Morgunblaðið - 17.07.2002, Blaðsíða 46

FÓLK Í FRÉTTUM
46 MIÐVIKUDAGUR 17. JÚLÍ 2002 MORGUNBLAÐIÐ
Elskið mig,
fjandinn
hafi það!
Forvitnilegar bækur
Árni Matthíasson
ÉG MINNIST þess stundum ervið Neal Pollack vinur min,fremsti rithöfundur Banda-
ríkjanna, kannski fremsti rithöf-
undur heims, sátum og virtum fyrir
okkur miðnætursólina á skútunni
minni í miðjum Breiðafirði, speg-
ilsléttur sjórinn speglaði spegilmynd
sólarinnar. Árni, sagði hann oft, eða
réttara sagt Arnie, hann á erfitt með
að bera nafnið rétt fram, þú ert án
efa fremsti blaðamaður Íslands, ef
ekki Vestur-Evrópu, eða í það
minnsta norðurhluta Vestur-Evrópu.
Greinarflokkur þinn „Kaffið drukkið
úr glasi í húsi skáldsins“, sem bylti
blaðamennsku á Íslandi, er mér leið-
arljós á langri vegferð ... það er að-
eins einn maður í heimi sem er gáf-
aðri en ég, sagði hann og þreif í
handlegginn á mér, og það ert þú.
Góði Neal, sagði ég þá og losaði
höndina af handleggnum á mér, var-
lega en þó af festu til að hann krump-
aði ekki skyrtuna, það eru margir
mér fremri, sagði ég af meðfæddu lít-
illæti en vissi þó að hann hafði rétt
fyrir sér ...
Sex áratugir, sjö heimsálfur
og tíu eiginkonur
Neal Pollack er fremsti rithöf-
undur Bandaríkjanna og hefur
haldið
þeim
sessi yfir
sex ára-
tugi, sjö
heims-
álfur og
tíu eig-
inkonur.
Hann er
margverð-
launaður,
hefur hlotið
Pulitzer-
verðlaunin,
National
Book-
verðlaunin
bandarísku þrívegis, en neitaði að
taka við þeim eitt sinn til að mótmæla
Víetnamstríðinu, Booker-verðlaunin,
PEN/Faulkner-verðlaunin tvívegis,
Rigoberta Menchu-verðlaunin fyrir
framlag sitt til baráttu frumbyggja
Guatemala og Simon Bolivar verð-
launin fyrir einstakan skilning á lífi
almennings í Suður-Ameríku. Það
vakti heimsathygli 1997 þegar Poll-
ack fékk Steven Biko-minningar-
verðlaunin fyrir þjónustu við íbúa
Suður-Afríku og nokkrum mánuðum
síðar hin umdeildu P.W. Botha-
verðlaun fyrir þjónustu við afganginn
af íbúum Suður-Afríku. (Þess má
geta að sænska nóbelsverðlauna-
nefndin lýsti því yfir að Pollack væri
of mikill rithöfundur til að hún gæti
lagt við bækur hans sína aumu mæli-
stiku.)
Þótt Pollack hafi hlotið öll þessi
verðlaun, sé höfundur 50 bóka, sem
þýddar hafa verið á 212 tungumál og
hlotið öll helstu bókmenntaverðlaun
heims, hafi notið ásta með hundr-
uðum fagurra kvenna og fáeinum
þagmælskum auðmönnum, hafi skrif-
að fyrir öll helstu tímarit Bandaríkj-
anna, nokkur kanadísk og fáein
bresk gæðarit, hafi fjallað um bylt-
inguna á Kúbu, kynlífsbyltinguna og
repúblikanabyltinguna, bjargað lífi
vinar síns í Víetnam og aðstoðað og
svikið fjóra bandaríska forseta, kom
fyrsta yfirlitsrit verka hans ekki út
fyrr en á síðasta ári, The Neal Pol-
lack Anthology of American Literat-
ure. Ástæðan er eflaust sú að Neal
Pollack er fleinn í holdi valdhafa vest-
an hafs og hreinskilni hans er eitur í
beinum þeirra. Getur nærri að bók-
inni hafi verið vel tekið og því meðal
annars haldið fram að hún sé besta
bók sem skrifuð hafi verið að frátöld-
um sögunni af Kíkóta og Shipping
News eftir E. Annie Proulx.
