Morgunblaðið - 27.06.2002, Blaðsíða 6

FRÉTTIR
6 FIMMTUDAGUR 27. JÚNÍ 2002 MORGUNBLAÐIÐ
VÍSINDAMENN á vegum Íslenskrar erfða-
greiningar hafa kortlagt erfðavísi sem tengist
háum blóðþrýstingi og eru niðurstöður þessara
rannsókna birtar í bandarísku tímariti.
Skv. fréttatilkynningu ÍE í gær er umrætt
svæði sem hefur verið kortlagt á litningi átján og
eru tengsl þess við sjúkdóminn talin mjög sterk.
Vísbendingar um að þetta svæði kynni að geyma
slíkan erfðavísi hafa áður komið fram við rann-
sóknir á mönnum og tilraunadýrum, en skv.
fréttatilkynningunni er staðfesting á þessum
tengslum mikilvægt framlag til aukinnar þekk-
ingar á erfðafræði háþrýstings sem hrjáir fjórða
hvern fullorðinn einstakling á Vesturlöndum og
er meiriháttar áhættuþáttur heilablóðfalls,
hjartaáfalls og annarra hjarta- og æðasjúkdóma.
,,Í nýjasta hefti tímarits Bandarísku hjarta-
verndarsamtakanna, Hypertension, birtist grein
eftir vísindamenn Íslenskrar erfðagreiningar og
samstarfslækna við Landspítala – háskólasjúkra-
hús þar sem þessum niðurstöðum er lýst.
Nú er unnið að áframhaldandi rannsóknum
sem miðast að því að einangra erfðavísi á þessu
svæði sem tengist háþrýstingi. Íslensk erfða-
greining stefnir að því að nota niðurstöðurnar til
að þróa ný úrræði til að meðhöndla háþrýsting,
greina fólk í áhættuhópi og til að geta ávísað sjúk-
lingum bestu hugsanlegu lyfjum. Háþrýstingur
og sjúkdómar sem honum tengjast eru meðal al-
varlegustu heilbrigðisvandamála heims. Mikil
þörf er á nýjum leiðum til að bregðast við þessu
vandamáli og markaðurinn fyrir hugsanleg ný lyf
nemur hundruðum milljarða króna,“ segir í til-
kynningu ÍE.
Umfangsmesta skimun
á erfðamenginu
Þar segir einnig að rannsókn ÍE sé umfangs-
mesta skimun á erfðamenginu sem framkvæmd
hafi verið í leit að erfðaþáttum háþrýstings sem
ekki orsakast af öðrum sjúkdómum og ekki hafi
áður tekist að finna svæði á litningi sem tengist
háþrýstingi jafn greinilega.
,,Rannsóknin byggist á upplýsingum um 5.000
Íslendinga sem hafa gengist undir lyfjameðferð
gegn of háum blóðþrýstingi. Með ættfræðigrunni
Íslenskrar erfðagreiningar fundust 120 fjölskyld-
ur þar sem sjúkdómurinn var algengari en al-
mennt gerist. Nær 500 sjúklingar og 300 ætt-
ingjar þeirra tóku þátt í rannsókninni og
erfðamengi þeirra var skimað með tilliti til 900
erfðamarka. Eftir að vísbendingar komu fram um
þátt svæðisins á litningi átján voru fleiri erfða-
mörk greind á því svæði. Svo virðist sem sjúkling-
ar í helmingi fjölskyldnanna hafi þennan erfða-
þátt sameiginlegan og því er líklegt að hér sé um
að ræða mjög mikilvægan þátt í háþrýstingi,“
segir þar ennfremur.
Haft er eftir Kára Stefánssyni, forstjóra ÍE, að
þessar niðurstöður séu mikilvægt framlag til auk-
innar þekkingar á sjúkdómnum og fyrsta skrefið í
átt að þróun nýrra lyfja, greiningarprófa og for-
varna.
Aðferðir til að lækna og koma
í veg fyrir of háan blóðþrýsting
,,Íslensk erfðagreining rekur stærstu miðstöð
til arfgerðagreininga í heiminum. Með því að
tengja saman einstaka ættfræði og upplýsingar
um arfgerðir þátttakenda í rannsóknum okkar
höfum við enn og aftur sýnt að við getum fundið
mikilvæga erfðaþætti í jafnvel flóknustu sjúk-
dómum.
