Morgunblaðið - 17.03.2002, Blaðsíða 16
16 SUNNUDAGUR 17. MARS 2002 MORGUNBLAÐIÐ
ÞAÐ var í byrjun desembersem ég lenti á flugvellin-um í Punta Arenas, syðst íChile. Á leiðinni inn í bæ-inn virti ég fyrir mér vind-
barin húsin og bárujárnið. Það hafði
ekkert breyst á þeim fjórum árum
sem liðin voru frá því ég kom hér síð-
ast. Trén voru jafnbogin undan stöð-
ugum norðanvindinum og Magellan-
sundið var jafnblátt og kalt. Ég
þekkti staðinn vel, enda hafði ég
dvalið hér nokkurn tíma við frágang
og lokaundirbúning fyrir skíðagöng-
una á suðurpólinn. En nú var ég
mættur aftur til að klífa hæsta fjall
Suðurskautslandsins, Vinson Mas-
sif.
Ég kom mér fyrir á Hotel Condor
de Plata sem er vinsælt meðal fjalla-
manna, en það er fremur verðið en
þægindin sem laðar þá til sín. Hér
hafði heldur ekkert breyst, sömu
gömlu innréttingar og sama starfs-
fólk og það eina sem bar vitni um að
tíminn hefði liðið voru ný veggspjöld
frá leiðöngrum sem höfðu þegið hér
næturgistingu.
Það kom mér ekki á óvart að
frétta daginn eftir að nokkurra daga
frestun yrði á því að flogið yrði til
Suðurskautslandsins, enda verða að-
stæður til lendingar að vera mjög
góðar svo farið sé í loftið. Ég ákvað
því að nota tímann og fara í skoð-
unarferð í þjóðgarðinn Torres del
Paine sem er syðst í Patagóníu, rétt
fyrir norðan Punta Arenas. Ég leigði
mér lítinn bílgarm, keypti landakort
og hélt af stað. Punta Arenas má
þýða sem „Sandtangi“ og ber nafn
með rentu. Í fyrstu var landslagið
mjög flatt, sendið og hrjóstrugt.
Meðfram veginum var sauðfé á beit
og það var ekki laust við að nálægðin
við sjóinn, vindurinn, gróðurinn og
fjöllin minntu mig á Ísland. En það
var ef til vill ekki síður svalt og tært
loftið og bláminn á himninum sem
minnti mig á landið okkar góða. Síð-
an fóru fjöll og jöklar Patagóníu að
birtast. Eftir því sem nær dró varð
landslagið æ stórbrotnara og það
var ekki annað hægt en að heillast af
því. Vötnin djúpblá, hlíðarnar græn-
ar og yfir gnæfðu himinháir granít-
hamrar. Ég sat tímunum saman og
virti fyrir mér þessa ægifegurð.
Glæfraleg íslending
Eftir tveggja daga dvöl í Torres
del Paine þjóðgarðinum hélt ég aftur
til Punta Arenas og nú hófst bið eftir
flugveðri til Suðurskautslandsins.
Ég hafði samið við fyrirtækið Ad-
venture Network International
(ANI) um flutning að fjallinu en það
er í raun eina félagið getur boðið upp
á slíkt flug. Þetta er erfið og áhættu-
söm starfsemi enda er þjónusta fyr-
irtækisins mjög dýr.
Eldsnemma að morgni 12. desem-
ber var loksins haldið út á flugvöll.
Þar beið gríðarstór rússnesk flutn-
ingavél, af gerðinni Ilyushin 76,
tilbúin til brottfarar. Þetta var risa-
vaxið ferlíki með fjórum þotuhreyfl-
um og fullhlaðin af matvælum og
búnaði. Rússnesk áhöfnin tók á móti
okkur, mér og tólf öðrum Suður-
skautsförum, og benti okkur á að
setjast í sætaröð sem var innan um
allan varninginn, meðal annars
fjöldann allan af bensíntunnum.
Eftir aðeins um þriggja tíma flug
vorum við yfir Suðurskautslandinu.
Það var ekki laust við að ég spennt-
ist upp þegar lendingin nálgaðist.
Flugvélin var ekki á skíðum heldur
lendir á hjólum á glærum ís sem er
svo sleipur að erfitt er að fóta sig á
honum. Þetta er glæfraleg lending
en samt öruggari en hún lítur út í
fyrstu. Vélin nötraði öll og skalf þeg-
ar hún skautaði á ofurhraða eftir
gáróttum ísnum en stöðvaðist að
lokum eftir að hafa runnið um einn
kílómetra.
Það er sterk upplifun að stíga út
úr flugvélinni og ganga út á ísinn.
Skyndilega er maður kominn í und-
arlegan heim. Birtan er svo skær að
hún stingur í augun og loftið er kalt
og þurrt. Maður er kominn í veröld
þar sem hvítur snjórinn, blár him-
ininn og ískaldur vindurinn ráða
ríkjum. Maður skynjar vel að maður
er staddur á hjara veraldar, eins
langt frá byggðu bóli og hugsast get-
ur. Umhverfið er algerlega lífvana, í
þessum kulda getur ekkert þrifist
nema mennirnir með öll sín tæki og
tól.
Ég var kominn í tjaldbúðirnar
Patriot Hills sem eru reknar af ANI
og eru í útjaðri Suðurskautslands-
ins, ekki langt frá Ronne-íshellunni.
