Morgunblaðið - 15.11.2002, Blaðsíða 16

VIÐSKIPTI/ATHAFNALÍF
16 FÖSTUDAGUR 15. NÓVEMBER 2002 MORGUNBLAÐIÐ
Rannsóknin var unnin með þeim
hætti að tekin voru viðtöl við 2.000
einstaklinga í hverju landi. Þeir
voru spurðir hver þátttaka þeirra
hefði verið í frumkvöðlastarfsemi.
Að auki voru tekin viðtöl við 36 sér-
fræðinga í hverju landi fyrir sig. All-
ar þessar upplýsingar voru settar í
miðlægan gagnagrunn og unnið úr
þeim.
Um hugsanlegar ástæður góðrar
útkomu Íslands í könnuninni segir
Agnar að erfitt sé að segja og aðeins
hægt að geta sér til um þær. „Að
einhverju leyti kemur þetta okkur
kannski lítt á óvart, vegna smæðar
landsins. Hér verður að vera ákveð-
in þjónusta og fjöldi fyrirtækja,
óháð fólksfjölda,“ segir hann.
„Þá vaknar spurningin hvort
skattabreytingar, sem hafa leitt til
fjölgunar einkahlutafélaga, hafi haft
einhver áhrif. Það er ekki víst, þar
sem eitt af skilyrðum sem þurfti að
uppfylla til að teljast frumkvöðull
var að hafa greitt laun í 3-4 mánuði.
Könnunin var gerð í apríl-maí,
þannig að um áramót þurfti viðkom-
andi að hafa verið búinn að stofna
einkahlutafélag,“ segir hann. Þá
nefnir Agnar að nýsköpunarkeppnir
kunni að hafa haft eitthvað að segja;
einnig verkefnið Auður í krafti
kvenna.
Samband milli frumkvöðla
og hagvaxtar
Agnar segir að rannsóknin í heild
renni enn styrkari stoðum undir þá
trú að samband sé milli frumkvöðla-
starfsemi og hagvaxtar. „Þó er ljóst
að rannsaka þarf mun lengra tíma-
bil en gert hefur verið. Við sjáum
hins vegar að frumkvöðlastarfsemi
minnkaði að jafnaði í heiminum um
25% á síðasta ári. Það er í samræmi
við þróun efnahagslífsins,“ segir
hann.
Rannsóknin sýnir að þriðjungur
þeirra sem stofna fyrirtæki geri það
vegna þess að enginn betri kostur
býðst. Hinir gera það til að nýta
tækifæri. Fyrri hópurinn er fá-
mennari í þróaðri löndum eins og
gefur að skilja, t.a.m. er hann um
1% á Íslandi. Karlmenn eru yfir
helmingi virkari en konur í hvers
konar frumkvöðlastarfsemi.
Óformleg fjármögnun algengari
Fjármögnun frumkvöðlastarf-
semi er skipt í tvennt. Annars vegar
er það fjármögnun úr eigin vasa ein-
staklinga, hins vegar framlag
áhættufjárfesta. Fyrri fjármögnun-
arleiðin, óformleg fjármögnun eins
og hún er kölluð, er fimm sinnum al-
gengari en áhættufjármögnun.
Háskólinn í Reykjavík naut
stuðnings forsætisráðuneytisins,
Seðlabanka, Nýsköpunarsjóðs og
Samtaka atvinnulífsins við gerð
rannsóknarinnar. Ráðgert er að sér-
stök skýrsla um frumkvöðlastarf-
semi á Íslandi verði gefin út um
mánaðamótin janúar-febrúar.
STARFSEMI frumkvöðla er um-
talsvert meiri á Íslandi en öðrum
Norðurlöndum. Þetta kemur fram í
alþjóðlegu frumkvöðlarannsókninni
GEM (Global Entrepreneurship
Monitor) 2002, sem Háskólinn í
Reykjavík tók þátt í fyrir Íslands
hönd.
Ísland er tíunda í röðinni af þeim
37 löndum sem þátt tóku í rann-
sókninni, en 11% Íslendinga á aldr-
inum 18-64 ára töldust til þeirra sem
tóku þátt í frumkvöðlastarfsemi á
síðasta ári. Til samanburðar má
nefna að í Bandaríkjunum er hlut-
fallið 10,5% og á Írlandi 9%.