Svartasti hvíti maður
Bandaríkjanna
Pollack er meðal annars frægur
fyrir rannsóknarblaðamennsku sína,
má nefna bókina þar á meðal Leon: A
Man of the Streets sem varð fræði-
manninum Cornel West að tilefni að
segja Pollack „svartasta hvíta mann
Bandaríkjanna“ og annar virtur
blökkumaður, Henry Louis Gates
yngri, lét þau orð falla er bókin var
endurútgefin fyrir skemmstu að eng-
inn gæti skákað Pollack í frásögnum
af því hvernig sé að vera af afrísk-
amerískum uppruna. Segir sitt að
meðal helstu vina Pollacks eru Des-
mond Tutu biskup og körfuknatt-
leiksmaðurinn Karl Malone.
Neal Pollack fæddist í Boston 1.
mars 1930 og fimm ára gamall var
hann þegar búinn að hasla sér völl
sem helsti rithöfundur sinnar kyn-
slóðar, en frá þeim tíma er verð-
launaritgerðin „Skrifar Faulkner of
margar bækur?“. Sjö ára gamall var
hann heimildarmaður New York
Herald Tribune í borgarastyrjöldinni
á Spáni og varð meðal annars góðvin-
ur Georges Orwells. Tíu ára gamall
var Pollack almennt viðurkenndur
fyrir skrif sín um Rússland undir
ógnarstjórn Stalíns, fræg er ævisaga
Stalíns sem Pollack skrifaði um það
leyti, og um tvítugt hafði hann sent
frá sér sjö bækur, hver annarri betri,
sem hver um sig fékk meiri háttar
bókmenntaverðlaun. Of langt mál er
að telja upp afrek Pollacks, en þess
má geta að í The Neal Pollack Antho-
logy of American Literature er hag-
anlegt yfirlit yfir æviferil hans, en
þar kemur meðal annars fram að árið
1957 lagði hann á ráðin með Vladimir
Nabokov um að myrða Boris Paster-
nak, var gerður að lífstíðarmeðlimi
Bítlanna 1969, sakaði Saul Bellow um
að hafa mútað sænsku nóbelsnefnd-
inni 1976 (þess má geta að Bellow
segir um Pollack að bestu verk sín
séu ekki nema bergmál af skrifum
Pollacks), átti í ástarsambandi við
Margaret Thatcher og gerðist bresk-
ur þegn árið 1981, en hafnaði þegn-
réttinum til að mótmæla Falklands-
eyjastríðinu tveimur árum síðar, en í
millitíðinni hafði hann fengið Booker-
verðlaunin.
Óteljandi ástkonur, en ein ást
Pollack hefur farið víða um heim í
leit að umfjöllunarefni, komið til allra
heimsálfa að minnsta kosti tvisvar og
búið í öllum helstu borgum heims.
Auk bókanna fimmtíu hefur hann
skrifað fyrir Atlantic Monthly tíma-
ritið, teiknað skrípamyndir fyrir New
Yorker og ritstýrt blaðinu um tíma
og svo má lengi telja, en þess má geta
að sex fréttatímarit sendu hann til
Víetnam að skrifa fyrir sig árið 1968.
Kvenhylli Pollacks er við brugðið
og ástkonur hans óteljandi. Frægur
er fyrirlestur hans við útskrift Sarah
Lawrence kvennaskólans vorið
1983 sem bar yfirskriftina „Ég hef
sofið hjá 500 konum“, en meðal ást-
kvenna hans má nefna Sophiu Loren,
Lauren Hutton, Zadie Smith, Simone
de Beauvoir, Peggy Lee, Mia Farr-
ow, Madonnu, Audrey Hepburn,
Grace Kelly, Julie Christie, Lara
Flynn Boyle og Brooke Shields svo
fáeinar séu nefndar.
