Morgunblaðið - 22.10.2002, Síða 36

UMRÆÐAN
36 ÞRIÐJUDAGUR 22. OKTÓBER 2002 MORGUNBLAÐIÐ
EF þú ert á aldrinum 10–60 ára
ættirðu að hafa fengið litla bláa bók
að gjöf þegar þú varst 10–12 ára.
Bókin er ekki fyrirferðarmikil og
síður hennar eru afar þunnar. Hún
hefur þó í sér fólgin mikil verðmæti.
Verðmæti sem standa öllum til boða
og enginn má fara á mis við. Með-
fylgjandi í þessari litlu bláu bók er
einnig að finna útbreiddustu og
þekktustu ljóðabók allra tíma, sjálfa
Davíðssálmana.
Ástarsaga
Þessi einstaka bók fjallar um ein-
stæða ást. Einstæða ást Guðs á
manninum.
„Því svo elskaði Guð heiminn að
hann gaf son sinn eingetinn til að
hver sem á hann trúir glatist ekki
heldur hafi eilíft líf.“ (Jóh. 3:16.)
Hún fjallar um ást Guðs á þér.
Um kærleika hans til þín sem er
dýpri, hærri og víðari en hugur þinn
nær að skynja eða skilja. Hún
fjallar um ást Guðs á þér, sem eng-
inn og ekkert fær gert þig viðskila
við.
Þessi einstaka bók fjallar um
réttlæti. Réttlæti þér til handa. Þar
sem þú ert réttlættur frammi fyrir
hástóli Guðs. Í bókinni sýnir Guð
manninum samstöðu og vill reisa
hann við, úr fjötrum og vonleysi, og
hann heitir því að vera með okkur
alla daga, allt til enda veraldar.
Þessi einstaka bók fjallar jafn-
framt um náð Guðs, fyrirgefningu
og miskunn. Hún fjallar um ljósið,
veginn, sannleikann og lífið sjálft,
sem er Guðs sonurinn eini, frelsari
heimsins, frelsarinn þinn, Jesús
Kristur. Hann er aðalsögupersónan
í bókinni.
Auk þess að gefa okkur líf að ei-
lífu og frið sem er æðri mannlegum
skilningi hvetur hann okkur til að
virða og elska okkur sjálf því að við
erum heilög í hans augum. Óend-
anlega dýrmæt. Hann hvetur okkur
jafnframt til að elska, umbera og
fyrirgefa náunga okkar, hversu
smár sem hann kann að vera. Hann
hvetur okkur til að baktala ekki
náungann og setja okkur ekki í
dómarasæti. Því að hann varar okk-
ur við því að með þeim dómi sem við
dæmum munum við sjálf dæmd
verða. Þess vegna hvetur hann okk-
ur til að fyrirgefa eins og hann sjálf-
ur fyrirgefur okkur allar okkar mis-
gjörðir og syndir, hvort sem þær
þrífast í hugsunum okkar, orðum
eða gjörðum.
Hvar er eintakið þitt?
Á þessum tímamótum þar sem
flestir Íslendingar 10–60 ára ættu
að hafa fengið Nýja testamentið og
Davíðssálmana að gjöf vil ég nota
tækifærið og hvetja fólk til að leita
að litlu bláu bókinni sinni, blása af
henni rykið og lesa í henni reglulega
sér til næringar, innblásturs og
svölunar. Hún hefur að geyma upp-
örvandi orð, orð huggunar, hún
styður og hvetur. Hún veitir okkur
nýtt þrek, glæðir trú og vekur von.
Hún hjálpar okkur að horfa bjart-
sýn fram á veginn.
Lifi lífið!
Eftir Sigurbjörn
Þorkelsson
Höfundur er rithöfundur,
framkvæmdastjóri Laugarneskirkju
og forseti Landssambands
Gídeonfélaga á Íslandi.
