Morgunblaðið - 17.07.2002, Blaðsíða 37

MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 17. JÚLÍ 2002 37
GRASAFRÆÐIN er
alltaf að breytast eins
og nafnið á þessari
grein á að gefa í skyn.
Menn eru stöðugt að
breyta nöfnum á jurt-
um og jafnvel færa
þær til innan ætta,
búa til nýjar ættir eða
ættkvíslir og sameina
aðrar.
Hnoðrarnir eru
meðal þeirra blómpl-
antna sem hafa orðið
fyrir þessari upp-
stokkun. Reyndar til-
heyra þeir ennþá
sömu ætt, hellu-
hnoðraættinni, sem á
latínu heitir Crassulaceae, en
hnoðraættkvíslinni hefur verið skipt
upp í Sedum og Rhodiola, sem á að
kalla hnoðra og svæflur á því ást-
kæra ylhýra máli, sem er öllum
tungum fegurra. Einhvern veginn
held ég nú samt að við notum öll
hnoðranafnið, a.m.k. svona hvers-
dags, það er þá helst ef við viljum slá
eitthvað um okkur, sem við tölum
um svæflur.
Helluhnoðraættin er mjög stór,
bara hnoðrarnir telja meira en 500
tegundir og þeir vaxa á norðurhveli
jarðar. Hnoðrarnir, eins og flestar
aðrar plöntur af hellu-
hnoðraættinni, eru yf-
irleitt þykkblöðungar,
en með því er átt við að
laufblöðin séu þykk og
safamikil með þykka
yfirhúð, sem hindrar
uppgufun úr blöðun-
um. Laufblöðin eru
stakstæð en eru oft svo
þétt að þau mynda
hvirfingar eða breiður.
Blómstönglarnir lyfta
sér síðan upp úr breið-
unni, stöngullinn er
settur blöðum og blóm-
in sitja í þéttum sveip-
um eða skúfum á
stöngulendanum.
Hvert blóm er 5-skipt, þ.e. hefur
fimm bikarblöð og krónublöð, 10
fræfla og 5-skipta frævu (5 frævur).
Krónublöðin eru oftast oddmjó og
útbreidd og mynda þannig fallega
stjörnu, en hjá sumum hnoðrum eru
blómin það lítið opin, að þau verða
klukkulaga. Þótt hvert blóm um sig
sé lítið fyrirferðar standa þau svo
þétt í blómskipuninni, að þau verða
mjög áberandi. Um þau gildir þann-
ig hið gamla spakmæli „sameinaðir
stöndum vér, sundraðir föllum vér“.
Blómlitir hnoðranna eru hvítir, gul-
ir, bleikir og rósrauðir og frævan
verður oft rauðleit, þegar hún
þroskast og eykur þannig á litskrúð
blómanna. Þótt mikill hluti hnoðr-
anna eigi heimkynni sín í heitum
löndum eru nokkrar tegundir sem
vaxa villtar á Norðurlöndum og
meira að segja á Íslandi.
Ég var í hópi þeirra heppnu
barna, sem voru í sveit á sumrin, og
þá vaknaði áhugi minn á gróðri.
Húsbóndinn var vel að sér í grasa-
fræði og gat frætt mig um heiti á öll-
um þeim blómum, sem ég kom með
til hans. Meðal þeirra voru burnirót-
in, helluhnoðrinn og meyjaraugað.
Heima var til bók Áskels Löve Ís-
lenzkar jurtir og þar fletti ég upp á
þessum blómum. Þar kynntist ég
latnesku nöfnunum og öll hétu þau
Sedum eitthvað og þar að auki var
til fjórði íslenski hnoðrinn, sem var
bara einær, en allir hinir voru fjöl-
ærir. Þessi hnoðri heitir skriðu-
hnoðri og er algengastur sunnan- og
vestanlands, en finnst líka á Aust-
fjörðum og Eyjafjarðarsvæðinu.
Þótt íslensku hnoðrarnir séu að-
eins fjórir hafa þeir sannarlega
fengið að kenna á nafnabreytingum.
Meyjaraugað er núna yfirleitt kallað
flagahnoðri, enda finnst mörgum
meyjarauga-nafnið ankanalegt á
bleiku blómi, sem verður dökkrautt,
þegar aldinið þroskast. Það væri þá
helst að meyjan væri í ástarsorg og
væri búin að gráta lengi og orðin
rauðeygð af harmi.
Burnirótin ber mörg heiti á ís-
lensku, sem sýnir að hún hefur þótt
mesta nytsemdarplanta. Hún er af-
bragðs góð beitarjurt, þannig að þar
sem sauðfjárbeit er finnst burnirót-
in aðeins í klettum þar sem blessuð
sauðkindin kemst ekki að. Burnirót-
in eða burnin, eins og hún er oft köll-
uð, er líka kölluð blóðrót og svæfla
og henni eignaðar margvíslegar
náttúrur og á að vera allra meina
bót, ef marka má það sem Björn
Halldórsson í Sauðlauksdal skrifaði
í Grasnytjum 1776. Og það var ein-
mitt það, burnirótin er líka kölluð
svæfla. Aumingja burnin hefur verið
rekin úr fjölskyldu sinni, Sedum, og
sett í aðra, Rhodiola, sem heitir
svæflur á íslensku, vegna burnirót-
arinnar auðvitað.
