant
við fiskmarkaðina þar sem okkur
fannst gjaldtakan alltof há þrátt fyrir
ítrekaðar kvartanir og tilraunir til
samninga. Við fórum þá leið að stofna
okkar eigin fiskmarkaði og það var
ekki fyrr en þá að við náðum kostn-
aðinum niður, en nærri lætur að um
helmingur af öllu okkar hráefni hafi
farið á fiskmarkaði.“ Vísir hf. sagði
sig úr viðskiptum við Fiskmarkað
Suðurnesja og stofnaði Fiskmarkað
Grindavíkur. Síðan hefur fyrirtækið
stofnað fiskmarkaði á Djúpavogi og á
Þingeyri auk þess sem stefnt er að
stofnun fiskmarkaðar á Húsavík inn-
an tíðar. „Það fyrsta sem við gerum
þegar við komum á þessa staði er að
stofna fiskmarkaði til að þjóna bæði
vinnslunni og veiðiskipunum. Ýsan,
karfinn og stærstur hluti steinbítsafl-
ans hefur til dæmis verið seldur á
mörkuðum og þorskur keyptur í
staðinn þar sem hann hefur hentað
betur í vinnsluna.“
Bylting í beitingarvélum
Beitingarvélar, sem farið var að
nota um borð í íslenskum línuveiði-
skipum um og upp úr 1985, hafa orðið
til þess að gjörbreyta rekstrarum-
hverfi línuútgerða sem gert hefur
það að verkum að ekki er orðinn ýkja
mikill munur á því að gera út línubát
eða ísfisktogara hvað hráefnisöflun
varðar. Línubátar með beitingarvél-
um um borð geta nú farið með línuna
allt í kringum landið í staðinn fyrir að
vera bundnir við ákveðna höfn og
beitingu í landi auk þess sem þeir
hafa nú burði til að skammta stöðugt
hráefni líkt og togararnir, að sögn
Péturs.
„Vertíðarbátaflotinn væri í reynd
að deyja drottni sínum ef ekki væri
fyrir þessa línubáta, sem eftir eru.
Vertíðarbátaflotinn hefur í reynd
lent harkalega á milli stórútgerðar-
innar annars vegar og smábátaút-
gerðarinnar hinsvegar. Á meðan
stórútgerðin hefur haft aðgang að
nægu fé til að kaupa upp aflaheim-
ildir af bátaflotanum til að bregðast
við eigin kvótaskerðingu hefur smá-
bátaútgerðin með frekju og yfirgangi
verið að harka til sín sífellt stærri
bita af því heildaraflamarki, sem er
til skiptanna, á kostnað annarra. Við
sjáum til dæmis fram á að missa á
næsta ári 15% af okkar steinbíts-
kvóta yfir til smábátanna eftir að
nýju smábátalögin taka gildi.
Bátaflotinn hefur hægt og rólega
verið skorinn niður í veiðiheimildum
án þess að hafa fengið rönd við reist.
Eina undantekningin var þegar línu-
bátarnir fengu hluta af niðurskurð-
inum til baka þegar svokallaðri línu-
tvöföldun var deilt út eftir
aflareynslu. Ef til vill voru eigendur
bátanna sjálfum sér verstir með því
að taka ekki þátt í slagnum um veiði-
heimildirnar að neinu marki þótt
skýringa megi eflaust leita í eðlismun
fyrirtækjanna. Í bátamenningunni
hafa eigendurnir verið ýmist í brúnni
eða fiskhúsunum og ekki hefur tíðk-
ast að ráða sérstaka framkvæmda-
stjóra til að sinna þessum málum.
Þaðan af síður hefur skuldasöfnun
verið markmið. Því hafa menn hvorki
haft vilja né burði til að skuldbinda
sig til að kaupa aftur það sem frá
þeim hefur verið tekið,“ segir Pétur.
