Morgunblaðið - 22.10.2002, Síða 37

UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 22. OKTÓBER 2002 37
Rannsóknastofnun
fiskiðnaðarins
og FLAIR FLOW 4
verkefnið
kynna málþing um
Rekjanleika og merkingar sjávarafurða
Haldið í Sjávarútvegshúsinu, Skúlagötu 4, 1 hæð,
fimmtudaginn 24. október kl. 14-16:30.
Dagskrá:
Rekjanleiki, gæðamerkingar og mælingar á gæðum fisks:
Guðrún Ólafsdóttir, Rf
Samræmdar aðferðir við ferskfisksmat í Evrópu:
Emilía Martinsdóttir, Rf.
Tracefish staðall:
Friðrik Blomsterberg, S.Í.F.
Strikamerki til að tryggja rekjanleika fiskafurða
Kristján M. Ólafsson, EAN Íslandi
Aðgangur er ókeypis og allir velkomnir.
Rannsóknastofnun
fiskiðnaðarins
NÝLEGA náðu dr. Jón Bragi
Bjarnason og lið hans milljarða
samningi á grundvelli framleiðslu-
ferlis er notar ensím úr þorski. Þar
með er lagður grunnur að nýju sviði
við vinnslu sjávarfangs – byggðu á
þrotlausri vinnu vísindamanna.
Örugglega hefur hópurinn mætt
ýmsum úrtöluröddum á leiðinni en
með þrautseigju og staðfastri trú á
verkefni sínu náði dr. Jón Bragi í
höfn. Sigur hefur unnist. Og meira er
í farvatninu. Af þessu leiðir efna-
hagslegan ávinning og framleiðslu á
verðmætum fyrir íslenskt efnahags-
líf.
Við höfum hér glöggt dæmi um
það hvernig tengsl menntunar og
vísinda við svokallaðar náttúrulegar
auðlindir geta skapað auðlegð og
framfarir fyrir íslenska þjóð. Fleira
er í gerjun af sambærilegum toga.
Milljarðar í landbúnaði?
Undir forystu Þorsteins Tómas-
sonar, forstöðumanns RALA, hefur
tekist að þróa afbrigði af byggi sem
er einstakt í heiminum. Sá árangur
einn og sér er merkilegur og felur í
sér ýmis sóknarfæri. En Þorsteinn
lætur ekki staðar numið. Með ein-
starkri dirfsku hefur hann með Iðn-
tæknistofnun og fleirum náð sam-
starfi við vísindamenn á sviði líftækni
– vísindamenn á heimsmælikvarða.
Sameiginlega undir heitinu ORF
hefur hópnum tekist að leggja grunn
að einu mesta tækifæri sem íslenskt
efnahagslíf og landbúnaður hafa
staðið frammi fyrir um langt skeið.
ORF er langt komið með að þróa
framleiðslu erfðaefna sem eru m.a.
lykill að lyfjaframleiðslu nútímans.
Um er að ræða markað sem veltir
hundruðum milljarða króna árlega.
Eftir nokkru er að slægjast.
Lyfjaiðnaðurinn notar nú gerla,
bakteríur og frumur úr dýrum eða
mönnum. Sú aðferð þykir bæði dýr
til framleiðslu, áhættusöm (vegna
smithættu) og veldur jafnvel sið-
ferðilegum deilum. Aðferð ORF er
að nota kornrækt til framleiðslunnar
en flytja erfðaefnin áður í korn-
afbrigðið. Þykir sú aðferð bæði ódýr-
ari til muna og öruggari. Hún opnar
fyrir nýja sókn í íslenskum landbún-
aði, lyfjaiðnaði og verðmætasköpun
þar sem tvinnað er saman vísinda- og
þróunarstarf annars vegar og hrein-
leiki íslenskrar náttúru hins vegar.
Fái ORF svigrúm til að ljúka þróun-
arstarfi sínu kunna að opnast nýjar
dyr – áður óþekktar. Bændur gætu
hafið arðbæra kornrækt með fram-
leiðslu erfðabreytts korns – innihald-
andi hinn verðmæta grunn fyrir
lyfjaiðnað og iðnaðarframleiðslu.
Víddir, sem virðast svo fjarlægar en
gætu verið svo nærri okkur í tíma ef
rétt er að staðið.
