Morgunblaðið - 21.03.2002, Blaðsíða 34

34 FIMMTUDAGUR 21. MARS 2002 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
GUÐRÚN Ebba Ólafsdótt-ir gaf ekki kost á sér tilendurkjörs sem formað-ur Félags grunnskóla-
kennara á aðalfundi félagsins í sein-
ustu viku, eftir margra ára starf að
málefnum kennara innan Kennara-
sambands Íslands (KÍ). Hefur hún
tekið sæti á framboðslista Sjálfstæð-
isflokksins fyrir borgarstjórnar-
kosningarnar í vor. Guðrún Ebba
var kjörin í stjórn Kennarafélags
Reykjavíkur vorið 1990 og gegndi
þar formennsku frá 1991 til 1994.
Það ár var hún kosin varaformaður
KÍ og í tengslum við sameiningu
Kennarasambandsins og Hins ís-
lenska kennarafélags í nóvember
1999 var Félag grunnskólakennara
stofnað. Var hún kjörin fyrsti for-
maður þess en það telur nú um fjög-
ur þúsund félagsmenn.
Guðrún Ebba útskrifaðist úr
Kennaraháskólanum árið 1980 og
innritaði sig síðar í guðfræðideild
Háskóla Íslands. Hún segist hins
vegar hafa komist á þá skoðun að
hún vildi frekar leggja kennslu fyrir
sig. Kenndi hún við Ölduselsskóla í
nokkur ár og síðar við Laugalækj-
arskóla til ársins 1994 er hún fór í
fullt starf á vegum Kennarasam-
bandsins.
Hún segir að gífurlega miklar
breytingar hafi orðið á störfum
kennara og skólastarfi grunnskóla á
þeim tíma sem liðinn er frá því hún
byrjaði kennslu. ,,Kennarastarfið er
miklu umfangsmeira en það var.
Fyrir ekki ýkja mörgum árum var
starfið fyrst og fremst fólgið í því að
mæta í kennslustofuna og kenna og
fara svo yfir verkefni og próf. Í dag
eru miklu meiri kröfur gerðar til
kennara og skólastarfsins, ekki síst
vegna aukinnar atvinnuþátttöku for-
eldra. Á tímabili vorum við kennarar
og foreldrar reyndar líka, nokkuð
ráðvilltir um hvert væri hlutverk
skólans annars vegar og heimilanna
hins vegar. Samstarfið á milli heim-
ila og skóla hefur síðan aukist mikið.
Þegar kennarinn uppgötvar hvað
mikilvægt það er að vera í góðu sam-
starfi vð foreldra, er hann á réttri
leið,“ segir hún.
Kjör kennara hafa einnig tekið
stakkaskiptum á þessum tíma að
mati Guðrúnar Ebbu. Breyting varð
í rétta átt í kjarasamningunum sem
gerðir voru árið 1995, í kjölfar fimm
vikna verkfalls KÍ og HÍK, að henn-
ar sögn. ,,Til marks um það má
benda á að meðaldagvinnulaun voru
þá í kringum 85 þúsund krónur á
mánuði en eru nú um 200 þúsund kr.
Auðvitað segir það ekki alla söguna
og taka ber tillit til að skólaárið hefur
lengst og gerðar hafa verið breyt-
ingar á vinnutíma kennara, en þess-
ar upphæðir gefa þó ákveðna vís-
bendingu um breytinguna,“ segir
hún.
–Hvernig fannst þér
að vera í forystusveit
kennara í þessu lang-
vinna verkfalli?
,,Það reyndi mikið á
okkur. Grunnskóla- og
framhaldsskólakennarar voru sam-
an í verkfalli og við sömdum saman
fyrir þessa hópa, auk skólastjórn-
enda. Verkfall er aldrei markmið í
sjálfu sér. Það er í raun og veru
ákveðið tap fyrir báða samningsaðila
þegar svo er komið að beita þarf
verkfallsvopninu. Það stendur eng-
inn uppi sem sigurvegari eftir verk-
fall, sama hver niðurstaðan verður.
