Morgunblaðið - 15.11.2002, Blaðsíða 34

34 FÖSTUDAGUR 15. NÓVEMBER 2002 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
Þ
RÍR af stærstu kjúklingafram-
leiðendum landsins ráku fyrir-
tæki sín með miklu tapi á síð-
asta ári, en tapið nam samtals
608 milljónum króna. Tvö
stærstu fyrirtækin, Móar og Reykjagarður,
voru með neikvætt eigið fé um síðustu ára-
mót og skuldir fyrirtækjanna námu samtals
yfir tveim milljörðum króna.
Sala á kjúklingum hefur aukist mikið á
síðustu árum. Árið 1995 nam neysla á hvern
Íslending 6,4 kílóum á ári, en í fyrra var
þessi tala komin upp í 13,2 kíló. Framleið-
endur gera sér grein fyrir að markaðurinn
er að vaxa og hafa því ráðist í miklar fjár-
festingar til að mæta aukinni eftirspurn.
Margir telja að fjárfestingin hafi verið allt
of hröð.
Hörð samkeppni milli
Móa og Reykjagarðs
Fjórir aðilar bítast um markaðinn, Móar
hf. í Mosfellsbæ, Reykjagarður á Hellu, Ís-
landsfugl á Dalvík og Ísfugl í Mosfellsbæ.
Stjórnendur Móa ætluðu sér að sameina
Móa og Reykjagarð, en samkeppnisyfirvöld
ón. Eigið f
mót var ne
jákvætt í
Skuldir um
ónum.
Staða M
var rekstur
sameinaðu
illa árið 20
milljónum
um 22,7 m
ársskýrslu
áframhalda
verði að bæ
heimiluðu það ekki, en þessi tvö fyrirtæki
eru með um um 80% markaðshlutdeild.
Fóðurblandan keypti Reykjagarð á síð-
asta ári, en nokkrum vikum síðar keypti
Búnaðarbankinn Fóðurblönduna. Bankinn
rak Reykjagarð í u.þ.b. eitt ár, en seldi fyr-
irtækið í sumar til Sláturfélags Suðurlands.
Móar og Reykjagarður voru með sameig-
inlega slátrun í sláturhúsi Móa á meðan það
var í eigu bankans, en Reykjagarður ákvað
að byggja upp slátrun á Hellu skömmu áður
en bankinn seldi fyrirtækið til SS. Eftir söl-
una til SS hefur samkeppnin milli Reykja-
garðs og Móa aukist mjög mikið.
Mesta tap hjá Reykjagarði og Móum
Það er fróðlegt að skoða ársreikninga
þeirra fjögurra fyrirtækja sem eru ráðandi
á kjúklingamarkaðinum, en hægt er að
skoða reikningana hjá embætti ríkisskatt-
stjóra.
Ársreikningur Reykjagarðs fyrir árið
2001 bendir ekki til þess að Búnaðarbank-
anum hafi tekist sérlega vel upp í því að
reka hænsnabú. Tap á árinu nam 313
milljónum, en tap ársins 2000 nam 71 millj-
Fyrirtækin
töpuðu 600
millj. í fyrra
Miklar fjárfestingar í kjúklingarækt hafa leitt til
þess að framleiðslugetan er nú mun meiri en mark-
aðurinn þolir. Egill Ólafsson skoðaði afkomu kjúk-
lingaframleiðenda sem var afar slæm á síðasta ári.



  
 
!"" #
&$
&



 
'$&$ ( %
Afkoma stærstu kjúklingaframleiðenda
KRISTINN Gylfi Jónsson, stjórn-arformaður Móa hf., vísar því ábug að Móar séu að setja kjöt-markaðinn í uppnám með mik-
illi framleiðsluaukningu eins og Steinþór
Skúlason, forstjóri Sláturfélags Suður-
lands, hélt fram í gær. Steinþór stendur
við fyrri fullyrðingar að Móar beri meg-
inábyrgð á þeirri framleiðsluaukningu
sem hafi orðið á kjúklingamarkaði, en
hann segir að hún hafi valdið uppnámi á
kjötmarkaðinum og eigi eftir að valda
bændum í öllum greinum stórtjóni.