Nýsköpun skapar verðmæti
Um víða veröld er lagt ofurkapp á
þróunarstarf í líftækni enda milljarð-
ar í húfi. Íslendingar eiga þar jafnvel
betri möguleika en aðrar þjóðir.
Veldur þar einkum tvennt. Annars
vegar hinar hreinu auðlindir okkar í
sjávarútvegi og landbúnaði. Hins
vegar vel menntaðir einstaklingar
sem beina þekkingu sinni að verð-
mætasköpun úr náttúruauðlindum.
Útkoman getur orðið ævintýri líkust
ef rétt skilyrði eru sköpuð fyrir hina
ungu atvinnugrein.
Áhrifa líftækniiðnaðar gætir á
mörgum sviðum:
– verðmætasköpun þjóðarinnar gæti
vaxið um tugi milljarða árlega
– sjávarbyggðir styrktust af nýjum
og arðbærum störfum
– bændur fengju nýja og arðbæra
möguleika í ræktun
– byggðir styrktu sig í sessi
– vísindasamfélagið efldist
– ungt fólk fengi hvatningu til náms
– fleiri stoðum væri skotið undir
efnahagslíf íslenskrar þjóðar
– lyfjaframleiðsla gæti aukist hér-
lendis.
Fleiri þætti mætti tína til en ofan-
greind upptalning ætti að nægja sem
rök fyrir þjóðhagslegu mikilvægi
þess að skjóta styrkum stoðum undir
þann vaxtarsprota sem óneitanlega
felst í líftækni í íslenskum auðlind-
um. E.t.v. höfum við sofið á verðinum
og er því tímabært að hefja sóknina
þegar í stað.
Eftir Hjálmar
Árnason
„Um víða
veröld er
lagt ofur-
kapp á þró-
unarstarf í
líftækni enda milljarðar
í húfi. Íslendingar eiga
þar jafnvel betri mögu-
leika en aðrar þjóðir.“
Höfundur er alþingismaður.
Líftækni – millj-
arðar í húfi!
BORGARYFIRVÖLD hafa í
hyggju að byggja bílastæðahús í eða
undir norðurenda Tjarnarinnar.
Kostnaður er gefinn upp 8-900 millj-
ónir króna og verðið á stæði fyrir
hvern bíl rúmar 3.000.000 krónur.
Miðað við venjulega nákvæmni í
kostnaðarútreikningum – ráðhúsið
varð t.d. tvisvar eða þrisvar sinnum
dýrara en ráð var fyrir gert – má
gera ráð fyrir að kostnaður á hvern
bíl verði ekki undir fimm milljónum.
Ekki hefur fengist upplýst hvað bíl-
geymslan á að geta hýst marga bíla,
en varla er hægt að ráðast í slíka
framkvæmd fyrir minna en 2–300
stæði.
Þörfin á bílastæðum
Reynt er að réttlæta þessa fram-
kvæmd með því að halda því fram
að vanti nokkur hundruð bílastæði í
miðbænum. Þess vegna sé nauðsyn-
legt að koma fyrir stæðum í bíla-
kjöllurum víðsvegar á svæðinu.
Meira að segja fá merkustu staðir
Reykjavíkur, eins og lóðin undir bæ
Ingólfs Arnarsonar við suðurenda
Aðalstrætis ekki að vera í friði. Þar
þarf endilega að koma fyrir bíla-
kjallara við hliðina á einhverjum
gervifornminjum. En það er nú ann-
að mál.
Ég á alloft erindi niður í bæ, til að
kaupa pappír og bækur í Eymunds-
son, mjólk og brauð í 10-11, bjór í
ríkinu, til að líta inn á Kaffi París
eða fá eitthvað í gogginn á Jóm-
frúnni. Hef oft farið á bíl þessara er-
inda og aldrei átt í vandræðum með
að finna bílastæði. Þannig að út frá
eigin reynslu skil ég ekki þörfina
fyrir einhver hundruð bílastæða í
miðbænum.
Samkvæmt skýrslu bílastæða-
sjóðs var meðalnýting sjö bílastæða-
húsa í eða nálægt miðbænum und-
anfarin 10 ár frá 17% upp í 69%,
líklega að meðaltali nálægt 50% á
tímabilinu 9–17. Mesta nýting ein-
hvern tíma dags var frá 20% upp í
93%, sem gerir líklega kringum 65–
70%. Utan þessa annatíma standa
bílastæðahúsin meira og minna tóm.
