Morgunblaðið - 15.11.2002, Blaðsíða 46

MINNINGAR
46 FÖSTUDAGUR 15. NÓVEMBER 2002 MORGUNBLAÐIÐ
✝ Jón Ólafssonfæddist á Hamri í
Hamarsfirði í Suður-
Múlasýslu 28. febr-
úar 1923. Hann lést á
Fjórðungssjúkrahús-
inu í Neskaupstað
aðfaranótt 5. nóvem-
ber síðastliðins. For-
eldrar hans voru
Ólafur Þórlindsson,
bóndi á Hamri, f. 15.
mars 1891 í Víðinesi í
Fossárdal í S-Múl., d.
16. ágúst 1971, og
kona hans Þóra Stef-
ánsdóttir, f. 4. júlí
1895 á Hamri, d. 6. ágúst 1973.
Systkini Jóns eru Stefán Steinar, f.
24. október 1920, d. 2. desember
1960, Ingibjörg, f. 10. desember
1925, býr á Djúpavogi, Hrefna, f.
12. febrúar 1928, d. 9. apríl 2001,
og Örn, f. 13. nóvember 1932, býr í
Reykjavík.
Árið 1947 kynntist Jón eftirlif-
andi eiginkonu sinni, Guðrúnu Val-
dísi Ármann, f. 11. júní 1926 á
Skorrastað í Norðfirði í S-Múl., og
gengu þau í hjónaband 25. apríl
1957. Foreldrar hennar voru Guð-
jón Ármann, bóndi á Skorrastað, f.
21. maí 1886 á Seyðisfirði, d. 13.
nóvember 1977, og kona hans Sól-
veig Lovísa Benediktsdóttir, f. 25.
desember 1891 á Akureyri, d. 25.
nóvember 1983. Börn Jóns og Val-
dísar eru: 1) Guðjón Ármann, lög-
fræðingur í Reykjavík, f. 6. desem-
ber 1948, kvæntur Herborgu
Jónasdóttur. Synir þeirra eru Jón-
as Eysteinn, f. 31. janúar 1967, og
Jón Ármann, f. 6. apríl 1968. Jónas
er kvæntur Lianne Clements.
Hann á soninn Arnór Ármann, f.
25. apríl 1987, frá fyrra hjónabandi
með Berglindi Gestsdóttur. Jón
Ármann er kvæntur Eddu Björk
Sigurðardóttur og eiga þau tvö
börn, Guðjón Andra, f. 5. febrúar
1996, og Hildi Sigrúnu, f. 31. ágúst
1999. 2) Ólafur, kennari í Reykja-
vík, f. 7. febrúar 1952, kvæntur
Jónínu Ragnarsdóttur. Þeirra börn
um 1947–1949, og við sumarstörf í
löggæslu á Siglufirði 1947 og 1949.
Sumrin 1950 og 1951 var hann far-
kennari í íþróttum á Austurlandi
og kenndi við Barnaskóla Eski-
fjarðar veturinn 1950–1951. Árið
1952 lagði Jón stund á framhalds-
nám við Íþróttaskóla ríkisins í Nor-
egi og kenndi við Barna- og ung-
lingaskóla Fáskrúðsfjarðar vetur-
inn 1952–1953. Á árunum
1953–1957 stjórnaði Jón húsa- og
raflínubyggingum víða um Austur-
land hjá Byggingarfélaginu Snæ-
felli, sem hann átti aðild að. Árin
1958–1961 bjuggu Jón og Valdís í
sambýli við foreldra hans á Hamri.
Samhliða bústörfum vann Jón við
bryggjusmíði á Djúpavogi og vega-
og brúagerð á Suð-Austurlandi en
árið 1961 fluttist fjölskyldan til
Eskifjarðar. Þar starfaði Jón sem
lögreglumaður í rúma þrjá ára-
tugi, þar af sem varðstjóri og aðal-
varðstjóri 1983–1993, er hann lét
af störfum sökum aldurs. Jón lauk
námi í Lögregluskólanum 1964 og
sótti einnig fjölda löggæslunám-
skeiða allt fram að starfslokum.