„Fólk er
hvatt til að
leita að litlu
bláu bókinni
sinni, blása
af henni rykið og lesa í
henni reglulega sér til
næringar, innblásturs
og svölunar.“
Ert þú á aldrin-
um 10–60 ára?
NÝ raforkulög, væntanleg nú í
vetur, munu breyta starfsemi aðila
í raforkugeiranum verulega.
Frumvarpið og væntanlega líka
reglugerðir sem því fylgja þurfa að
vinnast á íslenskum forsendum. Að
öðrum kosti geta menn lent í því,
að flytja inn vandamál með því að
nota erlendar fyrirmyndir án að-
lögunar.
Erlendar fyrirmyndir þjóna oft
þeim tilgangi að hagkvæmni náist í
samkeppninni milli raforkuvera
sem nýta vatnsorku, kjarnorku,
kol, gas eða olíu. Hér eru eldsneyt-
isstöðvar sjaldan keyrðar og sú
samkeppni ekki fyrir hendi. Er-
lendis er það meginmálið að koma
ódýrustu orkunni á markað hvert á
land sem er. Stærstu málin hér eru
öryggi um að virkjanirnar hafi nóg
vatn og að allir landsmenn hafi
ætíð öruggan aðgang að rafmagni
undir öllum kringumstæðum.
Hingað til hefur eitt fyrirtæki,
Landsvirkjun, borið ábyrgð á
mestallri vinnslu raforku og flutn-
ingi hennar um landið. Í núverandi
lögum er minnst á hvernig þessi
ábyrgð skuli rækt og þar talað um
„viðunandi öryggi“ og „ að hafa
ætíð tiltæka næga orku fyrir við-
skiptavini Landsvirkjunar.“
Hvorki í lögum né reglugerðum
eru sett nein viðmið um það hvað
sé nóg eða viðunandi, en auðvitað
eru slík viðmið til, annaðhvort sem
skrifaðar vinnureglur eða óskráður
hluti af verklagsvenjum Lands-
virkjunar. Reglurnar hafa orðið til
smám saman í samskiptum innan
fyrirtækisins og sem viðbrögð sér-
fræðinga við gagnrýni utan frá.
Í heildina tekið hefur Lands-
virkjun rækt ábyrgð sína og skyld-
ur vel, haft nægt framboð, gott ör-
yggi og lágt orkuverð í alþjóð-
legum samanburði. Sumir hafa
efast um hagkvæmnina, en í um-
ræðuna hefur skort haldgóð rök.
Ekkert ytra eftirlit hefur verið
með þeirri starfsemi raforkufyrir-
tækja sem hér um ræðir og því ef
til vill eðlilegt að í upplýsingasam-
félagi nútímans spyrji menn hvort
hér sé rétt að öllu staðið.
Nú er gengin í gildi reglugerð
Evrópusambandsins um frjáls við-
skipti með raforku og gildir innan
Evrópska efnahagssvæðisins, sem
við erum aðilar að. Ísland nýtti sér
ekki þann frest sem gefinn var til
að sækja um undanþágu og því
þurfum við nú að breyta lögum í þá
átt sem er mælt fyrir.
Kröfur ES um breytingar lúta
meðal annars að því, að skipulagi
fyrirtækja verði breytt svo að hin
ýmsu ábyrgðarhlutverk verði bet-
ur skilgreind, þau einangruð í af-
mörkuðum einingum og eftirlits-
stofnanir skilgreindar. Hlutverkin
verða við þetta sýnilegri og nauð-
synleg viðmið verða sett fram sem
reglugerðir eða fyrirmæli eftirlits-
aðila. Í þessu ferli leynist hætta
sem gæti reynst þjóðinni dýr ef
ekki er varlega farið. Hættan ligg-
ur í því að sum núverandi viðmið,
sem hafa reynst vel við okkar að-
stæður, eru hvorki skráð né skrif-
lega rökstudd og koma því ekki
fyrir sjónir þeirra sem rita lög og
reglur. Því er hætt við að tekin
verði upp erlend viðmið sem þjóna
vel við lausn mála erlendis, en mik-
ilvæg mál tengd öryggi og jöfnuði
hér á landi hverfi úr sviðsljósinu
og gleymist.