Agnar Hansson, forseti viðskipta-
deildar Háskólans í Reykjavík,
kynnti niðurstöður rannsóknarinnar
á blaðamannafundi í gær. Hann seg-
ir lykilhugtak í allri umfjöllun um
frumkvöðlastarfsemi vera breyting-
ar. „Gildi þess að vera með opin aug-
un fyrir tækifærum og vilja til að
takast á við þá áskorun sem því
fylgir er sérstaklega mikið fyrir lítið
land eins og Ísland,“ segir hann.
Mikilvægt í einhæfu atvinnulífi
Agnar segir engan vafa leika á því
að í landi, þar sem atvinnulífið er
jafn einhæft og hér, sé mikilvægt að
bæta umhverfi til nýsköpunar og
frumkvöðlastarfsemi. „Upp úr nýj-
um fyrirtækjum spretta ekki aðeins
ný atvinnutækifæri fyrir einstak-
linga, heldur einnig þeir möguleikar
sem þjóðfélagið allt mun byggja af-
komu sína á í framtíðinni,“ segir
hann.
Að sögn Agnars er leitast við að
svara þremur spurningum með
rannsókninni. Í fyrsta lagi hvort
munur sé á umsvifum frumkvöðla-
starfsemi á milli landa og hversu
mikill sá munur sé. Í öðru lagi hvað
hvetji til framkvæmda og athafna-
semi á sviði atvinnusköpunar innan
einstakra landa og í þriðja lagi hvort
frumkvöðlastarfsemi hafi áhrif á
hagvöxt landa. „Rannsóknin er ung,
sér í lagi hér á Íslandi, þannig að við
getum ekki svarað þessum spurn-
ingum á fullnægjandi hátt. Mark-
miðið er hins vegar að gera það þeg-
ar fram í sækir.“
Frumkvöðlar
sterkir á Íslandi
Morgunblaðið/Jim Smart
Agnar Hansson, forseti viðskipta-
deildar Háskólans í Reykjavík,
kynnti niðurstöður rannsóknar á
frumkvöðlastarfsemi í 37 löndum.
m.a. upp að samkvæmt lögum sem
sett voru til að stöðva verkfallið hafi
verið skipaður sérstakur gerðar-
dómur til að úrskurða í deilunni.
Miðstjórn ASÍ hafi ákveðið að vísa
þessari lagasetningu til dómstóla og
verði það dæmt í Hæstarétti á
næstu dögum. Tapist málið þar
verði farið með það fyrir mannrétt-
indadómstól Evrópu.
Sævar lýsti ennfremur vonbrigð-
um sínum með að sjávarútvegsráð-
herra skyldi ekki hafa farið að til-
lögum sjómannasamtakanna og
útvegsmanna frá því fyrr á þessu ári
um að takmarka framsal veiðiheim-
ilda. Þessar tillögur hafi miðað að
því að laga stærð skipastólsins að af-
rakstursgetu fiskistofnanna og
draga úr brottkasti á afla. „Það kom
okkur öllum sem að tillögunum
stóðu jafn mikið á óvart þegar ráð-
herra hafnaði þessari tillögu, án
þess að færa fram nokkur haldbær
rök fyrir því. Þvert á móti fannst
mér helst að heyra á honum að til-
lögurnar væru bara nokkuð góðar,
en svör hans voru alveg skýr: Nei,
takk. Ábyrgð ráðherrans er því mik-
il.“
Sævar skaut einnig föstum skot-
um að Atlantsskipum í ræðu sinni en
hann sagði skip félagsins mönnuð
ÞAÐ er lífsspursmál fyrir Íslend-
inga að hefja hvalveiðar sem fyrst,
enda hvalirnir á góðri leið með að
éta þjóðina út á gaddinn, að mati
Sævars Gunnarssonar, formanns
Sjómannasambands Íslands. Þetta
kom fram í setningarræðu hans á 23.
þingi sambandsins, sem hófst í gær.