Það er líka mjög erfitt að ljúka verk-
falli því það myndast mikil stemmn-
ing í hópnum og mikil hvatning um
að gefast aldrei upp fyrr en öllum
kröfum hefur verið náð. Það hefur þó
aldrei tekist hingað til. Þetta var því
erfitt en ég hefði ekki verið í þessu
starfi undanfarin tólf ár ef ég væri að
sækjast eftir strokum. Þetta bara
fylgir þessu starfi og auðvitað er
stundum kalt á toppnum,“ segir hún.
Undirbúningur að fyrstu samn-
ingum kennara við sveitarfélögin
hófst strax eftir að sveitarfélögin
höfðu yfirtekið rekstur grunnskól-
ans haustið 1996. Voru þá höfð uppi
stór orð um að nú gæfist hið stóra
tækifæri til að leiðrétta laun kenn-
ara. ,,Í byrjun árs 1997 fórum við
ásamt fulltrúum sveitarfélaganna í
kynnisferð til Norðurlandanna.
Markmiðið var einkum að afla upp-
lýsinga um hvernig staðið er að
kjarasamningsgerð kennara og við
semjenda þeirra á Norðurlöndunum
en einnig vildum við leita að heppi-
legri fyrirmynd að sjálfum kjara-
samningnum. Þetta var mjög lær-
dómsrík ferð fyrir báða aðila og
komum við til baka með ákveðnar
hugmyndir. Það kom hins vegar í
ljós að við þurftum lengri tíma og því
fól kjarasamningurinn sem gengið
var frá 1997 einungis í sér hækkun á
launum kennara en engar aðrar
breytingar,“ segir Guðrún Ebba.
Samningurinn frá 1997 var um-
deildur og í framhaldinu sögðu
margir kennarar stöðum sínum laus-
um. Sveitarfélögin sáu sig tilknúin til
þess að gera viðbótarsamninga til að
freista þess að halda kennurum í
starfi.
,,Þegar Félag grunnskólakennara
tók til starfa 1. janúar 2000 gerðum
við viðamikla skoðanakönnun meðal
allra félagsmanna okkar og fengum
mjög góða svörun. Við lásum skýr
skilaboð kennara úr svörunum: ,,Við
erum orðin þreytt á þessari nei-
kvæðu ímynd sem kennarar hafa í
þjóðfélaginu. Þegar orðið kennari
heyrist í fjölmiðlum, þá sjá menn
alltaf hnefann á lofti,
verkfallsátök og upp-
sagnir.“ Það var líka ljóst
af þessari könnun að
hækka þurfti grunn-
kaupið verulega og
kennarar gátu fallist á að
fjölga kennsludögum.
Rauði þráðurinn í kjarastefnu
okkar var hækkun grunnlauna og
áhersla var lögð á umsjónarkennara.
Einkum var horft til ,,meðalkennar-
ans“ sem samkvæmt könnuninni var
kona, rúmlega fertug og umsjónar-
kennari. Við fórum í mikla undirbún-
ingsvinnu og í júní árið 2000 hélt
samninganefndin vinnufund þar sem
við veltum því fyrir okkur hvaða leið-
ir væru í stöðunni. Skipuðum við
kynningarnefnd sem hafði að mark-
miði að búa til jákvæðari ímynd af
kennurum og við lögðum með mark-
vissum hætti áherslu á að vera já-
kvæð í allri umræðu.“
Ný vinnubrögð
,,Þegar við hittum svo samninga-
nefnd launanefndar sveitarfélaga á
fyrsta samningafundinum kom í ljós
að það virtist vera pólitískur vilji til
að hækka grunnkaup kennara veru-
lega og að sama skapi vildu sveit-
arfélögin breytt vinnutímafyrir-
komulag hjá kennurum og að
skóladögum nemenda yrði fjölgað.
Samningsaðilar voru sammála um að
byrja á að kortleggja allt sem við
ættum sameiginlegt og að við mynd-
um síðan fikra okkur áfram við að
leysa smærri ágreining en
að hella okkur út í stóru áta
Við ákváðum einnig að gef
eiginlega yfirlýsingu um að
uðum að ljúka samningum
gamli samningurinn rynni
ársins 2000]. Þetta var ekk
til að beita okkur sjálf á
þrýstingi,“ segir hún.