Einnig lauk hann sveinsprófi í
húsasmíði frá Iðnskólanum á Eski-
firði veturinn 1964–1965 og gegndi
þar starfi byggingarfulltrúa í
nokkur ár. Þá kenndi Jón íþróttir
og handavinnu við Barna- og ung-
lingaskóla Eskifjarðar 1962–1972,
samhliða löggæslustörfum.
Jón starfaði að ýmsum félags- og
trúnaðarmálum. Hann sat m.a. í
stjórn og varastjórn Lögreglu-
félags Austurlands, frá stofnun fé-
lagsins 1972 og fram til starfsloka
1993, er hann var gerður að fyrsta
heiðursfélaga Lögreglufélags
Austurlands. Hann sat í stjórn ÚÍA
frá 1961–1972 og þar af fjögur ár
sem formaður. Hann átti einnig
sæti í skólanefnd Eskifjarðar um
árabil, gegndi formennsku í um-
ferðarnefnd Eskifjarðar í mörg ár
og var prófdómari við Eskifjarð-
arskóla í nokkur ár.
Kveðjuathöfn verður í Eskifjarð-
arkirkju í dag, föstudaginn 15.
nóvember, klukkan 14, en útförin
fer fram frá Djúpavogskirkju á
morgun, laugardaginn 16. nóvem-
ber, og hefst athöfnin klukkan 14.
Jarðsett verður í kirkjugarðinum í
Hermannastekkum í Hamarsfirði.
eru Jónína Herdís, f.
20. maí 1986, og Stef-
án Steinar, f. 21. októ-
ber 1987. Sonur Ólafs
með Önnu B. Jóhann-
esdóttur er Kristján
Már, f. 15. júní 1973. 3)
Árni Þórður, frétta-
maður í Reykjavík, f.
19. apríl 1956. Kona
hans er Hallfríður
María Pálsdóttir og
eiga þau dæturnar
Urði Dísi, f. 12. febr-
úar 1991 og Ylfu
Dögg, f. 17. maí 1994.
Stjúpdóttir Árna er
Elísabet Dröfn Kristjánsdóttir, f. 3.
september 1982. 4) Þóra Sólveig,
rekstrarfræðingur á Egilsstöðum,
f. 22. ágúst 1961. Maður hennar er
Sigurður Aðalsteinsson. Sonur
Þóru Sólveigar og Bergs Jónsson-
ar er Jón Matthías, f. 18. júní 1980,
og ólst hann upp á heimili afa síns
og ömmu.
Jón ólst upp á Hamri og að lok-
inni skólagöngu í Geithellnahreppi
starfaði hann við venjubundin störf
til sveita áður en hann hóf nám við
Alþýðuskólann á Eiðum, 1940–
1942. Þar kynntist hann íþróttaiðk-
un og helgaði hann sig frjálsum
íþóttum næstu árin, samhliða
vinnu og frekari skólagöngu. Jón
keppti lengst af fyrir Ungmenna-
og íþróttasamband Austurlands en
gekk einnig tímabundið til liðs við
KR. Á Landsmóti UMFÍ á Laugum
1946 varð Jón stigahæsti einstak-
lingurinn í frjálsum íþróttum og
var í framhaldi af því valinn í
keppnislið Íslands á Evrópumeist-
aramótinu í Ósló það sama ár. Árin
1943–1945, að loknu námi á Eiðum,
vann Jón við smíðar, mest í Reykja-
vík. Veturinn 1945–1946 stundaði
hann nám við Íþróttakennaraskóla
Íslands á Laugarvatni og 1946–
1947 við kennaradeild Handíða- og
myndlistaskólans í Reykjavík. Að
kennaraprófi loknu starfaði Jón
sem íþrótta-, handavinnu- og sund-
kennari við Alþýðuskólann á Eið-
„Það lítur ekki vel út með áttræð-
isafmælið,“ sagði pabbi, þegar hann
sagði okkur mömmu hvernig staðan
væri. Hann hafði ekki mörg orð um
þetta, æðruleysið uppmálað. Þá óraði
mig ekki fyrir hve skammt hann átti
ólifað.
Minningarnar hafa leitað á mig síð-
ustu daga og er af nógu að taka. Pabbi
var mjög hávaxinn, grannur og alltaf
teinréttur, harður af sér og hraustur.
