Morgunblaðið - 01.06.2002, Blaðsíða 47

UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 1. JÚNÍ 2002 47
MÉR ER ekki lengur
rótt um vísindi þeirra á
Hafró. Nú síðast tala
menn þar á bæ, um að
botninum í stofnstærð sé
náð og allt á uppleið.
Uppleiðin en mismikil
eftir tegundum og að
sögn kemur ýsan stjarn-
fræðilega vel út og stofn-
inn nær tvöfaldar þyngd
sína, – gott ef satt væri.
Ég sé ekki annað í
stöðunni en að leggja af
núverandi kerfi í einu
vetfangi og koma á kerfi,
sem betur væri í takt við
náttúruna og getu henn-
ar til framleiðslu. Tilraunin með
kvóta hefur staðið nógu lengi og nið-
urstaðan er skelfileg. Minnkandi ein-
staklingar og rýrari, breytingar á
hefðbundnu starfsumhverfi sjó-
manna, sem leitt hefur til verulegrar
kjaraskerðingar, skemmda á lífríki
botnsins, hugsanlega óafturkræfra.
Það sem formælendur leggja fyrir
landsmenn er framleiðniaukning,
sem er frekar í sýndarveruleika en í
hendi, ekkert virðist hugað að afleið-
ingum á lífríki hvað varðar notkun
veiðarfæra og ef hjáróma raddir
kvaka um það eru þeir vegnir létt-
vægir og beðnir að vera hljóðir.
Kerfið, sem þarf að taka upp, verð-
ur að byggjast á náttúruvernd og
ræktun. Náttúruverndarsinnar virð-
ast einungis horfa til fjörunnar þegar
þeir horfa á veröldina en ég vil benda
á, að bæði fána og flóra eru á nokkru
dýpi og eru jafn verðug verndar og
önnur viðkvæm vistkerfi, hvort held-
ur er til heiða eða strandar.
Mín tillaga hefur verið þessi um
nokkurt árabil:
1. Dregin veiðarfæri verði eingöngu
á þeim botni sem óyggjandi sé, að
skaðist ekki á beitingu þeirra.
2. Netaveiði verði með öllu bönnuð,
það veiðarfæri tekur eingöngu stóra
einstaklinga, sem er klókt að setja á,
til undaneldis.
3. Öll svæði innan 200
mílna lögsögu okkar
verði afmörkuð og
veiði leyfð eftir veiða-
færargerðum og
stærð fiskiskipa.
Þetta er auðvelt, ef
menn notast við nú-
tíma staðsetningar-
tækni og setja ,,trans-
ponder“ í öll fiskiskip,
sem leyfi hafa til
veiða. Viðurlög við
brotum verða að vera
strangar og ganga
hratt fyrir sig.
4. Strandstöðvar verði
notaðar til að taka við
boðum frá þessum tækjum og ekki
liðnar neinar undantekningar á notk-
un tækjanna, að viðurlögum.
5. Til friðþægingar veiðileyfasinnum
má hugsa sér gjald, sem byggðist á
reiknaðri ,,veiðigetu“ skips sem
margfeldi af dögum á sjó. (Fáviska
að miða við landaðan afla þar sem
þekkt er, að hafnarvogir eru afar
heimsk tæki og hefur það sannast, að
veiddur afli er ekki sama og veginn.)
6. Krókaveiðar verði leyfðar á sem
flestum miðum, þó þannig, að blý
verði ekki leyft í veiðarfærum, það
kvað mikill mengunarvaldur.
Ekkert hefur breytt þeirri skoðun
minni, að menn fari eftir sinni eigin
sýn á það sem þeim sjálfum er best
til auðgunar og er það mannlegur
eiginleiki, sem ég vil ekki líta
framhjá. Sérlega þess vegna hlægir
mig oft, þegar menn sem njóta sér-
réttinda telja það gert sérstaklega
hinum minnstu bræðrum til hags-
bóta og þeir sem um það efist séu
annaðhvort „kverulantar“ eða ill-
menni, sem sitji um hag landsmanna
allra. Einnig er afar mannlegt, að
verja með kjafti og klóm kerfi sem
einhverjir hafa komið á og fengið
menn til að verja. Þetta hefur að vísu
ekkert með vísindi að gera en það er
bara svona með mannlega náttúru.