Múgæsing og meinloka
Þeir feðgar eru bjartsýnir á að
landsbyggðin eigi framtíðina fyrir
sér ef þingmenn láta af stöðugum
áhyggjum af því hvernig skattleggja
skuli landsbyggðina sérstaklega. „Á
sama tíma og menn tala fjálglega um
að styrkja landsbyggðina, eru uppi
stór áform um veiðileyfagjald, sem
ganga mun beint í skrokk á þeim fyr-
irtækjum, sem eru þó að reyna að
byggja upp atvinnu úti á landi og af
þeirri einu atvinnugrein, sem hefur
tekist að halda uppi atvinnu á þessum
smærri stöðum. Það á að bjarga sjáv-
arbyggðunum með því að leggja á
þær aukin gjöld. Það er í raun ótrú-
legt að menn komist upp með svona
þversagnir. Veiðileyfagjald er ekkert
nema skattur á landsbyggðina þar
sem 90% af sjávarútvegi eru bundin
landsbyggðinni.
Með áróðri og múgæsingu gagn-
vart útgerðarmönnum er búið að búa
til sameiginlega óvini, sem í daglegu
tali eru nefndir sægreifar, og er
kjarninn sá að sú þjóð, sem að
stærstum hluta hefur valið að búa í
Reykjavík og nágrenni, ætlast til
þess að landsbyggðin borgi henni
nokkra milljarða á ári í skatt fyrir
það að fá að sækja sjó og draga björg
í bú. Veiðileyfagjaldi er ætlað að róa
fjöldann á Reykjavíkursvæðinu, sem
sér ofsjónum yfir ótilgreindum og
stórýktum gróða útgerðarinnar.
Það er hinsvegar alveg sama hvaða
reglur menn setja, veiðileyfagjald
kemur ekki til með að nást af lands-
byggðinni vegna þess að það er ekk-
ert til skiptanna. Útflutningsverð-
mætið eykst ekkert með tilkomu
veiðileyfagjalds. Í raun er alveg sama
hvernig á veiðileyfagjald er litið, það
er meinloka og skilar sér aldrei. Að
sama skapi ef söluhagnaður af út-
gerðarfyrirtækjum yrði skattlagður
sérstaklega, myndu fjárfestar veigra
sér við að koma nálægt greininni, en
leita þess í stað á önnur mið þar sem
skattaumhverfi er vinalegra en þó er
þannig skattur ekki til þess fallinn að
íþyngja þeim, sem eru í rekstrinum,
eins og veiðigjaldið myndi klárlega
gera,“ segir Pétur.
Töfraorðið er
stöðugleiki
Stöðugleiki er eitt nauðsynlegasta
tæki sjávarútvegsins til að lifa af, en
því miður er alltaf verið að ógna hon-
um með alls konar tilfærslum innan
fiskveiðistjórnunarkerfisins, segir
Pétur, þegar spjallið berst að kvóta-
kerfinu og þeim áhrifum sem það
kann að hafa á fyrirtæki eins og Vísi.
„Margsannað er að mun meiri stöð-
ugleiki felst í úthlutun aflamarks
heldur en sóknarmarks, en fullvíst er
að við hefðum aldrei farið út í að fjár-
festa á Húsavík, Þingeyri eða Djúpa-
vogi ef komin væri til sögunnar svo-
kölluð fyrningarleið, sem þýddi að
við þyrftum að fara að bjóða í afla-
heimildirnar árlega með tilheyrandi
óvissu fyrir starfsfólk og eigendur.
Sömuleiðis myndu menn ekki ráðast í
kostnaðarsamar nýjungar við skipa-
smíðar né aðrar fjárfestingar ef þeir
ættu að búa við slíkt fyrirkomulag.
Grundvallaratriði er þó að tak-
marka fiskiskipastólinn svo tak-
marka megi sóknina enda erum við
nú þegar með alltof mörg skip í veið-
unum. Við þurfum enga nýliða inn í
greinina til að veiða fiskinn, en við
þurfum nýliða í nýsköpun, markaðs-
setningu og vöruþróun. Sú tíð er liðin
að menn geti fengið sér ódýran bát
og byrjað að fiska eins og menn óska.