Hann var vanur að pota í hrygginn á
mér ef honum fannst ég vera hokin og
benti mér á að rétta úr bakinu. Þar
talaði íþróttamaðurinn og leikfimi-
kennarinn. Pabbi var ekki einungis
hár vexti, heldur hafði hann stóra sál
og það var gott að leita til hans og
hægt að bera allta hluti undir hann.
Hann átti auðvelt með að líta á hlut-
ina frá mörgum sjónarhornum og
vega og meta hvernig best væri að
takast á við viðfangsefnið í það og það
skiptið.
Pabbi var mikill hagleikssmiður og
sést handbragð hans víða. Ekki var
kastað til höndunum, hann var búinn
að íhuga vel hvernig best væri að
vinna hvert verk. Bróðursonur minn
lýsti pabba vel þegar hann sagði:
„Hann afi, hann er svo mikill lagari.“
Það voru fleiri en við heimafólkið
sem leituðu til pabba með ýmis viðvik.
Mörg þeirra tengdust vinnu hans en
hann var fyrsti starfandi lögreglu-
maðurinn á Eskifirði og í Suður-
Múlasýslu. Ég man eftir ferðum sem
ég fór með honum upp á Oddsskarð
til að athuga með ferðalanga sem far-
ið var að lengja eftir. Þetta voru oft
miklar svaðilfarir og ekki leiðinlegt að
minnast þeirra.
Pabbi sá lengi um sjúkraflutninga í
Suður-Múlasýslu og ég man eftir
sjúklingi sem lá heima hjá okkur þar
sem Oddsskarðið var ófært og ekki
með nokkru móti hægt að brjótast yf-
ir. Pabbi kom stundum heim með
ferðalanga sem urðu á vegi hans
vegna starfs hans og lent höfðu í
hrakningum. Minnist ég helst Mart-
ials, fransks manns sem hefur verið
mikill heimilisvinur okkar í 25 ár og
Axels, þýsks skútusjómanns sem
dvaldi hjá okkur yfir ármót. Í gegnum
tíðina hefur pabbi kennt mér margt
sem ef til vill telst ekki hefðbundin
samskipti feðgina og má þar m.a.
nefna prjónaskap, enda hafði hann
ótakmarkaða þolinmæði sem kom sér
vafalítið vel við gemling eins og mig.
Ég lærði á bíl hjá pabba eins og bræð-
ur mínir og flest barnabörn hans og
einnig kenndi hann mér að skjóta af
byssu. Við fórum saman á rjúpu og
voru það góðar ferðir. Ekki fara mikl-
ar sögur af veiðinni og við getum
huggað okkur við það að við berum
varla ábyrgð á því hvernig komið er
fyrir rjúpnastofninum. Besti árang-
urinn var þegar við brugðum okkur
til Fagradalsbræðra og veiddum
rjúpur í frystikistunni hjá Stefáni
frænda okkar.
Minningarnar eru óteljandi. Öll
viðvikin í kringum hestana mína, við
umhirðu, heyskap og margs konar
snúninga við þá. Pabbi hafði gaman af
dýrum og það kom sér ekki illa fyrir
mig. Kettirnir mínir og hundurinn
Lappi nutu góðs af.
Við systkinin vorum heppin að fá
gott veganesti frá foreldrum okkar og
að því munum við lengi búa. Sökn-
uðurinn er sár nú þegar við kveðjum
pabba, en það sýnir okkur hvað við
höfum misst mikið og viðbúið að
skarðið sem hann skilur eftir í lífi
okkar verði vandfyllt.
Að endingu vil ég þakka alla hjálp-
ina með hann Jón Matthías sem hefur
verið okkur ómetanleg í gegnum tíð-
ina.
Nokkru eftir að pabbi dó dreymdi
mig draum. Pabbi gekk eftir ljósboga
umlukinn gylltri birtu og mér fannst
ég sjá Hamarsdalnum bregða fyrir
við enda ljósbogans. Hann gekk tein-
réttur og léttur í spori, sneri sér við
og brosti sínu glettnislega brosi og
veifaði hendinni í kveðjuskyni. Gekk
áfram ljósbogann og margt fólk beið
hans við enda bogans. Pabbi minn,
þakka þér fyrir allt, mér er huggun að
hugsa til þessarar sýnar og vona að
þú berir kveðju mína.
Þóra Sólveig.
