Morgunblaðið - 14.09.2002, Side 24

VIÐSKIPTI
24 LAUGARDAGUR 14. SEPTEMBER 2002 MORGUNBLAÐIÐ
ÞRÓUN aðferða við stofnstærðar-
mat fiskistofna og aukið verðmæti
sjávaraflans var meðal þess sem
rætt var á fræðafundi sjávarútvegs-
ins um þróun í nýtingu auðlinda
sjávar sem haldin var í tengslum við
Íslensku sjávarútvegssýninguna
fyrir skömmu.
Friðrik Friðriksson, formaður
verkefnahóps um aukið verðmæti
sjávarfangs og stjórnarformaður
Rannsóknastofnunar fiskiðnaðarins,
ræddi á fundinum um forgangsverk-
efni hópsins. Hann lagði áherslu á að
þó stjórnvöld gætu leikið stórt hlut-
verk í að auka verðmæti fiskaflans,
væri iðnaðurinn sjálfur ætíð þar í
forystuhlutverki.
Sjöfn Sigurgísladóttir, forstjóri
Rannsóknastofnunar fiskiðnaðarins,
lagði fundinum einnig áherslu á mik-
ilvægi samstarfs í þeim efnum, sam-
starfs milli íslenskra og erlendra
stofnana, sjávarútvegsins, stjórn-
valda, menntastofnana og rannsókn-
arsjóða.
Guðbrandur Sigurðsson, fram-
kvæmdastjóri Útgerðarfélags Akur-
eyringa, rakti á fundinum helstu
stoðirnar í rekstri félagsins, meðal
annars þeim ávinningi sem orðið hef-
ur í vinnslu og útflutningi á þurrk-
uðum fiskhausum og -hryggjum á
undanförnum árum. Hann sagði að
fyrirtæki sem sérhæfðu sig í vinnslu
svokallaðra aukaafurða hefðu margt
til málanna að leggja þegar unnið
væri að því að auka verðmæti heild-
arfiskaflans. Hann minnti á að slík
vinnsla færi oft fram í minni sjáv-
arplássum, þar sem atvinnuframboð
væri takmarkað, og því væri mik-
ilvægi hennar enn meira en ella.
Guðbrandur ræddi einnig á fundin-
um um framtíðarmöguleika þorsk-
eldis en minnti fundarmenn á að enn
væri of snemmt að segja til um hvort
þorskeldi gæti orðið arðbær at-
vinnugein á Íslandi.
Friðrik Már Baldursson, rannsók-
naprófessor við Háskóla Íslands,
ræddi í erindi sínu á fundinum kosti
og galla fiskiveiðistjórnunarkerfis-
ins. Hann lagði á það áherslu að fisk-
veiðistjórnun væri ekki aðeins nauð-
synleg til verndar fiskistofnunum,
heldur einnig af hagfræðilegum
ástæðum. Hann ræddi ýmsar leiðir
sem farnar hafa verið við stjórn fisk-
veiða en minnti á að ein og sama að-
ferðin hentaði ekki öllum svæðum.
Þórður Ásgeirsson, Fiskistofu-
stjóri, ræddi á fundinum eftirlit með
fiskveiðum og -vinnslu á Íslandi.
Hann upplýsti fundarmenn um að
eftirlitið væri byggt á mjög öflugum
gagnaflutningum, sem gerðu Fiski-
stofu kleift að bregðast skjótt við og
eftirlitið þannig auðveldara og skil-
virkara. Upplýsingar væru auk þess
aðgengilegar almenningi á Netinu,
s.s. kvótastaða einstakra skipa.
Björn Ævar Steinarsson, fiski-
fræðingur á Hafrannsóknastofnun-
inni, tók undir með Þórði um mik-
ilvægi vandaðra upplýsinga, það
sama ætti við þegar kæmi að stofn-
stærðarmati fiskistofna og þar
kæmu sér vel þær upplýsingar sem
Fiskistofa aflar. Hann sýndi fund-
armönnum einnig hvernig kvóta-
kerfið getur haft áhrif á hegðun
skipstóra og þar af leiðandi á aflatöl-
ur.