Markmið okkar er að nota þær niðurstöður
sem við kynntum í dag til að koma á markað nýj-
um aðferðum til að lækna og koma í veg fyrir of
háan blóðþrýsting og skylda sjúkdóma. Þessar
niðurstöður gætu einnig hjálpað okkur að skilja
samhengið á milli háþrýstings og skyldra sjúk-
dóma, svo sem of mikils kólesteróls, offitu, syk-
ursýki, hjartaáfalls og heilablóðfalls,“ segir Kári.
Vísindamenn ÍE birta niðurstöður í riti Bandarísku hjartaverndarsamtakanna
Gen sem tengist háum blóð-
þrýstingi kortlagt á litningi NEMENDUR í 10. bekk Varmahlíð-
arskóla í Skagafirði náðu góðum
árangri á samræmdu prófunum í vor.
Skólinn var meðal allra hæstu grunn-
skóla landsins, með hæstu meðalein-
kunn í íslensku og náttúrufræði og þá
næsthæstu í stærðfræði. Þrettán
nemendur voru í 10. bekk skólans og
þreyttu þeir allir samræmdu prófin.
Páll Dagbjartsson skólastjóri seg-
ist fyrst og fremst þakka þennan
góða árangur reyndu kennaraliði.
„Kennararnir hafa kennt þessar
samræmdu greinar í fjölda ára. Þeir
eru allir með réttindi og mjög hæfir,“
segir hann. Hann segir að nemenda-
hópurinn hafi verið jafn að getu.
„Þetta var samstæður hópur. Af-
skaplega jákvætt og elskulegt ungt
fólk. Ég er mjög stoltur af nemend-
um og kennurum.“
Að sögn Páls hefur ekki verið
skortur á kennurum til starfa við
skólann. Hann segir að leitast hafi
verið við að halda uppi aga í skólan-
um með jákvæðum formerkjum. „Við
höfum reynt að skapa jákvætt hug-
arfar gagnvart námi og ábyrgðartil-
finningu hjá krökkunum,“ segir
hann.
Páll segir að aðstaða til kennslu sé
með eindæmum góð. Tölvukostur sé
góður og lögð sé áhersla á að nýta
tölvur í sem flestum greinum.
Varmahlíð-
arskóli
meðal allra
hæstu skóla
♦ ♦ ♦
BANDARÍSKU hjónin Reese og
Marilyn Palley hyggjast smíða
gagnagrunn um íslenska hús-
gagnalist 20. aldarinnar en þau
eru stödd hér á landi af því tilefni.
Þau lýsa eftir myndum af íslensk-
um húsgögnum og upplýsingum
um þau. Vinna við gagnagrunninn
mun taka á að giska eitt ár og
stefnt er að því að hann verði að-
gengilegur almenningi á Netinu.
Palley-hjónin hafa áður sett upp
gagnagrunn um dönsk húsgögn á
síðastliðinni öld. Fyrir nærri fjór-
um árum ákváðu þau að skrá af-
rek Dana á því sviði enda hafa
þau bæði brennandi áhuga á hús-
gögnum. Marilyn er vefari og
vinna hennar hefur mikið tengst
dönskum húsgögnum. Reese nam
hjá danska húsgagnafrömuðinum
Lunning árið 1957.
Reese segir að þau viti vart
sjálf hvað hafi rekið þau til að
byrja á þessari vinnu. „Við bjugg-
umst við að verkið yrði tiltölulega
auðvelt og einfalt en annað kom í
ljós. Við fórum til Danmerkur og
komumst að því að engin gagna-
söfn voru til um danska hús-
gagnalist á 20. öldinni. Enginn
hafði tekið að sér verk í líkingu
við það sem við hugðumst vinna.
Reyndar gildir það um allan heim-
inn eftir því sem við komumst
næst,“ segir hann.
Reese segir að verkefnið hafi
undið upp á sig. Það hafi hafist á
rólegu nótunum, en vaxið að um-
fangi með tímanum. „Við bjugg-
umst við að það myndi taka þrjá
mánuði, en í ljós kom að það
myndi taka mörg ár,“ segir hann.