Við látum hugann líða til sólríkra
júlídaga sumarið 1946 og stöldrum
við á Laugum í Reykjadal, skóla- og
íþróttasetri Þingeyinga. Þar hefur
íþróttafólk reynt með sér í drengi-
legri keppni á 6. Landsmóti Ung-
mennafélags Íslands. Meðal kepp-
enda í frjálsum íþróttum er 23 ára
gamall Austfirðingur, hógvær og
glæsilegur íþróttamaður, Jón Ólafs-
son frá Hamri í Hamarsfirði. Hann
kom vel undirbúinn til mótsins, lauk
námi við Íþróttakennaraskólann á
Laugarvatni um vorið og hafði áður
lagt stund á íþróttir hjá KR frá sumr-
inu 1944 undir handleiðslu Benedikts
Jakobssonar. Jón varð sigurvegari í
öllum sínum greinum á Laugamótinu,
kringlukasti, kúluvarpi og hástökki,
og varð stigahæstur keppenda í
frjálsum íþróttum.
Jón stóð á hátindi íþróttaferils síns
þetta sumar. Árangur hans í kast-
greinunum á Laugum var sá besti á
ferlinum og hann hefði aðeins þurft
að kasta kringlunni 15 cm lengra til
þess að jafna Íslandsmetið. Eftir
þennan árangur var Jón valinn í
landsliðið og til keppni í kringlukasti
á Evrópumeistaramótinu í frjálsum
íþróttum sem haldið var í Ósló síðar
um sumarið. Þar keppti hann með níu
öðrum Íslendingum og margir þeirra
voru þá orðnir þekktir meðal þjóðar-
innar. Hann keppti síðan með lands-
liðinu á mótum í Svíþjóð að Óslóar-
mótinu loknu.
Jón Ólafsson fæddist á Hamri í
Hamarsfirði og ólst þar upp í hópi
fimm systkina. Á uppvaxtarárum
hans og lengi eftir það má segja að
Geithellnahreppur hafi verið af-
skekkt sveit en fagurt er þar þegar
náttúran býst sínu besta skarti. Á það
ekki síst við um Hamar og nágrenni
bæjarins með sínu fjölbreytta og
klettótta landslagi, víðlendan dalinn
inn af bænum, ána sem setur svip
sinn á dalinn allan og flæmist um eyr-
ar – og fjöllin standa sinn hljóðláta
vörð. Þótt Jón væri ekki alltaf marg-
orður gat hann ekki leynt því fyrir
þeim sem kynntust honum að rætur
hans stóðu djúpt í þessari mold –
moldinni á Hamri.
Systkinin á Hamri fóru fljótt að
létta undir við bústörfin eftir því sem
þeim óx fiskur um hrygg og þar fór
vaskur og föngulegur hópur sem þau
voru. Ekkert skólahús var þá risið í
sveitinni, þau hlutu fræðslu í farskóla
eins og títt var í sveitum landsins á
þeim tíma. Kennt var um nokkurra
vikna skeið á hverjum bæ fyrir sig og
síðan fluttu sig um set bæði kennar-
inn og börnin.
Jón kynntist ekki íþróttum að ráði
fyrr en hann hóf nám í Alþýðuskól-
anum á Eiðum haustið 1940. Þórar-
inn Sveinsson kenndi leikfimi við
skólann og þegar voraði fór hann
með nemendurna út og leiðbeindi
þeim við frjálsar íþróttir þótt aðstaða
væri enn mjög frumstæð á Eiðum.
Þarna fékk Jón, eins og svo margir
aðrir Austfirðingar, sína fyrstu
hvatningu til að stunda frjálsar
íþróttir. Auk áður greindra íþrótta
kynntist Jón einnig knattspyrnu og
skíðaiðkun á Eiðum.
Jón gerði sér fljótt grein fyrir því
að hástökk, kringlukast og kúluvarp
voru þær greinar sem best lágu fyrir
honum. Naut hann þar hæðar sinnar
– en Jón var með hærri mönnum – og
eins hins mikla líkamlega styrks sem
hann bjó yfir. Hann sagði svo frá síð-
ar af sinni alkunnu hógværð að fljót-
lega hafi hann ákveðið að leggja
nokkra rækt við þessar greinar.
Fyrsta íþróttamótið, sem Jón tók þátt
í, var mót Ungmenna- og íþróttasam-
bands Austurlands á Eiðum sumarið
1942 en það sumar starfaði hann við
byggingu sundlaugarinnar þar.
