Morgunblaðið - 01.06.2002, Blaðsíða 10

FRÉTTIR
10 LAUGARDAGUR 1. JÚNÍ 2002 MORGUNBLAÐIÐ
ÓLAFUR S. Ólafsson,
kennari og fyrrverandi
formaður Landssam-
bands framhaldsskóla-
kennara, er látinn á ní-
tugasta og fyrsta
aldursári.
Ólafur var fæddur 7.
október 1911 á Suður-
eyri við Súgandafjörð,
sonur hjónanna Ólafs
Friðrikssonar, sjó-
manns þar, og Kristín-
ar Benediktsdóttur.
Ólafur ólst upp hjá
hjónunum Einari Ein-
arssyni bónda og konu
hans Guðmundu Atladóttur á Tanna-
nesi við Önundarfjörð.
Ólafur lauk prófi frá Héraðsskól-
anum á Laugum árið 1933, lauk leik-
fimiskennaraprófi frá Tärna Folk-
högskola í Svíþjóð 1934 og
kennaraprófi frá Kennaraskóla Ís-
lands 1937.
Ólafur lauk námi í uppeldis- og
sálarfræði við Göteborgs Högskola
1947. Hann var kennari við Héraðs-
skólann á Laugum á árunum 1935–
36, við Héraðsskólann
á Reykjanesi við Djúp
1937–44, við Ingimars-
skóla í Reykjavík 1947–
49, var skólastjóri við
Héraðsskólann á
Reykjanesi við Djúp
1949–50 og síðan kenn-
ari við Gagnfræðaskóla
Austurbæjar (áður
Ingimarsskóli) 1950–79
og að lokum við Iðn-
skólann í Reykjavík
1979–81 er hann lét af
störfum. Hann kenndi
einnig um nokkurra
ára skeið við Kvenna-
skólann í Reykjavík.
Ólafur sat í stjórn Kennarafélags
gagnfræðaskólakennara í Reykjavík
í mörg ár og var formaður þess í
nokkur ár. Hann var formaður
Landssambands framhaldsskóla-
kennara 1966–78 og formaður Fé-
lags kennara á eftirlaunum 1982–84.
Ólafur kvæntist 7. október 1944
eftirlifandi konu sinni, Ingibjörgu
Þórðardóttur handavinnukennara,
og eignuðust þau tvö börn.
Andlát
ÓLAFUR S.
ÓLAFSSON
Í SKÝRSLU Ríkisendurskoðunar
sem birt var á fimmtudag eru gerðar
ýmsar athugasemdir við starfsemi
Sólheima síðustu tvö ár, t.d. að fram-
lögum ríkisins hafi ekki verið varið í
samræmi við þjónustusamning milli
Sólheima og ríkisins. Forsvarsmenn
Sólheima telja að samningurinn hafi
ekki verið lengur í gildi en honum var
sagt upp árið 1996, en síðar það ár
var uppsögnin afturkölluð í eitt ár.
Í fréttum Ríkissjónvarpsins í gær-
kvöldi kom fram að félagsmálaráðu-
neytið hefði nú sagt samningnum upp
með formlegum hætti. Páll Pétursson
félagsmálaráðherra segir að það sé til
að taka af allan vafa um hvort samn-
ingurinn sé í gildi. Ráðuneytið vilji
gera nýjan þjónustusamning við Sól-
heima, en skilyrði fyrir því verði að
stjórnarfyrirkomulagi á Sólheimum
verði breytt og vill ráðuneytið eiga
fulltrúa í stjórn heimilisins, að
minnsta kosti á gildistíma þjónustu-
samningsins. Einnig að ný stjórn
komi að rekstri heimilisins og styrkt-
arsjóðs Sólheima. Páll segir þetta
nauðsynlegt þar sem trúnaðarbrest-
ur hafi orðið milli núverandi stjórnar
og ráðuneytisins.
