Morgunblaðið - 17.07.2002, Blaðsíða 27

MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 17. JÚLÍ 2002 27
HINN 15. apríl sl. varhaldinn fundur í Ráð-húsinu um húsnæðis-vandræði Menntaskól-
ans í Reykjavík og var frá honum
greint í Morgunblaðinu tveimur
dögum síðar. Skólafélagið, Fram-
tíðin og Foreldrafélag MR stóðu
fyrir fundinum og þar voru
menntamálaráðherra, borgarstjóri
og oddvitar Sjálfstæðisflokksins og
Frjálslyndra í komandi kosningum.
Steingrímur Ari Arason, fulltrúi
foreldra, flutti þar athyglisvert
ávarp. Hann sagði, að deilur rík-
isvaldsins og Reykjavíkurborgar
um framkvæmdir við gömlu fram-
haldsskólana í borginni hefðu bitn-
að hart á allri uppbyggingu þeirra
og skólastarfi og sér hefði runnið til
rifja, er hann skoðaði aðstæður í
MR. Steingrímur Ari benti á, að í
MR „lægju menningarsöguleg
verðmæti undir skemmdum“. –
Vegna „ágreinings ríkis og borgar
um þátttöku í kostnaði“ hefur verið
„pattstaða“ í eðlilegri þróun skól-
ans, sbr. Mbl. 4. júní sl. bls. 43. Er
þetta sæmandi og skyldi slík
„staða“ vera algeng með menning-
arþjóðum?
Í þessari umfjöllun er einkum
vikið að vanda MR. Hafa ber í
huga, að hér er fjallað um hið smáa
í hinu stóra, þ.e. einn skóla, sem er
hluti af sögu og menningu þjóðar-
innar, en margt er hér eflaust líkt
með honum og öðrum mennta-
stofnunum, sem hafa átt í vandræð-
um.
Aðstaða starfsmanna MR hefur
löngum verið bágborin. Skal hér
fyrst vikið að vinnuaðstöðu til und-
irbúnings kennslu og til yfirferðar
verkefna frá nemendum. Taka má
hér undirritaðan sem dæmi, en
hann hefur unnið á fjórða áratug í
MR og nemendafjöldinn skiptir nú
orðið allmörgum þúsundum.
Vinnuaðstaða undirritaðs er prýði-
leg, enda á eigin heimili, en tekið
skal fram, að hann hefur ekki feng-
ið hér eitt opinbert skrifborð til af-
nota. Hið sama á við um eigin tölv-
ur, en þær eru nauðsynleg
hjápartæki við vinnuna og þær
hafa einkum verið notaðar í þágu
hins opinbera. Menn geta sjálfir
metið, hvort þetta séu eðlilegir
hættir. Rétt er að nefna, að stjórn-
endur MR hafa gert það, sem þeir
gátu, til að gera aðstöðuna þar
bærilega. Sl. vetur fékk undirrit-
aður t.a.m. í fyrsta sinn í skólanum
aðgang að nettengdri tölvu. Þetta
er að vísu í litlu bráðabirgðaher-
bergi, sem við sjö eða átta kenn-
arar höfum notað í sameiningu.
Rekstur MR hefur löngum verið
undir velsæmismörkum. Gamla
skólahúsið hefur verið notað mis-
kunnarlaust, lengst af frá morgni
til kvölds og lítt hugsað í raun um
sómasamlega varð-
veislu þess. Oft hefur
skólanum verið gert
að grípa til ófullnægj-
andi „bráðabirgðaúr-
ræða“, sem síðan hafa
verið fest í sessi og
verið látin duga ára-
tugum saman. – Hér
verður nú vikið að að-
stæðum þessum til
náms og kennslu. Þar
skal vísað til heima-
síðu MR (mr.is-
mennt.is) og til
heimasíðu stúdenta
frá 1972
(www.mr72.is). Þeir
segja frá reynslu sinni
í MR og þar er fjallað um mikil
þrengsli og tíma, sem fór í ferðir
um Þingholtin. Undir þetta skal
tekið. Mikill tími minn fór hér áður
fyrr í rölt á milli húsa, átta talsins,
og þrengsli, loftleysi og rangt hita-
stig gerðu oft nám og kennslu
miklu erfiðari en vera þyrfti.