Kerfisbreyting
í grunnskólum
Kjarasamningarnir sem v
irritaðir 9. janúar 2001 f
mikla kerfisbreytingu í gr
um sem leiða á til bættra
betra skólastarfs. En sam
voru mjög umdeildir meðal
Guðrún Ebba Ólafsdóttir hefur látið af form
Tekist h
að bæta
og ímy
kenna
Miklar breytingar hafa orðið í grunn
launakjör kennara eru orðin samkep
ímynd kennarastarfsins hefur batnað
Ólafsdóttir sem látið hefur af formen
kennara. Ómar Friðriksson ræddi vi
hennar í þágu kennaras
„Kennarar segja mér að
nú en áður va
Samstarf
heimila og
skóla hefur
aukist mikið
AGALEYSI – BENZÍNLEYSI
Þrátt fyrir að gefin hafi verið útupplýsingabréf, skrifað um
málið og fjallað um það á flug-
öryggisfundum hefur það gerzt
nánast á hverju ári síðustu 15 ár að
litlar flugvélar hafi orðið benzín-
lausar. Stundum hafa alvarleg flug-
slys hlotizt af. Þetta hefur komið
fram í fréttum Morgunblaðsins
undanfarna daga af niðurstöðum
rannsóknar á flugslysi í Garðsárdal
í Eyjafirði í fyrrasumar, en þar var
benzínleysi um að kenna. Það má
teljast mikil mildi að þar sluppu
báðir mennirnir, sem innanborðs
voru, ómeiddir.
Þormóður Þormóðsson, rann-
sóknarstjóri Rannsóknarnefndar
flugslysa (RNF), sagði í blaðinu sl.
þriðjudag að lykilatriði væri að
menn viðhefðu öguð vinnubrögð í
þessu sambandi, mældu benzín með
kvarða fyrir hvert flug, fylgdust
með eyðslu flugvélarinnar á flugi
og hefðu í huga að jafnan væri hluti
eldsneytis í flugvélartönkum ónýt-
anlegur.
Í sömu frétt var vitnað í grein
Össurar Brynjólfssonar í árs-
skýrslu RNF fyrir árið 2000. Þar
kemur fram að „skyndilegt og
óvænt benzínleysi flugmanna í há-
loftunum“ hafi yfirleitt orsakazt af
því að viðkomandi flugmaður eða
flugstjóri hafi aldrei gengið per-
sónulega úr skugga um það að
nægilegt eldsneyti væri á vélinni
áður en lagt var af stað. Annars
vegar sé ónákvæmu bókhaldi um
eldsneytisstöðu og -eyðslu um að
kenna og hins vegar óvönduðum og
tilviljanakenndum vinnubrögðum,
þegar menn hreinlega gleymi að
kíkja í tankana. Benzínmælar minni
flugvéla séu ónákvæmir og nauð-
synlegt að aðgæta benzínmagnið
með kvarða.
Þetta ástand mála er með ólík-
indum og verulegt áhyggjuefni fyr-
ir hvern þann, sem sezt upp í litla
flugvél sem farþegi. Það er sömu-
leiðis með ólíkindum að í flugslys-
inu í Garðsárdal var um kennslu-
flug að ræða og flugkennari um
borð með nemanda sínum. Það
verður að gera þá kröfu til þeirra,
sem taka að sér það mikla ábyrgð-
arstarf að kenna mönnum að fljúga,
að þeir kunni til verka og séu nem-
endum sínum góð fyrirmynd. Loks
vekur það furðu að niðurstöður
Rannsóknarnefndar flugslysa um
flugslysið í Skerjafirði í ágústbyrj-
un árið 2000 skuli ekki hafa orðið
til þess að allir flugmenn tækju sér
tak í þessum efnum. Þar var einn
meginorsakaþátturinn talinn elds-
neytisleysi, sem rekja mátti til of-
mats á eldsneytismagni, vanmats á
eldsneytiseyðslu og að það fórst
fyrir að kanna eldsneytismagn í
tönkum fyrir flug. Niðurstaða
nefndarinnar um orsakir slyssins lá
fyrir í marz í fyrra, nokkrum mán-
uðum áður en slysið varð í Garðsár-
dal.