Sævar sagði með öllu óviðunandi
að Íslendingar hefðu ekki þegar haf-
ið hvalveiðar. Þó væri nú hugsan-
lega að rofa til í þessum málum með
aðild Íslands að Alþjóðahvalveiði-
ráðinu. Sævar gaf ekki mikið fyrir
viðvörunarorð fyrirtækja í ferðaiðn-
aði og hvalaskoðunarferðum. „Það
er að mínu mati algjör vitleysa og
hreint bull að hvalaskoðun og hval-
veiðar geti ekki farið saman. Ég er
sannfærður um að það er ekki
nokkrum vandkvæðum bundið að
halda áfram hvalaskoðunarferðum,
þó að við hefjum hvalveiðar að nýju.
Enda er það lífsspursmál fyrir okk-
ur að fara að drepa hval strax. Það
er ekki eftir neinu að bíða, þar sem
hann er í bullandi samkeppni við
okkur um aflann í sjónum og mun
éta okkur út á gaddinn ef við sitjum
áfram aðgerðarlaus.“
Sævar rakti í ræðu sinni atburða-
rásina í verkfalli sjómannasamtak-
anna á síðasta ári. Rifjaði Sævar
fólki sem væri á kjörum langt undir
þeim lágmarkssamningum sem
væru í gildi á Íslandi.
Batnandi afkoma
í sjávarútvegi
Í ávarpi sínu á þinginu vék Árni
M. Mathiesen sjávarútvegsráðherra
máli sínu að batnandi afkomi í sjáv-
arútvegi, eins og glögglega mætti
sjá á afkomutölum sjávarútvegsfyr-
irtækja. Forsvarsmenn fyrirtækj-
anna hafi endurskoðað rekstur sinn
með hagræðingu að leiðarljósi, auk
þess sem stjórnvöld hafi lagt sitt lóð
á vogarskálarnar með því að breyta
viðskiptaumhverfinu til aukins
frjálsræðis allan síðastliðinn áratug.
Þær breytingar hafa skapað svig-
rúm til aðgerða.
Sagði ráðherrann að sjómenn
ættu að sjálfsögðu drjúgan þátt í af-
komubatanum. „Margt bendir til
þess að við getum haldið uppi góðri
afkomu í sjávarútvegi í nánustu
framtíð. Til þess að svo megi verða
skiptir fiskveiðistjórnunin og hin
vísindalega ráðgjöf miklu máli. Ekki
síður skiptir aukið verðmæti sjáv-
arfangsins bæði á sjó og í landi veru-
legu máli og sjómenn eiga því veru-
legra hagsmuna að gæta við að
stjórn og framkvæmd allra þessara
þátta takist vel til,“ sagði Árni.
Þingi Sjómannasambandsins lýk-
ur í dag.
23. þing Sjómannasambands Íslands var sett í Reykjavík í gær
Hvalveiðar eru
lífsspursmál
Morgunblaðið/Golli
Sævar Gunnarsson, formaður SSÍ, og Konráð Alfreðsson, formaður Sjó-
mannafélags Eyjafjarðar, við upphaf 23. þings Sjómannasambandsins.
MAREL hf. tók við Íslensku gæða-
verðlaununum úr hendi Davíðs
Oddssonar, forsætisráðherra, í Há-
tíðasal Háskóla Íslands gær. Verð-
launin eru veitt því fyrirtæki sem
skara þykir fram úr í gæðum rekst-
urs og stjórnunar. Gæðaverðlaunin
voru veitt í fjórða sinn í gær en þau
eru samstarfsverkefni forsætis-
ráðuneytisins, Háskóla Íslands,
Samtaka atvinnulífsins, Verzlunar-
mannafélags Reykjavíkur, Við-
skiptablaðsins og Stjórnvísi.
Hliðstæð verðlaun voru veitt víða
um heim í gær enda er annar
fimmtudagur nóvembermánaðar al-
þjóðlegur gæðadagur. Við afhend-
ingu verðlaunanna til Marels hf. í
gær sagði Davíð Oddsson, forsætis-
ráðherra, það vera í eðli sínu afar
jákvætt að fyrirtæki reyni með sér
og fái hlutlaust mat á gæðum
stjórnunar þeirra og skipulags.
Markaðurinn hinn
endanlegi dómari
„Meginforsenda markaðs-
búskaparins er sú sannfæring að
einstaklingnum sé best treystandi
til að ráða sínum málum. Þau verð-
laun sem veitt eru hér í dag sýna
ágætlega hversu vel þessi forsenda
heldur. Þörfin á því að vanda sig,
gera betur og ná góðum árangri er
aflvaki framfara og nauðsyn þeim
sem ætla að standa sig í þeirri sam-
keppni sem markaðsbúskapurinn er
og verður grundvallaður á,“ sagði
hann.