„Það er ekki rétt sem fram kemur hjá
forstjóra Sláturfélags Suðurlands, sem
jafnframt er aðaleigandi Reykjagarðs, að
Móar séu að auka sína framleiðslu úr 1.000
tonnum af kjúklingum í 3.000 tonn. Sann-
leikurinn er sá að Móar framleiddu árið
2001 um 1.060 tonn og framleiða um 1.280
tonn í ár, en stefna í 2.400 tonn á næsta ári.
Á sama tíma er Reykjagarður að auka sína
framleiðslu úr um 1.800 tonnum árið 2001
og stefna í um 3.000 tonna framleiðslu árið
2003 eins og fram hefur komið hjá Jónatan
Svavarssyni, framkvæmdastjóra félags-
ins.“
Kristinn Gylfi sagði að Steinþór Skúla-
son hefði því vegið ómaklega að Móum í
Morgunblaðinu í gær og hér væru á ferð-
inni örvæntingarfull ummæli samkeppn-
isaðila sem bæri að taka með fyrirvara.
Hann hefði gleymt að nefna fram-
leiðsluaukningu Reykjagarðs. „Ég er
ósáttur við að hann skuli fara rangt með
staðreyndir og varpa með þessum hætti
ábyrgð á vanda kjúklingaframleiðslunnar
og kjötframleiðslunnar í heild yfir á Móa
hf., en líta ekki í eigin barm.“
Kristinn Gylfi minnti á að Reykjagarður
hefði á sl. tveimur árum tekið nokkra nýja
aðila í viðskipti og tekið eldispláss á leigu.
Hann sagði að ekki mætti gleyma að Ís-
landsfugl væri fyrst nú í haust að koma inn
á markaðinn af fullum krafti eftir að hafa
gengið í gegnum fjárhagslega end-
urskipulagningu. Þar hefðu hundruð millj-
óna verið afskrifuð.
„Móar er fyrirtæki sem er eingöngu í
kjúklingarækt og tekur
ákvarðanir út frá mati á
vexti kjúklingamark-
aðarins. Sláturfélag Suð-
urlands er í hins vegar
með slátrun og sölu í öll-
um kjötgreinum og heyr
varnarbaráttu þar á
sumum vígstöðum. Þeir
hafa því fleiri hagsmuni
að verja.“
Kristinn Gylfi benti á
að mikill vöxtur hefði
verið í kjúklingarækt á
síðustu árum. Í kringum
1990 hefði hver Íslend-
ingur borðað um 5 kg af
kjúklingum á ári, en í ár
stefndi í að neyslan yrði
um 15 kg á ári. Á sama
tíma borðaði hver
Bandaríkjamaður tæp-
lega 50 kg af kjúklingum á ári. „Við sjáum
því fyrir okkur mikla vaxtarmöguleika í
kjúklingarækt og að aukin neysla á kjúk-
lingum komi til viðbótar annarri kjöt-
neyslu. Aukin kjúklinganeysla hér á landi
hefur birst í því að fólk er að færa sig úr
dýrum fiski í ódýrt kjúklingakjöt. Við er-
um líka í mikilli samkeppni við pasta,
brauð og grænmeti.“
Kristinn Gylfi sagði að rekstur Móa skil-
aði í dag jákvæðri framlegð fyrir afskriftir
og vexti. Hann sagði að það kæmi sér á
óvart ef forstjóri SS væri þeirrar skoðunar
að verðið dygði ekki fyrir breytilegum
kostnaði. Framkvæmdastjóri Reykjagarðs
hefði nýlega látið þau orð falla að rekstur
félagsins hefði á skömmum tíma orðið já-
kvæður. Þarna stönguðust yfirlýsingar á.
Jafnvægi að nást í svínakjöts-
framleiðslunni
Kristinn Gylfi sagði að Sláturfélag Suð-
urlands ætti talsverðan þátt í því hvernig
komið væri fyrir svínaræktinni. „SS hefur
brugðist skyldum sínum sem samvinnu-
félag þar sem svínabændur hafa verið fé-
lagar gegn um tíðina. SS hefur sett úr við-
skiptum n
viðskipti þ
yfirkeyrsl
liðnum áru
mestu viðs
annars veg
Grímsnesi
við Sláturf
endur. Bú
frá verði s
því að það
Hins vega
Ferskum k
irtækis va
irtækið va
keypti ráð
tók um lei
Stjörnugr
leiðslu í sv
Kristinn
un svínabú
mikinn þá
að sú stæk
löngum tím
iðleikum m
en það hef
Brautarho
Reykjagarður líka
Kristinn Gylfi Jónsson:
„Steinþór ætti að
líta í eigin barm.“
Ste
„La
veg
BÖRN OG FÍKNIEFNI
Það eru skuggaleg tíðindi að fíkni-efni skuli seld í grunnskólum íReykjavík, ekki af harðsvíruðum
fíkniefnasölum heldur skólabörnum. Að
undanförnu hafa slík mál komið upp í
fimm grunnskólum. Grunur leikur á að
áþekk dæmi sé að finna í fleiri skólum.