Fatlaðir fái þjónustuframlag
sem þeir vísi til Sólheima
Pétur Sveinbjarnarson, stjórnar-
formaður Sólheima, segir ráðuneytið
hafa ítrekað komið með beiðni um að
fá fulltrúa í stjórn Sólheima, en það
komi ekki til greina því Sólheimar
séu sjálfseignarstofnun. Aðspurður
segist hann ekki tilbúinn að setjast
niður með ráðuneytinu og gera nýjan
samning. „Sólheimar hafa aðeins haft
þjónustusamning í 2 ár af 72 starfs-
árum, og eins og atburðir undanfar-
inna daga sýna er mjög slæm reynsla
af því. Allt tal um þjónustusamning
er því nokkuð undarlegt. Þjónustu-
samningar hafa ekki tíðkast í þessum
málaflokki og samningar, eins og nú
hafa verið gerðir, þykja beinlínis
niðrandi fyrir fatlað fólk. Á megin-
landi Evrópu eru hvergi, að því við
vitum, gerðir slíkir þjónustusamning-
ar. 140 byggðahverfi sem byggjast á
sömu hugmyndafræði og Sólheimar
eru starfandi í yfir 30 þjóðlöndum og
hefur ekkert þeirra þjónustusamning
við opinbera aðila,“ segir Pétur.
Hann segir forsvarsmenn Sól-
heima vilja starfa við sömu aðstæður,
þannig að opinbert þjónustuframlag
verði metið miðað við fötlun hvers
einstaklings án tillits til búsetu hans.
Fatlaðir íbúar Sólheima myndu síðan
vísa þjónustuframlaginu til heimilis-
ins og þannig myndu Sólheimar
tryggja sér rekstrarfé. Framlagið
myndi síðan fylgja einstaklingnum ef
hann flyttist á brott.
Ráðuneytið vill skilgreina í
hvað framlag ríkisins fari
Sólheimar sögðu þjónustusamn-
ingi við ríkið lausum árið 1996 og
bauð ráðuneytið nýjan samning í
kjölfarið, að sögn félagsmálaráð-
herra. Hann segir að Sólheimar hafi
hafnað honum þar sem þeir hafi viljað
fá hærri þóknun fyrir afnot af hús-
næðinu að Sólheimum en ríkið bauð.
Í öðru lagi hafi forsvarsmenn Sól-
heima viljað fá eina upphæð frá rík-
inu, en ekki að skilgreint væri hversu
mikið ætti að fara í hvern þátt þjón-
ustunnar. „Eftir á sér maður hvað
þeir voru að fara með það,“ segir ráð-
herra. „Við getum ekki gert samning
upp á eina tölu, það er útilokað, við
höfum skyldur til að passa upp á að
peningarnir fari til þarfa hinna fötl-
uðu.“ Páll segir að eftir að samningur
var gerður við heimilið hafi Sólheima-
menn leitað til fjármálaráðuneytis og
fengið viðbótarfjárveitingu að fjár-
hæð 4,6 milljónir sem samþykkt var í
þinginu, fram yfir það sem kom fram
í samningnum.
Páll segir að verið sé að vinna mat
á þörfum íbúanna fyrir þjónustu og
fjárveitingar til Sólheima muni í
framtíðinni ráðast af því. Hann vilji
að ný stjórn Sólheima leggi fram
áætlun um það hvernig staðið verði
að ráðningu á fagmenntuðum aðilum
til Sólheima og geri nauðsynlega
samninga um sérfræðiþjónustu fyrir
íbúana. „Við erum að borga fyrir
þjónustu 34 starfsmanna, en það voru
ekki nema 17 starfsmenn sem þjón-
uðu þessum einstaklingum. Það er
mat fagmanna að það hefðu þurft að
vera 34 starfsmenn,“ segir ráðherra.
Hann segir að óskað verði eftir við-
ræðum við fjárlaganefnd Alþingis um
niðurstöður skýrslu Ríkisendurskoð-
unar þar sem Sólheimar hafi brugðist
því trausti sem ráðuneyti og fjárlaga-
nefnd hafi byggt á varðandi framlög
til heimilisins. Gerð verði krafa um að
leiga sem tekin var af heimilisfólkinu,
sem Ríkisendurskoðun sagði ofreikn-
aða, verði leiðrétt. Annaðhvort verði
upphæðin endurgreidd eða íbúum
gert kleift að búa á staðnum leigu-
laust í einhvern tíma. Þá verður, að
sögn Páls, farið fram á það við Rík-
isendurskoðun að athugað verði
hvernig framlagi ríkisins á árunum
1997-99 var háttað, en þrátt fyrir að
Sólheimar hafi sagt upp samningnum
1996 og hafnað nýjum samningi hefur
framlag ríkisins verið greitt.