Gunnar Stefánsson, dósent við
Háskóla Íslands, ræddi á fundinum
þróun aðferðafræði við stofnstærð-
armat. Hann sagði að ofveiði væri yf-
irleitt ekki tekin inn í slíkt mat en
væri engu að síður vandamál í öllum
veiðistjórnunaraðferðum. Þess
vegna væri þörf á aðferðum sem
tækju tillit til bæði líffræðilegra og
félagslegra þátta.
Kristján Þórarinsson, stofnvist-
fræðingur hjá LÍÚ, sagðist í erindi
sínu þeirrar skoðunar að vísinda-
menn tækju of lítið tillit til gagnvirks
sambands fiskveiðiflotans og fiski-
stofnanna. Menn þyrftu að gera sér
grein fyrir því að margt hefði áhrif á
hegðun skipstjórnarmanna, svo sem
fiskiveiðistjórnunarkerfi og tækni-
nýjungar.
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Frá fundi sjávarútvegsráðuneytisins um þróun í nýtingu auðlinda sjávar.
Samvinna er
undirstaðan
Fiskveiðistjórnun og verðmætaaukn-
ing sjávaraflans rædd á fræðafundi
sjávarútvegsráðuneytisins
FISKVINNSLAN Fjölnir ehf. á
Þingeyri hagnaðist um 73 milljónir
króna fyrir afskriftir og fjármagns-
kostnað á síðasta ári. Að teknu tilliti
til framangreindra þátta nam tap
fyrirtækisins 124 milljónum króna.
Þetta kom fram á aðalfundi fyrir-
tækisins sem haldinn fyrir skömmu.
„Gangurinn er ágætur. Það er eins
með þetta fyrirtæki og önnur í þess-
um geira, það tapaði á gengisþróun-
inni. Reksturinn gengur samt nokk-
urn veginn eftir væntingum og við
ætlum að klára að byggja þetta fyr-
irtæki upp á fimm ára tímabili, eins
og ákveðið var fyrir þremur árum,“
segir Pétur H. Pálsson, stjórnarfor-
maður Fjölnis, á fréttavef Bæjarins
besta. Tekjur fyrirtækisins námu
einungis 194 milljónum króna og
skýrist lítil velta af því að fiskvinnsl-
an Fjölnir vinnur sem verktaki fyrir
sjávarútvegsfyrirtækið Vísi í
Grindavík. Það mun gert samkvæmt
þríhliða samkomulagi milli Vísis,
Fjölnis og Byggðastofnunar, en eins
og kunnugt er hefur Fjölnir yfir þó
nokkrum byggðakvóta að ráða.
Samkvæmt samkomulaginu fær
Vísir ákveðið magn veiðiheimilda
frá Fjölni, en skilar tvöfalt meiri
afla á land á Þingeyri. Vísir er
stærsti hluthafinn í Fjölni, en á
beinan og óbeinan hátt hefur fyr-
irtækið umráð yfir tæplega 50%
hlutafjár.
Tap hjá Fjölni
GERA má ráð fyrir að gangi Ísland í
Evrópusambandið myndi munurinn á
framlögum landsins til sameiginlegra
sjóða ESB og þess sem Íslendingar
munu geta sótt til baka úr þeim verða
á bilinu frá um 50 milljónum evra (um
4,3 milljarða króna) „í mínus“ í 50
milljónir evra „í plús“. Þetta er gróft
mat Auke Baas, sérfræðings í fjár-
lagagerð ESB á lögfræðiskrifstofu
Evrópuþingsins, sem hann kynnti í
erindi sem hann hélt á ráðstefnu um
fullveldishugtakið og stöðu Íslands í
Evrópusamvinnunni, sem fór fram á
Hótel Sögu í gær og fyrradag undir
yfirskriftinni „Túlkun fullveldis á 21.
öld – Sýn frá Íslandi“.
