Morgunblaðið - 21.03.2002, Blaðsíða 12

FRÉTTIR
12 FIMMTUDAGUR 21. MARS 2002 MORGUNBLAÐIÐ
 AÐALBJÖRN Þorsteinsson svæf-
inga- og gjörgæslulæknir, M.D.,
Ph.D., varði hinn 8. júní síðastliðinn
doktorsritgerð sína við læknadeild
Háskólans í Lundi í Svíþjóð. Rit-
gerðin fjallar um
þær breytingar
sem verða á
lungnarúmmáli
og lungna-
starfsemi barna
með vaxandi
aldri.
Tilgangur
doktorsritgerð-
arinnar var að
afla upplýsinga á breytingum sem
verða á lungnarúmmáli og lungna-
starfsemi barna með vaxandi aldri
(0–15 ára). Sérstaklega hefur vantað
þessar upplýsingar um börn á aldr-
inum 0–7 ára. Rannsóknir þessar
voru gerðar í svæfingu og vöðvalöm-
un.
Eftirfarandi fjórar rannsóknir
voru gerðar:
1. Hvíldarrúmmál (rúmmál þess
lofts sem eftir er í lungunum í lok
venjulegrar útöndunar) var fundið
með sporgasaðferð (útskolun á
brennisteinshexaflúoríði).
2. Samband á milli þrýstings í loft-
vegum og rúmmáls öndunarkerf-
isins (Þ-R-samband) var kannað við
hæga útöndun þar sem þrýsting-
urinn var látinn falla smám saman
frá 3–0 kPa.
3. Síðan var gerð tilraun til að
skipta Þ-R-sambandi öndunarkerf-
isins niður í lungnahluta og brjóst-
veggshluta. Þetta var gert með því
að mæla ekki eingöngu þrýsting í
loftvegum heldur einnig í vélinda.
Þrýstingur í vélinda hjá vakandi
sjúklingi er oft notaður til að meta
þrýsting í fleiðruholi.
4. Í síðustu rannsókninni var spor-
gas aftur notað og núna til að finna
þann stað við útöndun þar sem
marktæk lokun loftvega byrjar.
Helstu niðurstöður voru að hvíld-
arrúmmál ef miðað var við þyngd
var minna hjá ungbörnum en í eldri
börnum. Þekkt er úr öðrum rann-
sóknum að súrefnisnotkun í hvíld er
meiri hjá yngstu börnunum. Þetta
leiðir líkur að því að ungbörn þoli
verr álag eins og aukna súrefnisþörf
(t.d. hár hiti), öndunarstopp (t.d. í
byrjun svæfingar) og minnkun á
lungnastærð (t.d. brottnám lungna-
hluta, lungnabólgu, fleiðruvökva).
Helstu breytingar á Þ-R-
sambandi öndunarkerfisins urðu hjá
ungbörnum (áhrif stærðar barnsins
útilokuð). Öndunarkerfi ungbarna
hefur minni teygjanleika en önd-
unarkerfi eldri barna. Þetta stafar
sennilega af því að ungbörn hafa
lægra innihald af elastíni í lungna-
vefjum fyrst eftir fæðingu.
Hluti brjóstveggjarins af heild-
arteygjanleika öndunarkerfisins var
lítill (1⁄10 hluti hjá ungbörnum). Þegar
meta á lungnaástand ungbarna sem
eru í öndunarvél er því sennilega
sjaldnast þörf á að aðgreina Þ-R-
samband öndunarkerfisins í lungna-
og brjóstveggshluta. Sennilega fæst
nægilega skýr mynd af ástandi
lungnanna ef stuðst er eingöngu við
loftvegaþrýsting.
Loftvegalokun varð fyrr í útöndun
eftir djúpa innöndun (loftvegaþrýst-
ingur 3 kPa í stað 2 kPa). Hár inn-
öndunarþrýstingur opnar samfallna
loftvegi en þeir lokast aftur snemma
í útöndun. Niðurstaðan bendir til að
djúp innöndun geti valdið sliti og
skemmdum á lungnavefjum.
Síðasta rannsóknin var verðlaun-
uð á þingi Norræna svæfinga- og
gjörgæslulæknafélagsins í Tromsö.
Aðalbjörn Þorsteinsson fæddist á
Hólmavík 29. ágúst 1951. Hann út-
skrifaðist úr náttúrufræðideild
Menntaskólans á Akureyri 1971 og
frá læknadeild Háskóla Íslands
1977. Aðalbjörn er sonur Þorsteins
Gunnars Guðbjörnssonar, sjómanns
frá Hólmavík, og konu hans Aðal-
heiðar Jóhönnu Björnsdóttur, en
þau eru bæði látin. Eiginkona hans
er Ingibjörg Sigtryggsdóttir náms-
ráðgjafi og börn þeirra eru Sig-
tryggur, Stefán Ingi og Aðalbjörg.