Það er mjög líklegt að fiskeldi bygg-
ist upp við hlið sjávarútvegsfyrir-
tækjanna ef stjórnmálamenn draga
ekki allan mátt úr útveginum með
milljarða álögum í formi veiðileyfa-
gjalds. Þá yrði fiskeldið líklega and-
vana fætt enda er hér um að ræða
mjög fjárfreka atvinnugrein.“
Lög um stjórn fiskveiða hafa heim-
ilað útgerðarmönnum að framselja
aflaheimildir og hafa útgerðarmenn
talið framsalið nauðsynlegt tæki til
að ná fram hagræðingu í greininni.
Að mati Péturs, væri án efa hægt að
ná fram hagræðingu með takmörk-
uðu framsali aflaheimilda. „Í áratugi
hefur verið agnúast út í útgerðar-
menn fyrir að vera að græða á því að
leigja frá sér óveiddan fisk. Þegar út-
gerðarmenn og sjómenn komu svo á
dögunum fram með tillögu um hvern-
ig draga mætti verulega úr framsali,
urðu allt í einu uppi háværar raddir
um að framsalið væri neyðarréttur
þeirra kvótalausu. Í þetta skiptið
snerist umræðan gjörsamlega á hvolf
sem segir okkur að ekki sé á vísan að
róa í þessum geira.“
Söngur
sjómannskonunnar
Það líður að lokum heimsóknarinn-
ar, en það er ekki hægt að kveðja án
þess að spyrja um hvað sé rætt í fjöl-
skylduboðum hjá Vísis-fjölskyldunni.
„Við ræðum um fisk, íþróttir og
söng,“ er svarið enda eru fjölskyldu-
meðlimir miklar félagsverur og full-
vissir um að maður er manns gaman.
Fjölskyldan hefur til að mynda
styrkt myndarlega íþróttalíf í bæn-
um, eins og reyndar fjölmörg önnur
fyrirtæki í Grindavík. Og ekki má
gleyma söngáhuganum í fjölskyld-
unni þar sem ættmóðirin fer fremst í
flokki enda er Margrét Sighvatsdótt-
ir titluð söngkona í símaskránni auk
þess sem hún spilar á píanó, gítar og
harmoniku. „Ég hef bæði verið í
söngskóla og tónlistarskóla, er í
kirkjukórnum og svo gáfu börnin
mér harmoniku þegar ég varð sex-
tug,“ segir Magga og ljóst er hvar
áhugamálin liggja. Hún hefur líka
fengist við laga- og textasmíðar og
söng eitt laga sinna inn á geisladisk,
sem Gylfi Ægisson gaf út fyrir
nokkrum árum. „Þetta lag þykir
mjög fallegt. Það heitir Söngur sjó-
mannskonunnar og gerði lukku á
árshátíð SÍF ekki alls fyrir löngu
þegar ég og börnin ákváðum að
skemmta gestum með söngatriði,“
segir Margrét og hlær að endur-
minningunni.
Að lokum er forvitnast um hvort
farið sé að setja saman skemmtidag-
skrá í tilefni af sjötugsafmæli Palla í
Vísis í sumar. Svarið er: „Það er mik-
ið spáð og spekúlerað, en ekkert
ákveðið ennþá.“
Morgunblaðið/Halldór Sveinbjörns
Dóttirin Svanhvít Daðey Pálsdóttir og tengdasonurinn Albert Sig-
urjónsson fluttu frá Grindavík vestur á firði þegar Vísir hf. tók við
rekstri Fjölnis á Þingeyri haustið 1999.
Dóttirin Sólný Ingibjörg Pálsdóttir og tengdasonurinn Sveinn Ari
Guðjónsson fluttu frá Grindavík austur á Djúpavog þegar Vísir tók
við rekstri Búlandstinds í ársbyrjun 1999.
join@mbl.is
Morgunblaðið/Andrés Skúlason