Það einkennir aðstæður í MR, að
fögur loforð og áætlanir hafa haft
tilhneigingu til að gufa upp og
verða að engu. Er heldur dapurlegt
að lesa skýrslur skólans, en af þeim
má ráða, að „margt gengur verr en
varir“, eins og segir í Hávamálum,
þ.e. margt fer verr en menn grun-
ar, raunar miklu verr en menn hafa
haft hugmyndaflug til að skilja.
Hér verður horfið 40 ár aftur í
tímann, því að margháttaður vandi
MR nú á rætur að rekja til fortíð-
arinnar. Þá hafði ríkt ófremdar-
ástand í MR vegna þrengsla og að-
stöðuleysis. Þáverandi ríkisstjórn
gaf með samþykki Alþingis út yf-
irlýsingu um, að skólanum skyldi
ætlað tiltekið rými og „nauðsynleg-
ar byggingar skyldu reistar þegar
stað“. Ákveðið var að reisa fyrst
„tvær viðbótarbyggingar“, aðra
með sérkennslubúnaði, en í hinni
yrði „leikfimihús og samkomusal-
ur“. Til „bráðabirgða“ var gripið til
þess ráðs að leigja húsið Þrúðvang
við Laufásveg 7.
Fengust þar fimm
kennslustofur „flestar
að vísu litlar og óhent-
ugar“. Framkvæmdir
hafi því miður ekki
orðið eins skjótar og
vonast var til og því sé
„óhjákvæmilegt að
nota Þrúðvang einnig
næsta vetur“, eins og
segir í skýrslu MR
1962-1963. Í skýrslu
tveimur árum síðar
segir, „að ekki hefur í
þessum áfanga [Casa
nova] verið unnt að
byggja nýtt leikfimi-
hús við skólann, eins
og áætlað var“. En vitnað er til ský-
lausra yfirlýsinga stjórnvalda um
„að það muni gert jafnskjótt og nýr
menntaskóli [MH] hefur verið
reistur“. – Skýr voru þau orð.
Líklega hefur fáa menn í MR
grunað, að seinni byggingin – með
nýrri íþróttaaðstöðu og samkomu-
sal fyrir MR – yrði aldrei reist.
Kannski hefur skýr yfirlýsing
stjórnvalda og Alþingis einfaldlega
reynst orðin tóm, líkt og dæmi eru
um frá seinni tímum, eða kannski
hafa einhverjir misvitrir menn lagt
hér miður gott til. Hvað sem því líð-
ur er víst, að af þessu hafa stafað
vandræði í skólanum um áratuga
skeið.
Menn hefur og vart grunað, þeg-
ar talið var óhjákvæmilegt að nota
Þrúðvang einnig „næsta vetur“, að
hann, jafn óhentugur og hann var,
yrði notaður „til bráðabirgða“ í tæp
30 ár! Viðhaldi yrði og mjög áfátt. –
Fólki, sem átti þangað erindi, brá
oft í brún og það lét í ljós undrun,
að svo óhentugt húsnæði væri not-
að til kennslu seint á 20. öld. –
Þetta er kaldur raunveruleikinn í
skólamálum, en spyrja má, hvort
sómi hafi verið að þessu.
Hér má og nefna þá ótrúlegu
ráðstöfun í vandræðum skólans,
sem getið er um í skýrslu hans frá
1974-1975, að til bráðabirgða var
„gerð ný stofa í anddyri hússins
[Casa nova] og var kölluð Q-stofa.
Ekki er þessari stofu ætlað langt líf
sem kennslustofu“ heldur verði
hún síðar notuð sem geymsla, eins
og þar segir. Stofan var, eins og bú-
ast mátti við í anddyri, að því er
varðar loftræstingu, hitastig og
næði til náms og kennslu. – Ekki
rættust spár um, að stofa þessi
væri til bráðabirgða. Kennt var í
henni í tæpan aldarfjórðung, síðast
haustið 1998. Er það sæmandi að
bjóða efnilegu æskufólki að nema í
anddyri í tæpan aldarfjórðung? –
Um þetta verður fjallað í næstu
grein.