Rauður þráður í gegnum skrif
Neals Pollacks er þó Wally Trum-
bull, herbergisfélagi hans í Exeter-
skóla. Pollack hefur lýst því hvernig
hann horfði hugfanginn á grannvax-
inn líkama Wallys baðaðan tungls-
ljósi og dreymdi um að þeir myndu
dansa sama í eilífri sælu. Þegar hann
síðan sofnaði horfði Wally á hann og
dreymdi um það sama. „Við kennd-
um hvor öðrum að elska, við kennd-
um hvor öðrum að vera maður, við
gerðum Exeter Villikettina að þref-
öldum barnaskólameisturum, tvö-
földum tvímenningsmeisturum í
blaki og landsmeisturum í skák,“
segir Pollack en Wally lést í hnífab-
ardaga á bryggju í Manila á Filipps-
eyjum þegar deila kom upp í Pai Gow
póker. Það síðasta sem Wally sagði
við Pollack, um leið og blæddi á dýra
skyrtuna, var: „Þú verður að skrifa,
fyrir mig, alltaf“ og upp frá því hefur
Neal Pollack ekki hætt að skrifa og
segist ekki hætta. Hann hefur lýst
því þegar hann hélt hnefaleikakeppni
á heimili sínu á Möltu og barðist um
það hver væri mesti rithöfundur
Bandaríkjanna við John Updike, Jo-
an Didion og John Gregory Dunne,
Robert Stone, Norman Mailer, Hun-
ter S. Thompson, Thomas Pynchon,
Russell Banks, Phillip Roth, Gore Vi-
dal, Tom Wolfe, Don DeLillo, Joyce
Carol Oates, George Plimpton, Susan
Sontag, John Irving og Salman Rus-
hdie, en sá síðastnefndi var með
vegna þess að Pollack langaði til að
berja hann. Skemmst er frá því að
segja að þegar Pollack var búinn að
buffa alla aðra en Mailer var hann að
niðurlotum kominn, en áður en Mai-
ler náði að nýta sér það birtist Pol-
lack mynd Wallys sem fyllti hann því-
líkri orku að Mailer varð að játa sig
sigraðan og þar með að Neal Pollack
væri mesti rithöfundur Bandaríkj-
anna, ef ekki heims.
Kannski fremsti
rithöfundur heims
Neal Pollack er mesti
rithöfundur Bandaríkj-
anna ef ekki heims.
Árni Matthíasson rekur
sögu þessa misskilda,
vanmetna og mynd-
arlega snillings.
xxxxxxxxxxxxxxxxxxx
The Neal Pollack Anthology of American
Literature, geisladiskur með upplestri
Neals Pollacks við undirleik The Pine
Valley Cosmonauts. Bloodshot Records
gefur út í mars 2002. 59 mínútur.
BANDARÍSKI
rithöfundurinn Neal
Pollack vakti mikla
athygi fyrir fyrstu
bók sína, The Neal
Pollack Anthology of
American Literature,
sem sagt er nánar frá á
síðunni. Hann hefur verið
óhemju duglegur við að
kynna bókina og hagað sér
eins og sannur poppari,
ferðast um þver Bandaríkin
og lesið upp úr bók sinni í
bókabúðum, á börum og hvar
sem honum hefur verið hleypt
að. Í framhaldi af því gaf hann
síðan út disk samnefndan bók-
inni.
Það er til að krydda upplestur
Pollacks á disknum verulega hve
lipurlega er leikið undir. Tónlistin
er valin til að undirstrika lygasög-
una um Neil Pollack, manninn sem
er mesti rithöfundur Bandaríkj-
anna, uppfullur með hroka og yfir-
drepsskap, en svo einlægur í
montinu, svo sannfærður um eigin
ágæti að áheyrandinn hrífst með;
þannig maður hlýtur að segja satt.
Pollack lygasögunnar er kominn
á efri ár og tónlistin er álíka, byrj-
að á Appalachian-sveitatónlistar-
stemmu og síðan hrár fiðlupolki,
undir þriðja upplestri textalaus
blús sem Bessie „Ma“ Hiney syng-
ur með honum og svo má telja, yfir
í Kúbudjass, cajun og framúr-
stefnu, ævinlega eins og verið sé
að spila eldgamlar upptökur undir,
hljómur frumstæður og svei mér
ef ekki má heyra rispubrak og
-bresti. Það kemur meira að segja
fram í upplýsingum með disknum
að hlutar hans voru teknir upp
1952 og að aðrir hlutar hans séu
mun eldri, alls hafi Pollack hljóð-
ritað upplestur sinn í sjö áratugi á
ótrúlegustu stöðum. Trúi því hver
sem vill.