Einnig er vitað um tilvik þar sem fíkni-
efni hafa verið seld í tengslum við
skemmtanir framhaldsskóla. Í haust
boðaði lögreglan forráðamenn 88 barna á
aldrinum 13 til 17 ára í viðtöl vegna þess
að þau höfðu verið orðuð við fíkniefna-
neyslu.
Fíkniefnasala í grunnskólum var til
umræðu í fræðsluráði Reykjavíkur fyrr í
vikunni og segir Stefán Jón Hafstein,
formaður fræðsluráðs, í Morgunblaðinu í
gær, að ráðið sé einhuga um að styðja
starfsmenn grunnskóla borgarinnar í því
að vísa nemendum, sem verða uppvísir að
fíkniefnasölu, úr skóla. Hann tekur hins
vegar fram að afleitt sé að þurfa að vísa
nemendum sem eiga í miklum fíkniefna-
vanda úr skóla án þess að þeim sé tryggð
meðferð eða önnur úrræði. Fræðsluyfir-
völd hafi hins vegar engin úrræði fyrir
þessa nemendur og dæmi sé um margra
mánaða bið eftir meðferðarplássi. Fíkni-
efnaneytendum hafi til skamms tíma ver-
ið kennt í sérdeildum og sérskólum. Það
komi hins vegar ekki til greina að vísa
fíkniefnasölum úr hópi nemenda þangað.
Því sé eina lausnin sú að vísa þessum
nemendum úr skóla.
Samkvæmt reglugerðum um grunn-
skóla hafa skólar ekki leyfi til að vísa
nemendum úr skóla án þess að finna
þeim önnur úrræði. Afstaða fræðsluráðs
er engu að síður skiljanleg. Það er ekki
hægt að líða að fíkniefnasalar séu innan
um aðra nemendur í grunnskólum lands-
ins. Hins vegar er afleitt að ekki skuli
vera hægt að finna önnur úrræði. Það er
ekki hægt að ætlast til þess að skólar
leysi mál þessara barna upp á eigin spýt-
ur. Þessi vandi hverfur heldur ekki með
því að vísa börnunum úr skóla. Það er
samfélagsleg skylda okkar að taka á
vanda þessara barna. Ef það er ekki gert
heldur hann áfram að magnast með
hrikalegum afleiðingum. Neysla og sala
fíkniefna er rótin að fjölmörgum öðrum
vandamálum og má nefna aukna glæpa-
tíðni og ofbeldisverk í því sambandi. Síð-
ast en ekki síst má ekki gleyma þeim
mannlega harmleik sem fylgir því að ung
börn ánetjast fíkniefnum.
Auðvitað eru engar einfaldar lausnir
til í þessum efnum. Ef sú væri raunin
væri búið að beita þeim fyrir löngu. Hins
vegar vekur furðu að ekki skuli einu sinni
vera hægt að tryggja að börn sem verða
uppvís að fíkniefnaneyslu þurfi ekki að
bíða vikum og mánuðum eftir að komast
á Stuðla eða önnur meðferðarheimili.
Vandi þeirra leysist ekki í millitíðinni.
Þvert á móti er hætta á að þau sökkvi enn
dýpra í kviksyndi neyslu sem dregur úr
líkunum á að tímabundin meðferð skili
varanlegum árangri. Börn, sem þegar
eru orðin það langt leidd að vera komin
út í sölu, væntanlega til að fjármagna
eigin neyslu, verður að taka í gjörgæslu
um leið og slíkt uppgötvast.
Hér verður að koma til samstillt átak
ríkis og sveitarfélaga, skóla og heimila.