Morgunblaðið/Ásdís
Menntaskólinn í Reykjavík.
Um ótrúleg hús-
næðisvandræði MR
MR
Það einkennir að-
stæður í MR, segir
Ólafur Oddsson, að
fögur loforð og áætl-
anir hafa haft tilhneig-
ingu til að gufa upp og
verða að engu. Er held-
ur dapurlegt að lesa
skýrslur skólans.
Höfundur er kennari.
Ólafur
Oddsson
fum enn
hver ann-
Reyðaráli
eim aðila
jafnframt
ekki gefið
áætlanir
r um um-
vegna ál-
m Hydro
eisa segir
vissulega
m Hydro
amleiðslu.
a um að
ydro hafi
er sé hún
ðslu á áli.
ro sé sú
ra áliti og
i ekki yf-
amleiðslu
hvort
svipuð
dóttir að-
stoðarskipulagsstjóri segir ýmsar
stærðir skipta máli í álrekstri sem
skapi þær forsendur sem meng-
unarreikningar byggist á. Það sé
tæknin, brennisteinsinnihald í
skautum og fleira og fleira. „Það
er byggt á ákveðnum forsendum í
mati á umhverfisáhrifum fyrir
Reyðarálsálverið og það verður
einfaldlega að skoða það þegar og
ef það koma inn upplýsingar um
annað álver og þá hvort þarna
verði mögulega um verulegar
breyttar forsendur að ræða sem
geri það að verkum að niðurstöður
úr mengunarreikningum og nið-
urstöður úr umhverfismati séu í
uppnámi. Eða hvort þetta er í öll-
um aðalatriðum sama fram-
kvæmdin, kannski minni, en sem
byggist á sömu forsendum og
reikningar lágu fyrir um og mat
og upplýsingar.“
Spurð hvort það sé ekki einfald-
lega magn og tegund mengunar-
efna sem koma muni frá álverk-
smiðju sem skipti máli segir Ásdís
Hlökk að það sé vitaskuld aðal-
málið og eins hver framkvæmdin
er en ekki framkvæmdaraðili.
Geir A. Gunnlaugsson, stjórn-
arformaður Reyðaráls og fram-
kvæmdastjóri Hæfis, staðfestir að
ekki hafi átt sér stað beinar við-
ræður milli Alcoa og Norsk Hydro
um möguleg kaup Alcoa á Reyð-
aráli. Geir, sem staddur er í Nor-
egi, vildi hins vegar ekki segja til
um hvort verið væri að ræða sölu
á bæði hlut Norsk Hydro og Hæf-
is. „Það standa yfir viðræður á
milli Hæfis og Norsk Hydro um
framtíðina og sú vinna er í gangi
núna.“
Spurður hvort umhverfismat
vegna álverksmiðju á Reyðarfirði
sé ekki bundið þeirri tækni sem
Norsk Hydro hugðist nota segir
Geir að í umhverfismati sé að
vissu leyti tekið mið af tækni en
„menn eru fyrst og fremst að
horfa á hvað fer út úr verksmiðj-
unni af mengandi efnum. Ákveðin
tækni gefur ákveðna mengun en
einhver önnur tækni getur gefið
mjög svipaðar mengunartölur. Það
er því alls ekki endilega verið að
horfa á hvaða tækni eigi að nota
heldur miklu frekar hvaða meng-
unarefni fari út í andrúmsloftið og
í hvaða magni. Tvenns konar
tækni getur því gefið sömu nið-
urstöðu þannig að matið er miðað
við mengunarefnin sem fara frá
verksmiðjunni miklu frekar en
tæknina sem slíka. Þar er miðað
við ákveðnar forsendur í umhverf-
ismatinu og menn vilja auðvitað
skoða hvort önnur tækni uppfylli
þær forsendur“.