Það virðist svo sjálfsagt að það
ætti ekki að þurfa að taka það
fram, að flugmenn verði alltaf að
aðgæta það fyrir flug hvort nóg
benzín sé á tönkum flugvélar áður
en lagt er af stað í flugferð. Þau
hörmulegu slys, sem þegar hafa
orðið vegna agaleysis og slælegra
vinnubragða í þessum efnum, hljóta
að verða mönnum víti til varnaðar.
Opinbert eftirlit getur aldrei komið
í veg fyrir slík vinnubrögð, heldur
verður að höfða til ábyrgðartilfinn-
ingar flugmanna sjálfra.
FRUMKVÆÐI LANDSBANKANS
Landsbanki Íslands hf. tók ígær mikilvægt frumkvæði áfjármálamarkaðnum með því
að lækka vexti helztu óverðtryggðra
útlána og innlána. Nemur lækkun
vaxta á óverðtryggðum útlánum á
bilinu 0,25–0,4% en á innlánum
0,25%.
Íslandsbanki hf. og Búnaðarbanki
Íslands hf. fylgdu þegar í kjölfarið og
tilkynntu að þeir mundu fylgja for-
dæmi Landsbankans og lækka vexti
einnig.
Seðlabanki Íslands hefur mánuð-
um saman staðið frammi fyrir kröf-
um um að bankinn lækkaði stýrivexti
sína en bankinn hefur farið sér hægt
í þeim efnum, þótt hann hafi stigið
fyrstu skrefin í þá átt.
Það er athyglisvert að Landsbank-
inn skuli hafa brotið ísinn að þessu
leyti. Seðlabankann hefur greint á
við flesta aðra aðila í þjóðfélaginu um
efnahagsþróunina. Atvinnulífið var
byrjað að finna fyrir alvarlegum
samdrætti í efnahagslífinu snemma á
síðasta ári. Seðlabankinn taldi
greinilega að sá samdráttur endur-
speglaði ekki heildarmyndina í efna-
hagslífinu. Talsmenn viðskiptabank-
anna hafa lengi talað á annan veg en
forsvarsmenn Seðlabankans enda
finna þeir fljótt hvernig staðan er í
atvinnu- og viðskiptalífi landsmanna.
Forystumenn Landsbankans hafa
greinilega metið stöðuna svo, að ekki
væri hægt að bíða eftir vaxtalækkun
Seðlabankans. Um þetta frumkvæði
Landsbankans segir Halldór J.
Kristjánsson, bankastjóri, í viðtali
við Morgunblaðið í dag: „Það var að
okkar mati eðlilegt að fylgja lækk-
andi verðbólgu með því að jafna
vaxtamun á milli verðtryggðra og
óverðtryggðra útlána. Sá vaxtamun-
ur var orðinn hár og við höfum, bæði
vegna góðrar lausafjárstöðu og góðr-
ar almennrar aukningar innlána í
bankanum, stöðu til þess að lækka
óverðtryggða vexti innan Lands-
bankans…Það er hins vegar skýrt í
okkar huga að til að frekari vaxta-
lækkun geti átt sér stað þarf að koma
til lækkun á stýrivöxtum Seðlabank-
ans. Við erum þeirrar skoðunar, að
aðstæður séu þannig að Seðlabank-
inn eigi að geta haldið áfram lækkun
vaxta og þar með geti almennt vaxta-
stig í landinu á skammtíma óverð-
tryggðum vöxtum farið lækkandi.“
Gagnrýni á hátt vaxtastig hefur
orðið stöðugt háværari meðal for-
svarsmanna atvinnulífsins á undan-
förnum mánuðum. Það er samdóma
álit þeirra, sem reka fyrirtæki, að
það sé ekki hægt til frambúðar við
núverandi vaxtastig.
Vonandi verður frumkvæði Lands-
bankans nú til þess að hraða þróun
til lækkandi vaxta.