Davíð talaði um að samkeppnin
um gæðaverðlaunin væri ágætis
tækifæri fyrir íslensk fyrirtæki að
meta stöðu sína og hæfni í saman-
burði við fyrirtæki í öðrum löndum
Evrópu. „Við miðum okkur við þá
sem bestir eru og þá sem lengst
hafa náð í þessum fræðum, þó því
megi ekki gleyma að hinn endanlegi
dómari í öllum þessum samanburði
er markaðurinn hvort sem er hér
heima á Íslandi eða á alþjóða-
vettvangi.“
Formaður stjórnar Íslensku
gæðaverðlaunanna, Guðrún Högna-
dóttir, ráðgjafi hjá IMGDeloitte,
sagði val á verðlaunahafa fara
þannig fram að fyrirtækin leggi
fram niðurstöður úr eigin sjálfs-
mati. Þá fari óháðir og sérstaklega
þjálfaðir matsmenn yfir stöðu fyrir-
tækisins og taki saman helstu styrk-
og veikleika þess. Matið er byggt á
sérstöku árangurslíkani, svokölluðu
EFQM líkani, því sama og notað er
við gæðamat í öðrum Evr-
ópuríkjum. Líkanið tekur til þátta
eins og forystu, starfsmanna-
stjórnunar, stefnumörkunar,
ánægju starfsmanna og viðskipta-
vina og rekstrarárangurs.
Í matsnefnd Íslensku gæðaverð-
launanna sátu að þessu sinni Davíð
Lúðvíksson, formaður nefndarinnar
og forstöðumaður hjá Samtökum
iðnaðarins, Helgi Gestsson, lektor
við Háskólann á Akureyri, og Þór
Þórarinsson, skrifstofurstjóri hjá
félagsmálaráðuneytinu. Í umsögn
nefndarinnar segir að hjá Marel
hafi verið unnið að gæðamálum af
festu á undanförnum árum og fyrir-
tækið hafi „á metnaðarfullan hátt
samofið stefnumótun sína og gæða-
kerfi þar sem þarfir viðskiptavina
eru hafðar í fyrirrúmi“. Segir að sú
framtíðarsýn Marels að vera í far-
arbroddi á alþjóðamarkaði í þróun
og markaðssetningu hátæknibún-
aðar sé skýr, metnaðarfull og vel
kynnt í daglegu starfi. „Sterk ferl-
ishugsun einkennir allt skipulag og
verklag í fyrirtækinu. Meginferli
eru fjögur; þróun, sala, framleiðsla
og þjónusta. Ferli eru vel skilgreind
og skipulag skýrt, einfalt og vel út-
fært. Gæðakerfi og heildarstjórn-
unarkerfi eru í reynd eitt og hið
sama. Unnið hefur verið samkvæmt
gæðakerfi sem vottað er samkvæmt
ISO-9001 frá árinu 1997. Eitt af að-
alsmerkjum Marels er öflugt
vöruþróunarferli sem hefur skilað
fjölda nýrra afurða á undanförnum
árum. Fyrirtækið er án efa í
framstu röð í heiminum á sínu sviði
hvað varðar nýjungar og lausnir á
tæknilega flóknum viðfangsefnum,“
segir m.a. í umsögn matsnefndar.
Að sögn Lárusar Ásgeirssonar,
framkvæmdastjóra sölu-og mark-
aðsmála hjá Marel hf., eru verð-
launin mikil hvatning fyrir fyrir-
tækið, bæði fyrir innri starfsemi og
einnig út á við. Hann segist líta á
verðlaunin sem viðurkenningu á því
góða starfi sem fram hefur farið hjá
Marel og segir fyrirtækið munu
halda áfram á sömu braut.
Íslensku gæðaverðlaunin veitt í fjórða sinn
Mest gæði hjá Marel
Morgunblaðið/Þorkell
Starfsmenn Marels reyna að ná utan um verðlaunagripinn. Í baksýn sést
Lárus Ásgeirsson, framkvæmdastjóri sölu- og markaðsmála hjá Marel.