Sumarið 1943 fóru austfirskir
íþróttamenn mikla frægðarför undir
stjórn Þórarins Sveinssonar á Lands-
mót UMFÍ sem haldið var á Hvann-
eyri. Keppendur UÍA urðu efstir í
stigakeppni mótsins eins og frægt
varð. Þetta var fyrsta stóra mótið
sem Jón keppti á. Eftir þetta keppti
hann á þremur Landsmótum, á Laug-
um 1946 eins og áður hefur komið
fram, í Hveragerði 1949 og á Akur-
eyri 1955. Hann keppti ekki á mótinu
á Eiðum 1952, þá var hann við fram-
haldsnám í íþróttafræðum úti í Nor-
egi. Jón hafði nú aflað sér kennslu-
réttinda í handavinnu og íþróttum og
fékkst við kennslu á þremur stöðum á
árunum um og eftir 1950, á Eiðum,
Eskifirði og Fáskrúðsfirði.
Árið 1953 má segja að þáttaskil
verði í lífi Jóns. Þá hverfur hann frá
kennslustörfum og stofnar bygginga-
félagið Snæfell með Bóasi Emilssyni
frá Stuðlum í Reyðarfirði og fleirum.
Þeir Jón og Bóas kynntust á keppn-
isárum Jóns en Bóas var um tíma
starfsmaður UÍA. Hjá Snæfelli starf-
aði Jón til ársins 1957. Eitt af verk-
efnum Snæfells var að leggja há-
spennulínur frá Grímsárvirkjun og
byggja spennistöðvar. Línur voru
meðal annars lagðar yfir Eskifjarð-
arheiði og um Brosaskarð frá Reyð-
arfirði til Fáskrúðsfjarðar. Voru þessi
verk erfið úrlausnar með þeirri tækni
sem menn réðu þá yfir. Bygging
frystihússins á Seyðisfirði hefur lík-
lega verið stærsta verkið sem Jón
stjórnaði. Þegar Jón hóf störf hjá
Snæfelli var hann orðinn fjölskyldu-
maður, hafði eignast konu og tvo syni.
Bjó fjölskyldan á Seyðisfirði meðan
bygging frystihússins stóð yfir. Kona
hans, Valdís Ármann frá Skorrastað í
Norðfirði, var oft ráðskona í vinnu-
flokkum Jóns.
Eftir Snæfellsárin hófu þau hjón
búskap á fæðingarstað Jóns, Hamri í
Hamarsfirði. Þetta var gamall
draumur sem Jón hefur viljað að
rættist. Þau hófust handa, byggðu
myndarlegt íbúðarhús á jörðinni og
það blasir við vegfarendum sem
minnismerki um bjartsýni ungu
hjónanna á Hamri. Þau ræktuðu tún
sem í fyllingu tímans varð að ágætum
golfvelli. Draumurinn um búskapinn
varð styttri en þau Jón og Valdís
höfðu ætlað í fyrstu en árin í faðmi
dalsins fagra hafa samt orðið fjöl-
skyldunni dýrmætt veganesti, ekki
síst drengjunum ungu sem nú voru
orðnir þrír.
Árið 1961 fæðist yngsta barn
þeirra Jóns og Valdísar, eina stúlkan í
hópnum. Þau ákveða þetta ár að
breyta enn til og flytja til Eskifjarðar
og þar gerist Jón lögreglumaður,
fyrsti fastráðni lögreglumaðurinn í
Suður-Múlasýslu. Honum líkaði þetta
starf að mörgu leyti vel og vissi að
hverju hann gekk því að á yngri árum
hafði hann unnið í þrjú sumur við lög-
gæslu á Siglufirði. Meira frjálsræði
fylgdi starfinu í fyrstu heldur en síðar
varð og eitt af hlutverkum lögreglu-
mannsins var að fylgja sýslumanni og
öðrum starfsmönnum sýsluskrifstof-
unnar þegar þeir fóru í embættiser-
indum um sýsluna. Var hann þá í senn
ökumaður og ómetanlegur aðstoðar-
maður, oft í erfiðum ferðum. Aðrir
þættir starfsins féllu honum miður og
það átti illa við hann að þurfa að hafa
afskipti af fólki, meðal annars
drukknum mönnum á samkomum. Þó
hafði hann gott lag á mönnum undir
slíkum kringumstæðum ef hann vildi
það við hafa en gat verið harður í horn
að taka ef hann þurfti að beita sér og
menn veldu frekar þann kostinn. Á
móti frjálsræðinu kom óöryggið sem
fólst í því að vera einn í starfi og geta
búist við erfiðu útkalli næstum því
hvenær sem var sólarhringsins og
hafa til fárra að leita ef slys eða önnur
óhöpp bar að höndum. Jón var góðum
kostum búinn sem lögreglumaður, ró-
legur og yfirvegaður en þó ákveðinn
og skjótráður ef á þurfti að halda.