Því fyrr sem hægt er að ná til barna er
lenda í ógöngum þeim mun meiri líkur
eru á að hægt sé að hjálpa þeim og að-
stoða þau við að snúa lífi sínu til betri
vegar. Það verður hins vegar ekki gert
með bráðabirgðaráðstöfunum og
skammtímalausnum.
LISTAHÁSKÓLI ÍSLANDS
UNDIR EITT ÞAK
Listaháskóli Íslands hefur verið í mót-un allt frá því að fyrsta deild hans,
myndlistardeildin, tók til starfa árið
1999. Síðan þá hafa leiklistardeild, tón-
listardeild og hönnunar- og arkitektúr-
deild bæst við, svo starfsemi skólans er
orðin afar fjölþætt. Enda segir í stefnu-
skrá skólans að hann eigi að vera „mið-
stöð framsækinnar listsköpunar og
suðupottur nýrra hugmynda á sviði
menningar og samfélags“.
Það frumkvöðulsstarf sem unnið hef-
ur verið á þeim stutta tíma sem Listahá-
skólinn hefur starfað hefur skilað mikl-
um árangri. Þótt skólinn byggi vissulega
á góðum grunni annarra menntastofn-
ana, er allt það starf sem þar fer fram nú
á háskólastigi og lýtur því öðrum lög-
málum. Hugmyndafræðileg uppbygging
hefur því verið mikil, bæði innan hverrar
greinar fyrir sig, sem og í heildarstefnu-
mótun skólans þar sem ætlast er til að
skólastarfið sé „samþætt og ávinningur-
inn af sambýli listgreinanna nýttur til
fullnustu“.
Ef tekið er mið af því að Listaháskól-
inn starfar nú á þremur stöðum í borg-
inni – í sumum tilvikum við erfiðar að-
stæður – má í raun telja undravert
hversu vel hefur tekist til við mótun heil-
steyptrar skólastefnu. Þó er ljóst að ef
ofangreind markmið um samþættingu
og ávinning af sambýli listanna eiga að
ná fram að ganga með viðunandi hætti er
brýnt að koma starfseminni allri undir
eitt þak sem allra fyrst. Fram að þessu
hafa margir staðir verið nefndir sem
hugsanleg framtíðarheimkynni Listahá-
skólans, en þrátt fyrir það hefur enn
engin niðurstaða fengist. Eins og fram
kom í Morgunblaðinu í gær, þar sem
skýrt var frá tillögu Þorgerðar K. Gunn-
arsdóttur, um að koma skólanum fyrir á
lóð Kennaraháskóla Íslands, er nú verið
að meta húsnæðisþörf hans en niður-
stöður eiga að liggja fyrir um næstu ára-
mót.
Þótt eflaust hafi allir sem í Listahá-
skólanum starfa ákveðnar óskir varð-
andi framtíðarstaðsetningu hans í höf-
uðborginni skiptir ef til vill ekki
höfuðmáli fyrir stofnunina sem slíka
hvar í nábýli við miðborgina hún lendir.
Frá skipulagslegum sjónarmiðum má þó
ætla að ákjósanleg staðsetning væri í ná-
munda við fyrirhugaða tónlistar- og ráð-
stefnuhöll á hafnarsvæðinu, enda gætu
skapast áhugaverðir möguleikar með
návígi tveggja öflugra menningarstofn-
ana. Einnig er erfitt að horfa framhjá því
hversu mikil lyftistöng það væri þróun
Reykjavíkur í framtíðinni að hafa
Listaháskólann í hjarta miðborgarinnar.
Þar myndi borgarsamfélagið finna best
fyrir hreyfiafli skólans sem lifandi mið-
stöðvar lista, í námunda við allar þær
helstu menningarstofnanir sem nú eru
hornsteinar menningarlífsins.
Nú þegar allar deildir Listaháskólans
hafa tekið til starfa er ekki seinna vænna
að taka af skarið í húsnæðismálum hans,
enda kostar töluverða fjármuni að inn-
rétta húsnæði á mörgum stöðum til
bráðabirgða. Þeim fjármunum væri mun
betur varið til framtíðaruppbyggingar
svo skólinn fengi sem best þjónað því
markmiði sínu að vera „lifandi listamið-
stöð í nánum tengslum við lista- og
menningarlífið í landinu“, eins og segir í
stefnuskrá hans.