Erlendis snýst hönnun flutn-
ingskerfa oft um það að koma
ódýrustu orkunni á markað. Til
dæmis þjónar flutningskerfi
Skandinavíu því hlutverki að koma
ódýrri vatnsorku að norðan á
markaði allt suður í Þýskaland,
þar sem verð er hátt, mótað af
verði eldsneyta svo sem kola, gasi
og olíu. Reglugerðir um stjórnun
kerfanna taka einnig mið af þessu.
Viðskiptasjónarmið verða ráðandi,
en kröfur sem beinast að því einu
að tryggja framboð víkja. Hér
snýst hönnun orkukerfisins um að
tryggja órofið framboð hvernig
sem viðrar og stjórnun þess þarf
að miðast við að tryggja öllum
landsmönnum svipað aðgengi að
rafmagni, þótt vatnsframboð sé
misjafnt eftir landshlutum.
Erlendis þekkist það varla að
orkuver fyrir olíu og annað stein-
gert eldsneyti séu ekki gangsett
nema í neyð. Oftast eru slík orku-
ver ásamt kjarnorkuverum ráðandi
hluti vinnslukerfisins. Öryggi um
aðföng er að sjálfsögðu afar mik-
ilvægt fyrir nægt framboð raforku,
en kröfur og viðmið í þeim efnum
eru erlendis gjarnan byggð á hern-
aðarsjónarmiðum svo hvorki orku-
iðnaðurinn né þeir sem setja hon-
um reglur þurfa að hafa áhyggjur
af öryggi um öflun hráorku. Er-
lendis reyna menn því að nýta allt
vatn sem rennur til vatnsorkuver-
anna, fremur en geyma nóg til
neyðarbrúks. Hér snýst hins vegar
allt um að tryggja nægt vatn í
þurrum árum, en það sem er um-
fram okkar þarfir rennur ónotað til
sjávar, því engin er tengingin við
önnur lönd.
Eins og framangreint ber með
sér, þá þurfa öryggissjónarmið að
vera þyngri á metum hér gagnvart
viðskiptasjónarmiðum en erlendis
þar sem frjáls markaður með raf-
magn er kominn lengra. Rangar
áherslur í lögum og reglugerðum
geta leitt af sér fjárfestingar sem
ekki er viðskiptalegur grundvöllur
fyrir, eða vanrækslu öryggissjón-
armiða með tilheyrandi kostnaði.
Okkur er því brýn nauðsyn að
hefja nú þegar rannsókn á því raf-
orkukerfi sem hér er með það að
markmiði, að þekking á sérkenn-
um þess og þau óskrifuðu viðmið
sem eru í notkun verði aðgengileg
fyrir þá sem um þau mál þurfa að
fjalla. Lög og reglugerðir þurfum
við að setja á okkar eigin forsend-
um.
Eftir Elías B.
Elíasson
„Nauðsyn er
að hefja
rannsókn á
raforkukerfi
okkar, svo
þau óskrifuðu viðmið
sem eru í notkun verði
aðgengileg fyrir þá sem
um þau mál þurfa að
fjalla.“
Höfundur er yfirverkfræðingur hjá
Landsvirkjun á orkusviði.
Ný raforkulög
og reglugerðir
FÁUM þjóðum ætti að vera ann-
ara um lýðræði og þjóðfrelsi sitt en
Íslendingum. Eftir erlenda undir-
okun í sex aldir hrepptu þeir frelsi
sitt og sjálfstæði og eru a.m.k. sam-
mála um það enn sem komið er að
lýðræðið sé bezta þjóðskipulagið og
raunar óhjákvæmilegt að fylgja
þeim reglum sem kostur er.