Doktor í
læknisfræði
FRAMBJÓÐENDUR Sjálfstæðis-
flokksins til borgarstjórnarkosninga
í vor leggja áherslu á að einum millj-
arði króna verði varið til að byggja
upp hjúkrunarrými fyrir aldraða í
Reykjavík á næstu fjórum árum og
auk þess er á stefnuskrá þeirra að
lækka fasteignaskatta og holræsa-
gjald hjá öryrkjum og öldruðum.
Þetta kom fram í ræðu hjá Birni
Bjarnasyni, efsta manni á lista sjálf-
stæðismanna og borgarstjóraefni
þeirra, á aðalfundi Sambands eldri
sjálfstæðismanna, sem haldinn var í
Valhöll í gær. Hann sagði að með því
annars vegar að byggja upp hjúkr-
unarrými og hins vegar að stuðla að
því að auðvelda fólki að búa í eigin
húsnæði væri verið að gera ráðstaf-
anir sem sköpuðu eldra fólki betri
aðstæður og treystu forsendur þess
að það nyti sín sem íbúar í Reykja-
vík.
Björn Bjarnason gerði hagsmuna-
mál eldri borgara að umtalsefni sínu
á fundinum. Hann vitnaði í skýrslu
heilbrigðisráðuneytisins varðandi
áætlun um uppbyggingu öldrunar-
þjónustu árin 2002 til 2007 sem væri
til komin vegna þess að það vantaði
hjúkrunarrými. Hann las kafla í
skýrslunni um slæma stöðu í
Reykjavík og gat þess að á átta árum
áður en R-listinn tók við stjórn borg-
arinnar hafi verið varið um 3,6 millj-
örðum króna af hálfu Reykjavíkur til
þess að byggja upp hjúkrunarrými
og sinna málefnum aldraðra í skipu-
lögðu samstarfi við ríkisvaldið. Á
átta ára valdatíma R-listans hafi
hins vegar verið varið 600 milljónum
króna til sama málaflokks eða þrem-
ur milljörðum minna. Þess vegna
hafi þeir sem væru á framboðslista
Sjálfstæðisflokksins í Reykjavík
ákveðið að leggja fé að nýju til þess
að byggja upp hjúkrunarheimili í
Reykjavík. Fengju þeir meirihluta
hefðu þeir ákveðið að á næstu fjórum
árum yrði varið einum milljarði
króna til þess að endureisa og end-
urvekja þá stefnu sem sjálfstæðis-
menn hafi fylgt í þessu máli, þegar
þeir hafi stjórnað borginni.
Í máli Björns Bjarnasonar kom
einnig fram að það væri rétt hjá R-
listanum að þetta væru verkefni rík-
isins en það væri líka verkefni sveit-
arfélagsins að skapa íbúunum öryggi
og sjálfstæðismenn í Reykjavík vildu
skapa öldruðum betri aðstöðu, meðal
annars með því að byggja upp hjúkr-
unarheimili. Unnið yrði að því með
ríkisvaldinu, lífeyrissjóðum, sjúkra-
sjóðum verkalýðsfélaga og annarra
að skapa nauðsynlegar aðstæður til
að snúa vörn í sókn á þessu sviði, því
hvorki væri hægt, rétt né sanngjarnt
að varpa ábyrgðinni á þessu alfarið
yfir á ríkisvaldið.
Í öðru lagi nefndi Björn Bjarna-
son að þegar stefnuskráin yrði kynnt
yrði lögð áhersla á varðandi málefni
aldraðra að lækka enn frekar fast-
eignaskatta og holræsagjald hjá ör-
yrkjum og þeim sem væru 67 ára og
eldri. Í upphafi ársins hefði verið
gerð ákveðin breyting hvað þetta
varðaði en of skammt hefði verið
gengið í því efni.
Mikið fjölmenni var á fundinum. Á
undan ræðu Björns og umræðum
fóru fram hefðbundin aðalfundar-
störf og í stjórnarkjöri var farið í
einu og öllu eftir tillögum uppstill-
ingarnefndar. Guðmundur H. Garð-
arsson var endurkjörinn formaður
og Salóme Þorkelsdóttir varafor-
maður.
Björn Bjarnason í ræðu á aðalfundi Sambands eldri sjálfstæðismanna
Milljarður í uppbygg-
ingu hjúkrunarrýmis
Morgunblaðið/Jim Smart
Salóme Þorkelsdóttir, varaformaður Sambands eldri sjálfstæðismanna, flutti skýrslu stjórnar á aðalfundinum.
Engu að síður hnígi ýmis rök að því að eðli-
legt sé að menntun sé niðurgreidd af hinu op-
inbera, s.s. vegna jafnréttissjónarmiða en þó
ekki síður vegna þess að menntun skilar bæði
einstaklingnum og samfélaginu ábata. Ef ekki
eigi allir kost á menntun við hæfi fari mann-
auður til spillis.
Þetta var meðal þess sem fram kom á morg-
unverðarfundi Samtaka atvinnulífsins á Hótel
Sögu í gær undir yfirskriftinni „Samkeppnis-
hugsun í menntakerfið“.