Tók sextán mánuði að
klára umhverfismat
Geir segir að umhverfsmatsferl-
ið, ef menn fylgi öllum tímafrest-
um, spanni um það bil eitt ár. „Við
vorum eitthvað lengur á sínum
tíma, væntanlega nær sextán mán-
uðum. Það getur auðvitað ýmislegt
komið upp á þannig, t.d. þegar
beðið er um viðbótarupplýsingar
o.s.frv., þannig að þetta ferli tekur
frá einu og upp í eitt og hálft ár.“
Aðspurður segir Geir að mark-
mið Hæfis hafi í upphafi fyrst og
fremst verið þau að stuðla að
byggingu álvers á Íslandi og vera
þátttakandi í því. Hann segir meg-
inmarkmiðið enn vera að stuðla að
því að þetta álver rísi. „Þegar
Norsk Hydro var í þessu verkefni
stóð vilji þeirra og íslenskra
stjórnvalda til þess að íslenskir
fjárfestar tækju þátt í verkefninu
og þess vegna var Hæfi stofnað.
Tilgangur Hæfis var að stuðla að
og taka þátt í byggingu álvers og
ef þessi vinna okkar stuðlar að því
að af því geti orðið, hvort sem við
verðum beinir þátttakendur eða
ekki, höfum við að minnsta kosti
náð ákveðnum hluta af markmið-
um okkar.“
Margir hafa lagt mikið
í undirbúningsvinnu
Geir segist ekki hafa það á
reiðum höndum hversu mikið fé
Reyðarál hafi þegar lagt í und-
irbúning. Af allra hálfu sé búið að
setja mikið fé í verkefnið, af hálfu
stjórnvalda, af hálfu Hæfis, Norsk
Hydro og Landsvirkjunar.
„Landsvirkjun hefur unnið að
þessu mjög lengi og stjórnvöld
líka, Norsk Hydro í ein 6–8 ár og
Hæfi í á þriðja ár. Það er því búið
að leggja verulega fjármuni í þetta
verkefni af allra hálfu.“
Inntur eftir því hvort hann verði
var við að enn sé fyrir hendi áhugi
af hálfu Norsk Hydro að taka þátt
í að reisa álver á Reyðarfirði þótt
þeir hafi ekki getað staðið við
tímasetningar segir Geir að sá
áhugi hafi verið ljós, Hydro hafi
lýst því yfir að þeir hafi áhuga á
verkefninu en að þeir séu ekki í
stöðu til að taka ákvarðanir um
byggingu álvers þessa mánuðina
og þeir hafi ekki viljað gefa upp
hvenær þeir yrðu tilbúnir til þess.
Þegar hann er spurður um
hvort ekki gæti tregðu af hálfu
Norsk Hydro til að selja sinn hlut
í Reyðaráli svarar Geir: „Það
verður bara allt að koma í ljós.“
dro á helmingshlut sínum í Reyðaráli
átttak-
unum
Morgunblaðið/Helgi Garðarsson
yðarfirði fyrr á þessu ári.
arnorg@mbl.is
verði
hafi í
af
ljarða
ram-
lumál á
lsmaður
erju fyr-
blanda
varar á
fi fundið
ram-
yrir-
staði, svo
g Víet-
muni
ar.
deilt?“
r að ál-
ver knúið vatnsorku sé mun um-
hverfisvænna en kolaknúið álver
annars staðar.
Davíð ver
framkvæmdina
Höfundur vitnar í Davíð Odds-
son forsætisráðherra og segir að
hann verji framkvæmdina. Davíð
segi að Íslendingar hafi tvisvar
áður grætt á að laða til sín stór-
iðju og verði að halda uppi
byggð úti á landi. Þrátt fyrir
framkvæmdirnar verði hægt að
koma á fót fallegum þjóðgarði,
til að koma til móts við umhverf-
issinna.
Hægt er að nálgast greinina á
http://nytimes.com, með því að
skrá sig sem lesanda.
m Kárahnjúkavirkjun
breiðrar
málið