Fyrir því er það að þegnar lands-
ins hljóta að gjalda varhug við öllu,
sem í aðra átt stefnir, eða hruggar
við því sem telja verður forsendur
lýðræðisins. Þar er hinn frjálsi
kosningaréttur þyngstur á metun-
um. Þess vegna er það með ólík-
indum að á nýrri öld skuli valda-
menn setja lög í landinu sem
mismuna þegnunum að þessu leyti
og úthluta þar drjúgum meirihluta
þjóðarinnar hálfum kosningarétti á
við hina.
En það er kannski ekki von á
góðu meðan framsóknarmennskan
ríður húsum á Íslandi hatrammleg-
ar en draugarnir forðum, og á hinn
bóginn valdastétt stærsta stjórn-
málaflokksins sem er reiðubúin að
semja um þennan helga rétt.
Ekki er fyrir að synja að ýmsum
hafi þótt hrikta í stoðum lýðræð-
isins vegna framkvæmda prófkjöra
hina síðari áratugina. Raunar má
heita, að þar hafi á stundum farið
fram fullkomin afbökun á kosninga-
réttinum.
Og nú fara prófkjör í hönd, sem
hver flokkur heldur heima hjá sér í
kjördæmunum; og ekki á sama tíma
og stað. Þetta veldur því, að flokks-
menn annarra stjórnmálaflokka
geta með þátttöku sini haft úrslita-
áhrif á niðurstöðu prófkjörs – og
hafa haft margsinnis í tímans rás.
Stórir hópar kjósenda hafa oftsinnis
farið milli allra flokka og beitt at-
kvæði sínu í opnum prófkjörum.
Sá sem þetta ritar hefir þrásinnis
vakið máls á að setja beri lög um
prófkjör, þar sem kveðið er á um að
þau skuli fara fram undir opinberri
umsjón, hjá öllum flokkum á sama
tíma, svo útilokað sé að sami maður
geti haft áhrif á skipan margra eða
allra framboðslista, en slíkt verður
að teljast afskræming þingræðis og
þar með lýðræðis.
En fleira kemur til í framkvæmd
hins brothætta lýðræðis. Sú amer-
íska aðferð að peningar ráði jafnan
úrslitum um framboð til löggjafar-
samkundunnar er ískyggileg þróun,
sem þyrfti að sporna við ef kostur
er, þótt erfitt kunni að reynast í
framkvæmd, sér í lagi á tímum, þar
sem auðvaldið er að ná undirtökum.
En illt er til þess að vita ef amlóðar
geta keypt sig inn á þing meðan af-
burðamenn ná ekki fram fyrir fé-
leysis sakir.
Fleira enn þarf að gjalda varhug
við.
Skoðanakannanir hafa mjög rutt
sér til rúms hin síðari árin. Nú er
skoðanakönnun áhugavert frétta-
efni, en henni er ekki ætlað að hafa
bein áhrif á afstöðu manna og þar
af leiðandi ekki á úrslit kosninga.
Þess vegna þarf að setja skýrar
reglur um framkvæmd skoðana-
kannana þar sem kveðið væri á um
ítarlegt eftirlit með þeim, að þær
fari fram eftir fullkomlega óhlut-
drægum reglum.
Með þessu er ekki verið að gefa í
skyn að þessi mál hafi farið mjög
úrskeiðis hingað til á Íslandi, heldur
verið að leggja áherzlu á mikilvægi
þess í lýðræðisríki að fyllstu að-
gæzlu sé beitt í mikilvægustu mál-
um eins og kosningarétturinn er.
Augljóst virðist t.d. að birting
skoðanakannana verði bönnuð viku
eða tíu dögum fyrir kjördag, eins og
Frakkar gera.
Brothætt
lýðræði
Eftir Sverri
Hermannsson
Höfundur er alþingismaður.
„En það er
kannski
ekki von á
góðu meðan
framsókn-
armennskan ríður hús-
um á Íslandi …“.