Það var einmitt hér sem gangan á
suðurpólinn hafði hafist fjórum ár-
um áður. Í eldhústjaldinu var boðið
upp á kaffi og hér hitti ég fyrir
nokkra fjallamenn sem voru að
koma af Vinson. Einn þeirra var
gamall vinur minn, Norðmaðurinn
Sjur Mørdre, sem er tveggja póla
fari og víðförull fjallamaður. Ég
hafði síðast hitt hann í hlíðum Denali
og þar áður í Norður-Kanada og
urðu því fagnaðarfundir með okkur.
Sjur sagði mér að hann hefði hreppt
slæmt veður á fjallinu en fjallgangan
gengið vel þótt hún hafi tekið 10
daga.
Hæsta fjall suðurskautsins
Ég var enn langt frá takmarki
mínu en næsta dag var komið að því
að fljúga í grunnbúðir við rætur Vin-
son. Nú tók við lítil flugvél á skíðum
og framundan klukkutíma flug í
norð-vestur. Ég horfði heillaður á
landslagið þar sem við flugum yfir
ósnortna jökla og fjöll. Óteljandi
brattir tindar risu upp úr ísbreið-
unni og ég vissi að þeir væru flestir
óklifnir. Fjallið Vinson, hæsta fjall
suðurskautsins, blasti við framund-
an og færðist nær og nær.
Vinson er 4.897 metra hátt og er í
fjallgarði sem nefnist Sentinel-fjall-
garður. Það er á 78. breiddargráðu
suður og því aðeins 1.200 kílómetr-
um frá Suðurpólnum. Það var fyrst
klifið árið 1966 af bandarískum leið-
angri og hefur í raun verið afar fá-
farið síðan og til viðmiðunar má
nefna að færri hafa klifið tind Vinson
heldur en tind Mt. Everest.
Grunnbúðirnar við rætur Vinson
samanstóðu af tveimur stórum
braggatjöldum og fimm kúlutjöldum
sem stóðu í aflíðandi brekku en til
hliðar var brautin sem skíðaflugvél-
in notar til lendingar og flugtaks.
Búðirnar eru á svokölluðum Brans-
comb-jökli en fyrir ofan blasti við
hamraveggur Vinson, og efst glitti í
tindinn. Hér í grunnbúðum hitti ég
Bruce, skoskan fjallamann, en við
ætluðum að verða samferða á fjallið.
Hann er jafnaldri minn og hefur
mikið klifrað í Skotlandi og evr-
ópsku Ölpunum en var nú í fyrsta
sinn í löngum leiðangri. Veðrið var
með eindæmum gott, það var heið-
ríkja og ekki ský á himni en gjólan
köld enda var frostið um -20° C.
Eftir að hafa eytt degi í undirbún-
ing og pökkun héldum við tveir fé-
lagarnir af stað upp jökulinn. Þótt
frostið væri mikið, var sólin svo
sterk að við kófsvitnuðum á göng-
unni enda stikuðum við greitt upp
jökulinn. Við bárum helming farang-
ursins á bakinu en hinn helminginn
drógum við á sleðum. Víða gaf yf-
irborð snævarins til kynna að undir
niðri leyndust gríðarstórar sprung-
ur og var því vissara að gæta fyllsta
öryggis.
Þegar við vorum hálfnaðir upp
jökulinn komum við að stað þar sem
venja er að gista en þar sem við vor-
um óþreyttir og veðrið lék við okkur
héldum við göngunni áfram. Eftir
aðeins sex tíma göngu vorum við
komnir efst í jökulinn, að rótum
brattrar hlíðar. Hér slógum við upp
tjaldinu okkar í um 2.900 metra hæð
og vorum við ánægðir með dags-
verkið enda höfðum við lagt tvær
dagleiðir að baki. Við vorum í eins-
konar dalverpi og það var algert
logn. Þrátt fyrir grimmdarfrost voru
geislar sólar svo sterkir að við gát-
um legið í sólbaði um tíma, teygt úr
okkur, lesið í bók og hlustað á tón-
list. En þegar sólin hvarf á bak við
fjallshrygg og skuggi færðist yfir
dalinn varð nístingskalt og frostið
féll niður í -35° C um nóttina.
Úrkoman minni en í
Sahara-eyðimörkinni
Við vorum nýlagðir af stað daginn
eftir, við rætur bratts ísfalls, þegar
við sáum stórt flekaflóð renna niður
brekkuna. Snjóþekjan hafði gefið sig
og snjóflóðið fallið skammt frá upp-
gönguleiðinni. Þetta var stórt flóð og
ekki hefði þurft að spyrja að leiks-
lokum ef við hefðum orðið fyrir því.
Þetta var brött brekka sem við
þurftum að klífa og í raun hættuleg-
asti hluti leiðarinnar því fyrir utan
snjóflóðahættuna voru á leiðinni
stórar jökulsprungur og fyrir ofan
gnæfðu mistraustvekjandi íshnull-
ungar. Við mátum hættuna of mikla
á þessari stundu og ákváðum að
leyfa snjónum að sjatna yfir nóttina.
Snjóflóðahætta skapast oftast eft-
ir snjókomu en á Suðurskautsland-
inu er úrkoman mjög lítil, jafnvel
Á hjara veraldar
Um næstu mánaðamót leggur Haraldur Örn Ólafs-
son í leiðangur á Mount Everest (8.850 m), hæsta
fjall heims. Í þessari grein segir hann frá ferð sinni
á hæsta tind Suðurskautslandsins, Vinson Massif.
Tjaldbúðirnar í Patriot-Hills eru í útjaðri Suðurskautslandsins. Umhverfið er lífvana því í kuldanum getur ekkert þrifist.
Á tindi Vinson Massif, en Haraldur Örn kleif tindinn nákvæmlega 35 árum eftir að fyrsta uppgangan átti sér stað.