Hugumstórir menn hafa, í gegnum
söguna, farið í bága við ríkjandi rétt-
trúnað og haft erindi. Nægir þar að
nefna Lúther kirkjuföður okkar.
Ekkert sem hann hélt fram um fyr-
irgefninguna og sérlegt vald ein-
hverra dauðlegra til útdeilingar
hennar féll í góðan jarðveg hjá
ríkjandi pótentátum. Þeir valdhafar
eru allir og fáir muna nöfn þeirra.
Nú hin síðari misseri hefur heyrst
úr herbúðum kvótasinna, að vilji
þeirra sumra standi til inngöngu í
ESB. Forsendurnar eru færðar í
búning hagfellis til handa hinna vinn-
andi stétta og fjölyrt um vexti og
verðtryggingu. Þessir formælendur
eru aftur á móti þöglir sem gröfin
um, að ef við gengjum þann veg væri
snöggt um kvótayfirráð þjóðarinnar.
Ekki orð um, að ESB banni hömlur á
verslun með félög og hluta þeirra
innan bandalagsins. Líklega er verð
á aflaheimildum orðið svo hátt, að
ekki er á færi innlendra að kaupa,
heldur munu spænskir, sem vantar
verkefni fyrir úthafsveiðiflota sinn,
kaupa með styrkjum sínum og nýta
til veiða, eins og annars staðar í
bandalagslöndum. Kvótahafar munu
selja, það sér hver sjálfan sig í þeim
efnum. Sérleg þjóðhollusta þeirra
hefur áður verið prófuð.
Höfði barið í grjót
Bjarni Kjartansson
Fiskveiðar
Ég sé ekki annað í stöð-
unni, segir Bjarni Kjart-
ansson, en að leggja af
núverandi kerfi í einu
vetfangi og koma á kerfi,
sem betur væri í takt við
náttúruna og getu henn-
ar til framleiðslu.
Höfundur er verkefnisstjóri.
FASTEIGNIR Á COSTA BLANCA Á SPÁNI
Verð frá kr.
10.000.000
Parhús,
2-3 svefnherb.,
garður, þakverönd.
Bílastæði inni á lóðinni.
Íslenskir sölumenn á Spáni og hér heima bjóða ykkur velkomin
á kynningarfund laugardag 1. júní og sunnudag 2. júní
á Hótel Loftleiðum milli kl.13-17.
Kaffi á könnunni.
Símar á Íslandi: 699 0044, 696 1450. Sími á Spáni 00 34 65990 6690
Kr. 5.000.000
Íbúðir í blokk í Torrevieja,
allt í göngufæri.
Kr. 8.000.000
Raðhús, 2 svefnherb.,
garður eða þakverönd
nálægt miðbæ
Torrevieja.
Á
EUROFORMA S.L.
OG FOLD
FASTEIGNASALA
KYNNA UM HELGINA
Vandaðar og fallegar eignir - Allt að 80% kaupverðs lánað til 20 ára
NÚ FER sá tími í
hönd að menn fara að
úða garða með skor-
dýraeitri. Í þessari
grein er ætlunin að
fjalla um hefðbundna
úðun gegn ýmsum
skordýrum í gróðri í
görðum á vorin, eink-
um hér á höfuðborgar-
svæðinu.
Ekki verður hér
fjallað um úðun gegn
sitkalús, enda er ekki
ástæða til að úða gegn
henni nema á haustin,
né heldur er hér fjallað
um sveppa- og veiru-
sýkingar í gróðri.