Jón tók aftur til við kennslu fljót-
lega eftir að hann flutti til Eskifjarð-
ar. Kenndi hann íþróttir og handa-
vinnu um ellefu ára skeið og bættist
sú vinna við starf lögreglumannsins.
Vinnudagurinn varð því oft langur –
ekki síst þar sem félagsstörf sóttu að
og eins reistu þau Valdís hið vandaða
hús sitt að Hátúni 17 á þessum árum.
Jón hafði bundist Ungmenna- og
íþróttasambandi Austurlands
tryggðaböndum á þeim tíma sem
íþróttirnar tóku hug hans allan. Hann
brást því drengilega við þegar leitað
var til hans að taka sæti í stjórn UÍA
árið sem fjölskyldan flutti til Eski-
fjarðar. Þar gegndi hann stjórnar-
störfum í rúman áratug, lengst af sem
varaformaður og formaður síðustu
þrjú árin. Í tímaritsviðtali árið 1991
sagðist Jón hafa tekið að sér störf fyr-
ir sambandið án sérstaks áhuga, al-
mennt áhugaleysi hefði ríkt um
íþrótta- og félagsmál á Austurlandi,
ekki síst vegna mikillar vinnu á síld-
arárunum og eins hefði hann haft í
ýmsu öðru að snúast. Þrátt fyrir eigin
efasemdir reyndist Jón dugandi liðs-
maður í forystusveit UÍA. Þetta var
einkennandi fyrir Jón, hann var
stundum tregur á fyrstu metrunum
en þegar af stað var farið reyndist
hann traustur og úthaldsgóður.
Á hugann leita góðar minningar frá
þessum árum. Ber þar hæst vinnuna
fyrir 13. Landsmót UMFÍ á Eiðum
1968. Mikið starf var þá lagt á tiltölu-
lega fáar herðar mestallan undirbún-
ingstímann þótt margir legðu lið á
lokasprettinum. Hlutverk landsmóts-
nefndar var að skapa nútímalegt mót
við afar erfiðar aðstæður og af litlum
efnum. Þá kom reynsla Jóns Ólafs-
sonar og fyrirhyggja í góðar þarfir.
Jón er sá þriðji úr landsmótsnefnd-
inni frá 1968 sem fellur í valinn. Við
fjögur, sem eftir lifum, minnumst
þremenninganna með virðingu.
Jón gat þess oft hve íþróttirnar
hefðu gefið honum mikið í lífinu og
hann hafi miðað íþróttaiðkun sína að
miklu leyti við Landsmótin. Hann
minntist mótanna og samverunnar
með félögunum frá gullaldarárum
UÍA ætíð með mikilli ánægju.
Og nú kveðjum við Jón Ólafsson
hinsta sinni. Eftir hetjulega baráttu
við erfiðan sjúkdóm hefur hann lotið í
lægra haldi fyrir þeim sem sigrar
okkur öll að lokum.
Jón Ólafsson var vel gerður maður
og vandaður til orðs og æðis. Fjölhæf-
ur var hann og vann að margbreyti-
legum verkefnum um ævina. Hann
var ekki alltaf margmáll og flíkaði til-
finningum sínum lítt en gat verið
manna skemmtilegastur þegar hann
naut sín sem best og eðli sagnamanns-
ins var honum áskapað. Þeim sem best
þekktu Jón Ólafsson heppnaðist oft að
skyggnast inn fyrir þá skel sem hann
hafði sér stundum til varnar.
Þessum fátæklegu orðum fylgja
JÓN
ÓLAFSSON