Treysti að peningum væri varið
í takt við gamla samninginn
Páll Pétursson segir ástæðuna
vera að ráðuneytið hafi litið svo á að
ekki væri hægt að stöðva reksturinn
á Sólheimum og vísa fólkinu burt.
„Við treystum því að peningunum
væri varið eins og gamli samningur-
inn sagði til um, og ítrekuðum það
margsinnis bréflega og þeir mót-
mæltu því ekki. Þeir tóku við pening-
unum með þessum skilyrðum sem við
létum fylgja, að veitt yrði sama þjón-
usta og kveðið var á um í gamla
samningnum.“ Á fjárlögum fyrir
þetta ár fengu Sólheimar 150,9 millj-
ónir króna til rekstursins og segir
Páll að greitt hafi verið miðað við
gamla samninginn að viðbættum
verðlagsbreytingum.
Félagsmálaráðuneyti mun óska
eftir því að prestastefna hlutist til um
breytingar á skipan fulltrúaráðs Sól-
heima, en prestastefna skipar full-
trúa í ráðið, að fengnum tillögum
ráðsins, sem kýs stjórn úr sínum röð-
um.
Þorvaldur Karl Helgason biskups-
ritari segir að formlegt erindi um
íhlutun sé ekki komið frá félagsmála-
ráðuneytinu, embættið hafi ekki aðr-
ar upplýsingar um málið en komið
hafa fram í fjölmiðlum.
Fulltrúaráð Sólheima er skipað 21
einstaklingi og er fyrirkomulagið
þannig að þegar fulltrúaráðsmaður
hættir eða fellur frá gerir ráðið til-
lögu að nýjum fulltrúa og er síðan
leitað staðfestingar prestastefnu.
Þegar fulltrúaráði var komið á fót ár-
ið 1993 var leitað til biskups Íslands
um að skipa í ráðið. Pétur segir
ástæðuna vera gömul tengsl milli
kirkjunnar og Sólheima sem komin
eru til af því að barnaheimilissjóður
kirkjunnar átti jörðina Hverakot, þar
sem Sólheimar standa í dag, og lagði
kirkjan hana til þegar Sólheimar
voru gerðir að sjálfseignarstofnun ár-
ið 1934.
Fulltrúaráð kýs á aðalfundi hvert
ár fimm manna stjórn úr sínum röð-
um sem ber ábyrgð á daglegum
rekstri, jafnframt því sem fulltrúaráð
kýs endurskoðanda sem starfar í um-
boði þess. Nú sitja í stjórn ráðsins
auk Péturs formanns, Gísli Hend-
riksson varaformaður, Anna Svein-
björnsdóttir iðjuþjálfi, Sigurbjörn
Magnússon hæstaréttarlögmaður og
sr. Valgeir Ástráðsson sóknarprest-
ur.
Afskipti ríkisins af rekstri Sólheima í uppnámi – Samkomulag deiluaðila ekki í sjónmáli
Sólheimar vilja ekki
nýjan þjónustu-
samning við ríkið
Sólheimar eru sjálfseignarstofnun þar sem um fjörutíu fatlaðir ein-
staklingar búa og stunda atvinnu. Nokkur fyrirtæki eru rekin á staðn-
um, t.d. garðyrkjustöð, kertagerð, gistiheimili og listhús.
Stjórnarformaður
Sólheima vill ekki nýjan
þjónustusamning við
ríkið og segir að ekki
komi til greina að
félagsmálaráðuneyti fái
fulltrúa í stjórn heimilis-
ins, en það er skilyrði
fyrir nýjum þjónustu-
samningi af hálfu
ráðherra. Ráðherra
mun óska eftir því að
prestastefna hlutist til
um breytingar á skipan
fulltrúaráðs Sólheima.