Úðunarefnið
Varnarefnið (skordýraeitrið) sem
notað er við úðun garða heitir
„permetrin“ og er það til með nokkr-
um verslunarheitum (t.d. perma-
sect). Það er lítið eitrað fyrir menn
og spendýr, en er banvænt fyrir flest
skordýr (t.d. fiðrildalirfur, blaðlýs)
og áttfætlur (t.d. spunamaur, köngu-
lær). Efnið getur valdið ofnæmi hjá
fólki og það er hættulegt fiskum.
Permetrin er óstöðugt eftir blöndun
með vatni og úðun, það brotnar hratt
niður í umhverfinu og hverfur á
nokkrum dögum. Það virkar því að-
eins gegn lirfum og blaðlúsum með-
an úðað er og stuttan tíma á eftir.
Úðun getur raskað jafnvægi
lífríkisins í garðinum
Permetrin drepur jafnt gagnlegar
sem skaðlegar pöddur. Garðeigend-
ur njóta því ekki aðstoðar ránskor-
dýra eins og sveifflugulirfa og
sníkjuvespa við að halda lirfum og
blaðlúsum í skefjum. Eitrun er því
inngrip í náttúruna sem menn ættu
ekki að grípa til nema nauðsyn
krefji. Hætt er við að jafnvægið í
garðinum milli gagnlegra skordýra
og hinna skaðlegu raskist og meiri
þörf verði á endurteknum úðunum.
Rétt plöntuval og umhirða
Fyrsta vörnin gegn skordýrum er
að hafa réttar plöntur í garðinum.
Plöntur sem eru þokkalega vel að-
lagaðar íslenskum aðstæðum og eru
þekktar fyrir að vera ekki viðkvæm-
ar fyrir lirfum og blaðlúsum. Í öðru
lagi ætti að búa vel að plöntunum,
ath. staðsetningu þeirra í garðinum
og skjól, gefa þeim hæfilegan áburð
og tryggja nægilegt vatn og grisja ef
þéttleiki er of mikill. Plöntum sem
standa hátt í þurrum jarðvegi og
næringarsnauðum er venjulega talið
hættast við skaða af skordýrum.
Ekki á að úða nema þörf sé á
Oftast er engin þörf á að úða gegn
blaðlús í görðum nema á einstaka
plöntutegundum og sjaldnast á
hverju ári. Fiðrildalirfur eru þau
kvikindi sem oftast er þörf á að úða
gegn í görðum enda eiga þær það til í
sumum árum að éta allt lauf af lauf-
trjám eins og birki, sumum víðiteg-
undum og fáeinum lauftrjám öðrum.
Slík ósköp eru ekki óþekkt í nátt-
úrunni m.a. þekkjast faraldrar fiðr-
ildalirfa í íslensku kjarrlendi og
skógum og í birkiskógum norðarlega
í Skandinavíu. Slíkir faraldrar eru
samt langt frá því að vera árviss við-
burður í náttúrunni. Flestar tegund-
ir lauftrjáa eru ávallt lausar við slíka
óáran og öll barrtré að lerki með-
töldu einnig.
Garðurinn og
trjágróðurinn skoðaður
Áður en ákveðið er að úða skal
fara út í garðinn og skoða lauf og
brum og leita að lirfum og blaðlús-
um. Ávallt eru einhver kvikindi í
trjágróðri og það er alls ekki ástæða
til að úða nema þegar fjöldi þeirra
sem getur valdið tjóni er orðinn
óhóflegur. Ef aðeins eru fáar
fiðrildalirfur er engin þörf á að úða.
Lirfurnar vaxa þá úr grasi og hætta
beitinni þegar þær eru fullvaxnar,
oftast fyrripart sumars, og láta sig
síga niður í grasið og púpa sig. Plant-
an vex áfram og engin ummerki eru
sjáanleg þegar líður á sumarið. Að-
eins skal úða gegn fiðr-
ildalirfum ef fjöldi
þeirra er það mikill að
hætt sé við að þær valdi
áberandi tjóni á gróðr-
inum. Aðeins skal úða
gegn blaðlúsum ef
fjöldi þeirra er mikill.