Burnin er mjög skemmtileg garð-
planta, en það er helluhnoðrinn líka.
Helluhnoðrinn hefur ekki orðið fyrir
neinum nafnbreytingum, enda má
nú fyrr rota en dauðrota, ættin er
kennd við hann. Helluhnoðrinn elsk-
ar sól og grjót og kann best við sig í
magurri jörð, þar sem vatn hripar
burtu. Hann er mjög lágvaxinn,
varla meira en 5 cm frá jörðu. Blóm-
stönglarnir enda í fagurgulum
stórum blómsveipum, gulum stjörn-
um, sem geta alveg þakið plöntuna.
Þá sést ekki munurinn á hellu-
hnoðra og skriðuhnoðra. Hjá skriðu-
hnoðranum endar hver einasti
stöngull í blómum en helluhnoðrinn
er með fjölmarga stöngla, sem bera
einungis þéttar blágrænar blað-
hvirfingar. Helluhnoðrinn verður
kannski ekki mjög langlífur í görð-
um, en það er auðvelt að koma hon-
um til, þar sem hver einasta blað-
hvirfing getur skotið rótum.
Helluhnoðrinn er miðsumarblóm
eins og mjög margir hnoðrar. Hann
blómgast einkum í júlí-ágúst, þótt
hann fari auðvitað fyrr af stað sé
sumarið sólríkt.
S.Hj.
VIKUNNAR
BLÓM
Um s j ó n S i g r í ð u r
H j a r t a r
476. þáttur
HNOÐRAR –
SEDUM EÐA
RHODIOLA?
Helluhnoðri, fallegur jafnt í görðum sem á víðavangi.
Íslenskir hnoðrar
ATVINNU-
AUGLÝSINGAR
I
I
Fosshótel
Starfskraft vantar í almenn störf tímabundið,
á sumarhótel á landsbyggðinni.
Upplýsingar í síma 562 4000 eða biðjið um um-
sóknarblöð á renato@fosshotel.is .
  

Nuddara vantar í heilsdags- og hálfsdags-
störf á nýja nuddstofu í Grafarvogi.
Upplýsingar í s. 567 6708 eða 862 0212.
DDF Vátryggingamiðlun er útibú frá
Den Danske Forsikringsmægler ApS sem hefur
hafið störf á Íslandi.
Tryggingaráðgjafar
Starfið felur í sér sölu á líftryggingum, sjúk-
dómatryggingum, sparnaðarleiðum og viðbót-
arsparnaði í lífeyrissjóð.
Starfskröfur: Færni í mannlegum samskiptum,
faglegum og skipulögðum vinnubrögðum.
Uppl. gefnar á skrifstofu félagsins á Reykjavík-
urvegi 60, Hafnarfirði, eða í síma 555 6010.
Kennsla
Auglýst er til umsóknar kennsla í eftirfarandi
greinum við Fjölbrautaskóla Suðurnesja frá
1. ágúst:
■ Myndlist — ½ staða.
■ Saga — ½ staða.
■ SAM — 10 tímar
■ Sérgreinar Upplýsinga- og fjölmiðla-
brautar — 20 tímar.
Launakjör eru samkvæmt kjarasamningum
framhaldsskólakennara. Ekki er nauðsynlegt
að skila inn umsóknum á sérstöku eyðblaði.
Frekari upplýsingar um störf þessi veitir
Ólafur Jón Arnbjörnsson, skólameistari
(olijon@fss.is), í síma 421 3100 eða 894 6046.
Umsóknir þurfa að berast skólameistara fyrir
24. júlí 2002.
Skólameistari.
R A Ð A U G L Ý S I N G A R
ATVINNUHÚSNÆÐI
Verslunarhúsnæði til leigu
á besta stað við Laugaveg 82, 109.4 fm horn-
hús. Mikið af bílastæðum. Húsið var byggt í
upphafi sem verslun. Mikil lofthæð. Björt húsa-
kynni. Skammtíma leiga kemur til greina þó
ekki skemur en í 10 mán. Húsnæðið er til sýnis
á opnunartíma. Nánari uppl. gefur Sigurður
í símum 551 5575 og 660 6618.
FYRIRTÆKI
Snyrtifræðingar
Atvinnutækifæri
Viltu hefja þinn eigin rekstur?
Frábært tækifæri.
Upplýsingar í síma 698 7277.
NAUÐUNGARSALA
Uppboð
Framhald uppboðs á eftirfarandi eignum verður háð á þeim
sjálfum, sem hér segir:
Heiðarvegur 9a, neðri hæð, þingl. eig. skv. kaupsamningi V.M. Vegg-
efni ehf., afsalshafar, Sjöfn Kolbrún Benónýsdóttir og Sigmar Gísla-
son, gerðarbeiðandi Sparisjóður Vestmannaeyja, miðvikudaginn
24. júlí 2002 kl. 14.30.