„Um leið og við hófumst handa
var engin leið að hætta. Við bár-
um allan kostnað sjálf og fjár-
hagslega byrðin var mikil. En um
leið var það yndislega skemmti-
legt og gefandi þegar við sáum
fram á möguleikana sem í gagna-
grunninum fælust.“
Arkitektar vildu
grunninn í Danmörku
Reese segir að þau hefðu þó ef-
laust lagt árar í bát ef ekki hefði
verið fyrir stuðning danskra arki-
tekta og forráðamanna safna. Þeir
hefðu snarlega gert sér grein fyr-
ir að um þjóðþrifamál væri að
ræða fyrir Dani. „Sem okkur
hafði aldrei dottið í hug sjálfum.
Við héldum því áfram í þrjú ár,
þar til Det Danske Kunstindustri-
museum bjargaði verkefninu og
um leið fjárhagslegri framtíð okk-
ar. Áður höfðum við fengið tilboð
frá Þýskalandi og Japan en fjöldi
danskra arkitekta og annarra sér-
fræðinga kom því til leiðar að
gagnagrunnurinn yfirgaf ekki
Danmörku,“ segir hann.
Danska safnið keypti gagna-
grunninn og sér því um að við-
halda honum og bæta við upplýs-
ingum. Til stendur að gera hann
aðgengilegan almenningi á Net-
inu. „Þá má búast við að yfir
stofnunina hellist leiðréttingar frá
ættingjum listamannanna sem
eiga verk í grunninum,“ segir
Reese, „en í því felst einmitt að
vissu leyti fegurð verkefnisins, að
það er gagnvirkt og heldur áfram
þar til grunnurinn er því sem
næst tæmandi,“ segir hann.
„Ætlun okkar var aldrei að mál-
in tækju þessa stefnu. Þetta var
einfaldlega fyrir tilverknað hönn-
uða, sem komu auga á gildi verk-
efnisins fyrir dönsku þjóðina,“
heldur Reese áfram.
Íslenskur grunnur verður
tilbúinn að ári liðnu
Fyrir um hálfu ári spurðu hjón-
in yfirmenn safnsins hvort hægt
væri að setja íslensk húsgögn í
grunninn, enda væru margir ís-
lenskir húsgagnahönnuðir 20. ald-
arinnar menntaðir í Danmörku.
Svo reyndist ekki vera þar sem
safnið er opinber stofnun í Dan-
mörku og samþykktir þess leyfa
ekki stuðning við erlend verkefni.
Þau ákváðu þó að láta slag
standa, vinna íslenskan gagna-
grunn, koma til Íslands og sjá
hvað verða vildi. Aðalsteinn Ing-
ólfsson listfræðingur hefur verið
þeim innan handar og tekur hann
við ábendingum um myndir af ís-
lenskum húsgögnum og upplýs-
ingar um þau á netfanginu adal-
art@natmus.is.
Bandarísk hjón gera gagna-
grunn um íslensk húsgögn
Morgunblaðið/Arnaldur
Reese og Marilyn Palley ætla að gera gagnagrunn um íslensk húsgögn.
Um 10.000 myndir af húsgögnum eru nú í danska gagnagrunninum.
Hafa undanfarin ár unnið
slíkan grunn í Danmörku
NÝTT félag hefur gert samning um
útgáfu og rekstur Fréttablaðsins.
Morgunblaðinu hefur borist eftirfar-
andi fréttatilkynning:
„Nýtt útgáfufélag, undir forystu
Gunnars Smára Egilssonar og hóps
fjárfesta, hefur gert samning um að
taka yfir útgáfu og rekstur Frétta-
blaðsins. Hið nýja félag mun á næstu
dögum leita samninga við samstarfs-
aðila, birgja og starfsmenn og
tryggja fjármagn að verkefninu.
Ákveðið hefur verið að hlé verði á út-
gáfu Fréttablaðsins á meðan.
Markmið nýs útgáfufélags er að
setja styrkar stoðir undir Frétta-
blaðið og efla útgáfu þess. Frétta-
blaðið var djörf nýjung þegar það
var stofnað fyrir rúmu ári en hefur
sannað sig á fjölmiðlamarkaði. Með
sterkri eiginfjárstöðu og þeim
árangri sem náðst hefur í útgáfunni
telja nýir hluthafar að Fréttablaðið
eigi sér bjarta framtíð.
Að svo stöddu verður ekki til-
greint hverjir hinir nýju fjárfestar
eru.
Kaupverð er trúnaðarmál.“
Nýtt útgáfu-
félag um
Fréttablaðið