Ræður miklu um þróun
lífskjara
Athygli vekur að bæði verkalýðsfélögin og
samtök í atvinnulífinu hafa í auknum mæli tek-
ið að beina sjónum sínum að menntamálum.
Ari Edwald, formaður Samtaka atvinnulífsins
(SA), segir að SA telji menntamálin vera einn
af lykilþáttunum sem ráða samkeppnishæfni
þjóðarinnar og jafnframt lífskjaraþróun í land-
inu. Samtök atvinnulífsins hafi lengi sýnt
menntamálum áhuga. „En ég tel að áhugi og
meðvitund um þessi mál fari nú vaxandi sem
sést m.a. af umræðunni um skólakerfið og
starfsemi skólanna en hún sést líka í aðkomu
samningsaðila á almennum vinnumarkaði að
starfsþjálfum og starfsmenntun eins og sýndi
sig í síðustu kjarasamningum.“
Í erindi Runólfs Ásgeirssonar, rektors Við-
skiptaháskólans á Bifröst, kom m.a. fram að
starfsumhverfi skóla hafi gjörbreyst á und-
anförnum árum þar sem segja megi að allar
upplýsingar séu alltaf og alls staðar aðgengi-
legar. Þetta kalli á breytt vinnubrögð af hálfu
skólanna sem lengi hafi lagt mikla áherslu á ut-
anbókarlærdóm sem minni þörf sé nú fyrir.
Runólfur benti á að aukin samkeppni, eins og
til að mynda í lögfræði og viðskiptafræðum,
hafi leitt til breiðara námsvals, betri kennslu og
þjónustu sem aftur leiði til þess að skólarnir
skili hæfari starfskröftum út í atvinnulífið. Allt
stefni í að í framtíðinni muni menntun ráðast af
þörfum fyrirtækjanna, atvinnulífsins og sam-
félagsins fremur en af þörfum skólanna eða
kennaranna sjálfra eins og lengi hafi þó tíðkast.
Viðskiptaháskólinn á Bifröst skilgreini sig t.d.
sem þekkingarfyrirtæki í virku samkeppnisum-
hverfi.
Fjölgað í viðskipta- og hagfræði
með aukinni samkeppni
Gylfi Magnússon, dósent við HÍ, fjallaði um
rekstrarumhverfi skólanna og skólagjöld. Hann
segir að skólagjöld ofan á fullar fjárveitingar
sem eigi að duga fyrir eðlilegum kostnaði sé
nánast séríslenskt fyrirbæri. Í öðrum löndum
sé jafnan annaðhvort um full skólagjöld að
ræða eða fulla fjárveitingu af hálfu hins op-
inbera. Þó sé sú undantekning hér á landi að
MBA-nám sé að fullu kostað með skólagjöldum.
Gylfi bendir á að í kjölfar aukinnar sam-
keppni sem viðskipta- og hagfræðideild hafi
mætt á undanförnum árum hafi nemendum
deildarinnar engu að síður fjölgað verulega. Þá
sé orðið mun auðveldara að meta starf deild-
arinnar og hægt að læra af því sem aðrir hafa
gert vel sem og af mistökum þeirra. Rekstr-
arform það, sem HÍ búi við, komi því ekki í veg
fyrir að hann nái að þróa nýjungar og hrinda
þeim hratt í framkvæmd.
Magnús Gunnarsson, bæjarstjóri í Hafnar-
firði, segir kostinn við einkarekinn grunnskóla
eins og Álandsskóla m.a. annars þann að kostn-
aður sé fyrirsjáanlegur auk þess sem yfirstjórn
þurfi ekki að hugsa um rekstur bygginga.
Með þessu verkefni séu menn að brjóta upp
hefðbundið fyrirkomulag í skólum enda sé það
staðreynd að litlar grundvallarbreytingar hafi
orðið í þeim. Það hafi og sýnt sig að tækniþró-
un í þeim sé takmörkuð, breytingar gangi hægt
og oft skorti á frumkvæði og drifkraft. Með
samkeppni í skólastarfinu sé verið að nýta
frumkvæði og sjálfstæði einstaklinganna og
skapa nýjar aðferðir í skólastarfi.
Fundur Samtaka atvinnulífsins um samkeppnishugsun í menntakerfið
Menntun einn af lykil-
þáttum samkeppnishæfni
Morgunblaðið/Golli
Gylfi telur að rekstrarumhverfi háskólanna
skipti meira máli en rekstrarform þeirra.
SAMKEPPNI í menntakerfinu er æskileg og
tryggir að skólar þjóni betur hagsmunum við-
skiptavina sinna sem eru í senn nemendur, heim-
ilin, atvinnulífið og raunar samfélagið allt. Sam-
keppni stuðli að þróun nýjunga, hægt er að læra sé
að læra af öðrum og allur samanburður og mat á
námi verður auðveldari.