Baas byggir þetta mat sitt meðal
annars á þeirri forsendu að Íslend-
ingar muni geta samið um að Ísland
sem heild (sem eyja fjarri markaðs-
svæðum afurða sinna) og einstakir
landshlutar verði skilgreind þannig
að það/þeir muni eiga rétt á evrópsk-
um byggðastyrkjum, þrátt fyrir að
meðaltekjur hér séu hærri en í hér-
uðum sem fyrst og fremst eiga tilkall
til slíkra styrkja. Svipað geti gilt um
íslenzkan landbúnað. Leit Baas enn-
fremur til þess, að Lúxemborg, eina
Evrópusambandsríkið sem er sam-
bærilegt við Ísland út frá íbúatölu,
greiðir nú um 65 milljónir evra – and-
virði um 5,5 milljarða króna – meira í
sjóði ESB en Lúxemborgarar fá úr
þeim. Í Lúxemborg eru hæstu þjóð-
artekjur á mann af öllum ESB-lönd-
unum 15. Þar sem efnahagskerfi Lúx-
emborgar er allt öðru vísi uppbyggt
en hið íslenzka er þó takmarkað að
hve miklu leyti er raunhæft að líta til
þess til samanburðar við hugsanlegt
hlutskipti Íslands sem ESB-aðildar-
ríkis. Benti Baas á að Finnland, sem
gekk í ESB árið 1995, á að sumu leyti
meira sameiginlegt með Íslandi í
efnahagslegu tilliti, en það hefur
fengið meira greitt úr sameiginlegum
sjóðum ESB á síðustu árum en Finn-
ar greiða í þá. Skiptir þar miklu að
dreifbýlishéruð Finnlands eru skil-
greind þannig að þau eiga rétt á ESB-
byggðastyrkjum og í aðildarsamning-
unum á sínum tíma var búin til skil-
greining yfir styrkjabæran
norðurslóðalandbúnað.
Sagði Baas að forsendur til að
reikna dæmið muni batna eftir að
Evrópusambandið – þá væntanlega
með allt að 25 aðildarríki innan sinna
vébanda – ákveður útgjaldarammann
fyrir tímabilið 2007–2012. Þetta muni
gerast á árinu 2005, en þá verður
væntanlega einnig búið að ganga frá
víðtækum breytingum á styrkjakerf-
inu öllu, sem og endurskoðun á regl-
unum um fjármögnun sambandsins,
sem stækkunin til austurs útheimtir.
EES-aðild þýðir fullveldis-
framsal í raun
Meðal annarra athyglisverðra er-
inda sem haldin voru á ráðstefnunni í
gær var erindi norska lögfræðipró-
fessorsins Hans Petters Graver, en
hann talaði um muninn á því fullveld-
isframsali sem felst í aðild að EES-
samningnum annars vegar og fullri
aðild að ESB hins vegar. Er það hans
mat, að í framkvæmd sé munurinn
sáralítill. Það þjóni ekki hagsmunum
EFTA-landanna í EES (Íslands,
Noregs og Liechtenstein) að beita því
formlega neitunarvaldi sem þau hafa
gegn nýrri ESB-löggjöf sem snertir
EES, þar sem það myndi spilla laga-
legri einsleitni EES-svæðisins í heild,
og því sé hið formlega fullveldisvald
sem EFTA-ríkin hafa í þessu tilliti
ekki mikils virði í raun. Þótt EFTA-
löndin hafi engan aðgang að ákvörð-
unum stofnana ESB – ráðherraráðs-
ins, framkvæmdastjórnarinnar og
Evrópudómstólsins – hafi ákvarðanir
þeirra oft bæði bein og óbein réttar-
áhrif í EFTA-löndunum. Vitnaði Gra-
ver til orða annars þekkts norsks lög-
fræðings, Eiriks Smith, sem kallað
hefur þessa stöðu EFTA-landanna í
EES „stjórnskipunarlegt stórslys“.
Spáir Graver því, að þýðing EES-
samningsins fyrir Ísland og Noreg
muni verða minni og minni eftir því
sem á líði, þar sem mjög ósennilegt sé
að takast muni að semja um neina
verulega uppfærslu hans; á því hafi
Evrópusambandið engan áhuga.
Sennilegast muni þátttaka EFTA-
landanna Íslands og Noregs í Evr-
ópusamstarfi æ meir færast út fyrir
EES-samninginn; Schengen-sam-
starfið sé dæmi um þessa þróun.