Samkvæmt umræddri skýrslu eru
nú um 1.000 stæði í blílastæðahús-
unum. Það þýðir að á háannatímum,
þ.e. þá stund þegar þéttast er lagt,
standa 2–300 stæði auð í þessum
húsum, en jafnaðarlegast yfir dag-
inn eru um 500 stæði auð og ónotuð.
Með framkvæmdunum í Tjörninni
er því verið að bæta við kringum
200 ónauðsynlegum bílastæðum í
miðbænum.
Fyrirhugað er að reisa tónlistar-
höll við austanverða höfnina. Í kjall-
ara þess húss er gert ráð fyrir að
hlynna að bílum með rúmgóðu bíla-
stæðahúsi einhverja metra fyrir
neðan sjávarmál og bætist þá enn
við bílakjallarana.
Kostnaður
Bílastæðakjallari undir Tjörninni
er afar dýr framkvæmd. Jafnvel
þótt miðað sé við þær tölur, sem nú
eru gefnar upp, þ.e. rúmar 3 millj-
ónir á stæði er einungis vaxtakostn-
aður á hvert bílastæði 150.000 krón-
ur á ári og er þá ekki ofreiknað. Þá
er eftir að telja afborganir af lánum,
allan rekstrarkostnað og viðhald
sem er margföld þessi upphæð.
Meðaltekjur á hvert bílastæði í
borginni voru 134.000 krónur árið
2000. Bílastæðahús á botni Tjarn-
arinnar mun því aldrei standa undir
sér nema með því að stórhækka
gjaldið fyrir stæðin. En hvernig ætli
nýtingin verði ef gjaldið verður
þre-, fjór- eða fimmfalt hærra en
nú?
Það er morgunljóst að með slíkri
framkvæmd er verið að nota skattfé
almennings í fjárfestingu sem eng-
an veginn getur borgað sig.
Skilaboðin
Bílastæðahús í Tjörninni í
Reykjavík er dýr framkvæmd, óarð-
bær og þarflaus. Ekki er gott að
segja hvað mönnum gengur til.
Varla er verið að reisa monthús. Ef
til vill er einhver ögrun fólgin í því
að byggja svona neðan sjávarmáls.
Það er samt engin afsökun fyrir að
ráðstafa peningum illa.
Sýnu alvarlegri en fjárausturinn
eru þó þau skilaboð sem bæjaryf-
irvöld eru að beina til fólks, sum sé
þau „að nota einkabílinn alltaf“. Út
um alla borg er verið að smíða há-
timbruð umferðarmannvirki fyrir
einkabílana, mislæg gatnamót á
tugum hektara, bílaplön og bíla-
kjallara fyrir tugi og hundruð millj-
óna. Á sama tíma er lítið gert til að
efla almennings samgöngur. Strætó.
Það er látið vera dýrt að fara með
strætó og ferðir eru of fáar. Góðar
almennings samgöngur spara marg-
falt það fé sem til þeirra er varið,
spara viðhald á götum, leiða til
fækkunar slysa og jafna aðstöðu
borgarbúa svo eitthvað sé nefnt.
Í málefnasamningi R-listans er
gert ráð fyrir því að efla almennings
samgöngur. Það plagg liggur sjálf-
sagt ofan í einhverri skúffunni í ráð-
húsinu svo það verði ekki fyrir
hnjaski. Áform um bílastæðahús í
Tjörninni ganga hins vegar þvert á
hugmyndafræðina um að efla al-
mennings samgöngur. Með slíkri
framkvæmd er einfaldlega verið að
taka peninga borgarbúa og nota þá
til að greiða fyrir umferð bíla. Ef
þessi milljarður, sem mannvirkið í
Tjörninni mun kosta, er einhvers
staðar handbær væri nær að verja
honum til að byggja yfir fólk. Ef
vilji væri fyrir hendi hjá borgaryf-
irvöldum væri hægt að reisa rúm-
lega 100 íbúðir fyrir félagslega
þurfandi fólk fyrir þá peninga sem
bílahús á botni Tjarnarinnar kostar.
Borg fyrir bíla
Eftir Jón
Torfason
„Bílastæða-
hús í Tjörn-
inni í Reykja-
vík er dýr
framkvæmd,
óarðbær og þarflaus.“
Höfundur er íslenskufræðingur.