Tónlistarmennirnir sem leika
undir eru ekki af verri endanum,
hljóðfæraleikaraklíkan Pine Valley
Cosmonauts undir styrkri stjórn
Johns Langfords, meðlims Waco
Brothers, en aðrir í sveitinni eru
Steve Goulding, Marc Durante og
Tom Ray, en söngkonurnar Kelly
Hogan og Sally Timms syngja frá-
bærlega með. Stjarnan er samt
Pollack, því hann les textann af
mikilli einlægni og textinn er ótrú-
lega geggjaður, bráðfyndinn og
meinhæðinn. Sjá til að mynda frá-
sögina af Kúbuferð hans þar sem
hann hefur samfarir við 65 konur á
átta dögum, pistilinn „Ég skeini
mig á bók yðar“ („takk DeLillo
fyrir að skrifa langa bók, takk
Joyce Carol fyrir ársskammt af
pappír“), og „I Have Had Sex
With 500 Women“, þar sem fram
kemur að hægt sé að fá nóg af
kynlífi: „Hlýðið á mig íbúar heims-
ins, ég vil ekki hafa mök við ykkur
lengur, ég vil bara ást ykkar, elsk-
ið mig, fjandinn hafi það!“
Forvitnilegar bækur
NEAL Pollack er ekki bara Neal
Pollack, rithöfundur á fertugsaldri
sem skrifað hefur fyrir ýmis tímarit
og talsvert á vefum, heldur er hann
líka Neal Pollack, fremsti rithöfundur
síns tíma ef ekki allra tíma, maður
sem hefur bjargað bandarískum bók-
menntum tveggja alda, þeirrar síð-
ustu og þeirrar sem rétt er hafin.
Þannig birtist hann í það minnsta í
bókinni sem hér er gerð að umtalsefni
og gerir um leið grín að sjálfhverfri
blaðamennsku og bókmenntum yfir-
leitt.
Í bókinni tekur Neal Pollack fyrir
höfunda sem margir
hefðu talið hafna yf-
ir gagnrýni, stjörn-
ur bandarískra bók-
mennta eins og
Gore Vidal og Er-
nest Hemingway,
og hakkar í sig í
leiðinni minni spá-
menn sem lesend-
ur bandarískra
tímarita þekkja
einna helst. Pol-
lack dregur
þessa höfunda
sundur og saman
í háði, afhjúpar
hroka þeirra og
tilgerð, smáborgaraskap og snobb,
hvort sem það er upp á við eða verið
er að snobba fyrir lágstéttum.
Í „Albanía æfi minnar“ tekur hann
fyrir blaðamenn sem nýta heimsóknir
til landa þar sem hungur og stríð
geisa og skrifa frásagnir af ástandinu
sem snúast að mestu um þá sjálfa. Í
„Ég á svarta verkakonu að vin“ er
fórnarlambið hvítir miðstéttarhöf-
undar sem nýta kunningsskap, yfir-
leitt ímyndaðan, við blökkumenn til
að sýna hvað þeir séu frjálslyndir og
næmir og álíka á við í þætti sem kall-
ast „Viðtal við systur mína sem er
lesbía“. Hemingway er tekinn fyrir í
kaflanum „Mynd af andalúsískum
tamningamanni“ og síðan gerir Pol-
lack grín að Gore Vidal með frásögn-
inni af Wally Turnbull, sem nefnd er
hér á síðunni.
Bók Pollacks er sprenghlægileg og
því hlægilegri sem menn þekkja bet-
ur til bandarískrar ritmenningar
seinni ára, en hafa má umtalsvert
gaman af henni án þeirrar vitneskju,
enda er Pollack lipur penni og sérdeil-
is háðskur svo ekki sé meira sagt.
Bókina er hægt að fá innbundna á vef-
setri McSweeneys, sjá: http://
shop.store.yahoo.com/mcswee-
neysbooks/index.html, og rennur all-
ur ágóði af sölunni til Pollacks, en
skammt er síðan Macmillan gaf hana
út sem kilju.
Hver er
Neal Pol-
lack?
The Neal Pollack Anthology of American
Literature eftir Neal Pollack. McSwee-
neys Books gefur út. 153 síður innb.
Kostar um 1.300 kr. á Netinu, en er einn-
ig til sem kilja.
Árni Matthíasson
TENGLAR
.....................................................
www.mcsweeneys.net/