HALLDÓR Gunnarsson, formaður
Þroskahjálpar, segir gagnrýni á
þjónustu við fatlaða, sem fram kem-
ur í skýrslu Ríkisendurskoðunar um
Sólheima, alvarlega. Óviðunandi sé
ef framlag ríkisins fari ekki í það sem
því er ætlað auk þess sem að fram
komi að ekki starfi nógu margt fag-
fólk á Sólheimum. Einnig bendir
hann á að við skipun í fulltrúaráð og
stjórn virðist ekki vera leitast við að
tilnefna fagaðila.
Hann segir þá óvissu, sem er því
fylgjandi að ekki skuli vera í gildi
þjónustusamningur við ríkið, vera
mjög erfiða fyrir heimilisfólk á Sól-
heimum. Mikilvægt sé að hratt verði
gengið í að kippa þessum málum í
það horf, sem allir geti við unað. Að-
spurður um hvernig hann telji að
rekstri Sólheima væri best fyrir
komið segir Halldór að honum finn-
ist eðlilegt að félagsmálaráðuneytið,
sem ber ábyrgð á málaflokki fatl-
aðra, vilji vita hvað ríkið fái fyrir
framlag sitt.
Hann segir mestu máli skipta
hvaða lærdóm megi draga af skýrsl-
unni fyrir framtíðina. Hann bendir á
að Ríkisendurskoðun telji nauðsyn-
legt að stórefla réttindagæslu fatl-
aðra í sjálfstæðri búsetu og tekur
undir það.
Formaður
Þroskahjálpar
Óvissan erfið
fyrir heim-
ilisfólkið
MORGUNBLAÐINU hefur bor-
ist eftirfarandi yfirlýsing frá
stjórn Sólheima: „Að gefnu tilefni
vill stjórn Sólheima vekja athygli
á því að sú upphæð, sem Ríkis-
endurskoðun heldur fram að nýtt
hafi verið til annars en þjónustu-
samningur, sem deilt er um hvort
í gildi sé, gerir ráð fyrir er tilbúin
tala. Til þess að skýra fyrir al-
menningi hvað hér er um að ræða
er talan fundin út þannig að full-
yrt er að 34 stöðugildi eigi að vera
á Sólheimum í umönnun við fatl-
aða íbúa en þau séu ekki nema 17.
Kostnaðurinn við þau 17 stöðu-
gildi, sem talið er að vanti, er síð-
an margfaldaður með tveimur
fyrir árin tvö sem stjórn-
sýsluendurskoðunin nær til og
fundin út talan 67 milljónir. Um-
rædd stöðugildi hafa aldrei verið
til og þar af leiðandi hefur ekki
verið sparað í starfsmannahaldi
til þess að kosta önnur viðfangs-
efni.
Hvergi í umræddum þjónustu-
samningi er rætt um stöðugildi
heldur byggist útreikningur
þeirra á reiknilíkani, sem fylgir
með í fylgiskjali og miðar við rík-
isstofnunun sem ekki hefur verið
látið uppi hver er. Hvergi í heim-
inum, þar sem byggðahverfi á
borð við Sólheima starfar, er
gengið út frá stöðugildum í op-
inberum framlögum eða þau not-
uð sem mælikvarði á veitta þjón-
ustu. Fatlaðir íbúar Sólheima
taka virkan þátt í allri starfsemi
og félagsstarfi byggðarhverfisins
og aðrir íbúar þess veita þeim
margvíslegan stuðning og axla
mikla ábyrgð á velferð þeirra.
Við gerð þjónustusamningsins,
sem sagt var upp í árslok 1996,
m.a. vegna skilningsleysis á eðli
starfseminnar á Sólheimum, var
samkomulag um að þjónusta yrði
óbreytt og ekki stóð til að breyta
starfsmannafjölda eða fyrirkomu-
lagi þjónustunnar á staðnum. Síð-
an hefur starfsmönnum fjölgað á
Sólheimum þannig að það hefur
ekki verið markmið að spara í
mannahaldi. Einnig þykir rétt að
fram komi að framlög til Sólheima
eru ekki hærri en til annarra
umönnunarstaða fatlaðs fólks á
Íslandi.
Fyrir liggur að fjárveitingum af
fjárlögum hefur ekki verið varið í
nýjar framkvæmdir á Sólheim-
um,“ segir í yfirlýsingunni.
Yfirlýsing frá stjórn Sólheima
67 milljónirnar
eru tilbúin tala