Þór Vilhjálmsson, forseti EFTA-
dómstólsins, sagðist í umræðum einn-
ig þeirrar skoðunar, að nær útilokað
sé að ná fram einhverjum teljandi
breytingum á EES-samningnum,
hvað þá að semja um heildarupp-
færslu á honum. Sagði Þór einnig að
setja yrði inn í íslenzku stjórnar-
skrána ákvæði um heimild til að fram-
selja hluta ríkisvaldsins í hendur al-
þjóðlegra stofnana ef lengra ætti að
ganga í þátttöku Íslands í Evrópu-
samvinnunni en þegar er orðið.
Ísland nú þegar nátengt samstarfi
í „þriðju stoð“ ESB
Í erindi um samstarfið innan ESB
á sviði innanríkis- og dómsmála (oft
kallað „þriðja stoð“ ESB) sagði Niels
Bracke, sérfræðingur á skrifstofu
ráðherraráðs ESB, að sá kafli yrði
fljótafgreiddur ef til aðildarsamninga
við Íslendinga skyldi koma. Munaði
þar mestu um þátttöku Íslands í
Schengen-samstarfinu, en þýðingu
hafi einnig þátttakan í Europol, sam-
starfsstofnun lögregluyfirvalda ESB-
landa, og í fleiri samstarfsverkefnum
sem falla undir þennan málaflokk.
Í Schengen-samstarfinu taka
fulltrúar Íslands og Noregs þátt í öll-
um þáttum ákvarðanatöku fyrir utan
að greiða atkvæði er ákvarðanir eru
endanlega teknar á ráðherrastigi, en
þetta er mun meiri aðgangur að
ákvarðanatöku en EFTA-ríkin í EES
eiga kost á í EES-samstarfinu.
Bracke var spurður hvort þetta
Schengen-fyrirkomulag á þátttöku í
ákvarðanatöku gæti verkað sem fyr-
irmynd að þátttöku Íslands og Nor-
egs í öðrum þáttum Evrópusam-
starfs. Svaraði hann því til, að
tæknilega væri fátt því til fyrirstöðu,
en fyrir því væri af hálfu ESB-
ríkjanna einfaldlega enginn pólitískur
vilji. Slíkt gæti orðið öðrum ríkjum
sem tengdust Evrópusambandinu
fordæmi sem þau kynnu að byggja á
kröfur um að fá sambærilegan að-
gang að ákvarðanatöku sambandsins,
án þess að gerast fullgildur aðili að
því. „Það verður alltaf að vera einhver
munur á því að vera innflytjandi og að
vera ferðamaður,“ var líking sem
Bracke notaði um þetta.
Það var Evrópuréttarakademían í
Trier sem stóð að skipulagningu ráð-
stefnunnar, en að henni komu einnig
Samtök iðnaðarins, ASÍ og Evrópu-
réttarstofnun Háskólans í Reykjavík.
Morgunblaðið/Sverrir
Í pallborðsumræðum í lok ráðstefnunnar tóku þátt (f.v.): Michael Losch, sem starfar á skrifstofu landbúnaðar- og
sjávarútvegsmálastjóra framkvæmdastjórnar ESB, Þór Vilhjálmsson dómari, Bryndís Hlöðversdóttir alþingismað-
ur, Andrew Scott, hagfræðiprófessor í Edinborg, Hans Petter Graver, lögfræðiprófessor í Ósló, Niels Bracke, sér-
fræðingur á skrifstofu ráðherraráðs ESB, og Auke Baas, sérfræðingur á lögfræðiskrifstofu Evrópuþingsins.
Ekki útilokað að
gjöldin yrðu í plús
Rætt um fullveldi og stöðu Íslands í Evrópusam-
vinnunni á fjölþjóðlegri ráðstefnu í Reykjavík
Ráðstefnunni „Túlkun fullveldis á 21. öld –
Sýn frá Íslandi“ lauk á Hótel Sögu í gær.
Var þar, að sögn Auðuns Arnórssonar,
meðal annars spáð í hugsanleg aðildargjöld
Íslands að Evrópusambandinu.