Heimagata 28, efri hæð og ris, þingl. eig. Ósvald Alexander Tórsham-
ar og Ágústa Salbjörg Ágústsdóttir, gerðarbeiðendur Íbúðalánasjóð-
ur, Íslandsbanki-FBA hf., Kreditkort hf. og Landssími Íslands hf., inn-
heimta, miðvikudaginn 24. júlí 2002 kl. 14.00.
Heimagata 28, neðri hæð, þingl. eig. Ósvald Alexander Tórshamar
og Ágústa Salbjörg Ágústsdóttir, gerðarbeiðendur Kreditkort hf.
og Landsbanki Íslands hf., höfuðst., miðvikudaginn 24. júlí 2002
kl. 14.10.
Sýslumaðurinn í Vestmannaeyjum,
4. júlí 2002.
Karl Gauti Hjaltason, sýslumaður.
SMÁAUGLÝSINGAR
FÉLAGSLÍF
Hörgshlíð 12.
Boðun fagnaðarerindisins.
Bænastund í kvöld kl. 20.00.
Miðvikud. 17. júlí. Hellaskoð-
unarferð með Hellaskoðun-
arrannsóknafélagi Íslands.
Brottför frá BSÍ og Mörkinni 6 kl.
19:30. Verð kr. 1.200/1.500.
21. júlí, sunnud: Dyravegur
— forn þjóðleið vestan Heng-
ils, afmælisferð, munið stimpl-
ana. Gengið af Svínahraunsvegi
um Marardal og Dyr að Nesja-
völlum. Um 200 m hækkun, 4—5
klst. ganga. Verð kr. 1.500/1.800.
Önnur Laugavegsganga —
18. júlí (uppselt), þriðja Lauga-
vegsganga 19. júlí (uppselt),
fjórða Laugavegsganga 20. júlí,
nokkur sæti laus.
Kjalvegur 17.—21. júlí, 3 sæti
laus.
Bolungarvík — Reykjarfjörð-
ur 17.—26. júlí. Fimmvörðu-
háls 19. júlí, Kerlingarfjöll 20.
júlí (ný ferð).
www.fi.is og bls. 619 í texta-
varpi RUV, sími á skrifstofu
568 2533.
17. júlí. Reykjadalur. Brottför
á eigin bílum kl. 18:30 frá skrif-
stofu Útivistar. Ekkert þátttöku-
gjald.
19.—22. júlí. Sveinstindur —
Skælingar. Trússferð. Farar-
stjóri: Steinar Frímannsson.
UPP- SELT.
19.—21. júlí. HJÓLAFERÐ
Hvanngil — Strútslaug —
Skaftártunga. Trússferð. Brott-
för frá BSÍ kl. 20:00. Verð kr.
17.900/20.400. Fararstjóri: Magn-
ús Andrésson.
19.—21. júlí. JEPPAFERÐ Ör-
æfaferð — Fjallabak. Verð kr.
7.400/8.400. Fararstjóri: Guðrún
Inga Bjarnadóttir.
19.—21. júlí. Að Fjallabaki:
Laugar — Eldgjá — Rauði-
botn. Gist í Landmannalaugum
og í Álftavötnum. Rútu- og skoð-
unarferð. Brottför frá BSÍ kl.
20:00. Verð kr. 13.300/15.100.
19.—21. júlí. Jökuldalir — Illa-
gil — Muggudalir — Strúts-
laug. Gist í Landmannalaugum
og Hvanngili. Gönguferð og gist í
tjöldum. Brottför frá BSÍ kl. 20:00.
Verð kr. 11.900/13.500.
20.—23. júlí. Sveinstindur —
Skælingar. Fararstjóri: Oddur
Friðriksson uppselt.
20.—25. júlí. Víknaslóðir —
Borgarfjörður eystri. Matur
innifalinn. Brottför kl. 10:00 frá
Borgarfirði eystri. Verð kr.
43.000/47.900.
21. júlí. Leggjabrjótur frá
Þingvöllum. Brottför kl. 10:30
frá BSÍ. Verð kr. 1.800 fyrir fé-
laga/2.100 fyrir aðra. Fararstjóri:
Tómas Þ. Rögnvaldsson.
21. júlí. Glymur. Brottför kl.
10:30 frá BSÍ. Verð kr. 1.800 fyrir
félaga/2.100 fyrir aðra. Farar-
stjóri: Anna Soffía Óskarsdóttir.
23.—30. júlí. Hesteyri – Veiði-
leysufjörður. Verð kr. 14.900/
17.100. Brottför frá Ísafirði kl.
10:00. Fararstjóri: Gunnar Hólm
Hjálmarsson. Örfá sæti laus.
ATVINNUAUGLÝSINGAR
sendist á augl@mbl.is
mbl.is
FASTEIGNIR