Oft og tíðum valda
blaðlýs litlu sjáanlegu
tjóni en áhrifin koma
fyrst og fremst fram í
minni vexti trjágróður-
ins. Ef um runna er að
ræða getur oft komið til
greina að klippa hann
þegar svo er komið, því
blaðlýsnar leggjast
fyrst og fremst á nýsprottnar grein-
ar.
Garðaúðun hefur ekkert
forvarnargildi
Sem fyrr segir hefur permetrin
mjög skamma eiturvirkni. Því hefur
það ekkert að segja að úða garðinn í
forvarnarskyni. Úðunin virkar ein-
göngu gegn þeim skordýrum sem
eru komin í trjágróðurinn og eru
byrjuð að éta. Egg í greinum og
brumum og púpur og skordýr í jarð-
vegi drepast ekki. Þess vegna er það
til einskis að úða of snemma á vorin
og peningum kastað á glæ. Segja má
að það að úða garð að ástæðulausu sé
eins og að aka um á vetrardekkjum
yfir sumarið, í forvarnarskyni fyrir
veturinn.
Allir mega úða eigin garð
Permethrin er í svokölluðum C-
flokki efna til nota við útrýmingu
skaðvalda í garðyrkju og landbúnaði
og hafa allir heimild til að kaupa og
nýta þau efni til eigin nota. Blanda
skal efnið nákvæmlega skv. leiðbein-
ingum. Það virkar ekki betur þótt
blandan sé of sterk.
Úðun í atvinnuskyni
Til að stunda úðun í atvinnuskyni
þarf sérstakt leyfi Hollustuverndar
ríkisins skv. reglum nr. 238/1994 um
garðaúðun (reglurnar fást hjá Holl-
ustuvernd ríkisins og á heimasíðu
stofnunarinnar, www.hollver.is og á
heimasíðu Heilbrigðiseftirlits Kjós-
arsvæðis undir lagasafni, www.eftir-
lit.is.
Til athugunar fyrir þá sem vilja
kaupa þjónustu þeirra aðila sem
bjóða upp á garðaúðun skal eftirfar-
andi tekið fram: Viðkomandi skal
geta framvísað gildu skírteini frá
Hollustuvernd. Hann skal ganga úr
skugga um að úðunar sé þörf með
því að skoða garð og trjágróður.
Ekki skal úða ef þess gerist ekki þörf
og þá skal bara úða einstök tré eða
runna ef þess þarf.
Áður en úðun hefst skulu settir
upp varnaðarmiðar. Þar skal standa
„Varúð – garðaúðun“, verslunarheiti
úðunarefnis og virkt efni, takmörkun
við umferð um garðinn, dagsetning
og tímasetning úðunar, varað við
neyslu matjurta og nafn, heimilis-
fang og sími garðaúðarans.
Þegar þjónustuaðili býður úðun
ætti garðeigandinn að ganga með
honum um garðinn og skoða trjá-
gróðurinn og meta þörfina fyrir úð-
un áður en þessi þjónusta er keypt.
Til fróðleiks má benda á bókina:
Heilbrigði trjágróðurs, skaðvaldar á
trjágróðri og varnir gegn þeim, eftir
Guðmund Halldórsson og Halldór
Sverrisson. Á heimasíðunni
www.eftirlit.is er stutt umfjöllun um
hvaða trjá- og runnategundir eru
viðkvæmar fyrir skordýrum.
Um garðaúðun
Árni Davíðsson
Höfundur er heilbrigðisfulltrúi hjá
Heilbrigðiseftirliti Kjósarsvæðis.
Garðaúðun
Fyrsta vörnin gegn
skordýrum, segir Árni
Davíðsson, er að hafa
réttar plöntur í
garðinum.