Morgunblaðið - 10.12.2002, Blaðsíða 8

FRÉTTIR
8 ÞRIÐJUDAGUR 10. DESEMBER 2002 MORGUNBLAÐIÐ
Það þolir ekkert þjóðfélag barbabrellur í 30 ár, fúskararnir ykkar.
GAMLI eikarbáturinn sem sökk í Fossvogi 7. október
sl. náðist á flot á laugardag. Kópavogshöfn samþykkti
björgunartilboð frá Sjóverki ehf. og hófust kafararnir
Árni Kópsson og Kjartan Hauksson handa við björgun
bátsins ásamt aðstoðarmönnum sínum snemma á laug-
ardagsmorgun. Báturinn er 36 tonn að stærð, smíðaður
í Danmörku árið 1945. Engar skemmdir urðu á bátnum
þrátt fyrir tveggja mánaða sjóbað á sex metra dýpi.
Um 200 lítrar af dísilolíu voru í bátnum og óttast var
að olían tæki að leka frá honum, en sá ótti reyndist
ástæðulaus. Báturinn var fluttur út í Straumsvíkurhöfn
en eftir er að ákveða framtíðargeymslustað.
Morgunblaðið/Júlíus
Eikarbátnum bjargað
Hafréttarsamningur SÞ tuttugu ára
Ísland hafði
veruleg áhrif
HafréttarsamningurSameinuðu þjóð-anna var lagður
fram til undirritunar fyrir
20 árum, hinn 10. desem-
ber 1982. Af því tilefni er
efnt til hátíðarfundar í alls-
herjarþingi Sameinuðu
þjóðanna í New York 9. og
10. desember. Formaður
sendinefndar Íslands er
Árni M. Mathiesen sjávar-
útvegsráðherra fyrir hönd
Halldórs Ásgrímssonar ut-
anríkisráðherra. Tómas H.
Heiðar er þjóðréttarfræð-
ingur í utanríkisráðuneyt-
inu og jafnframt forstöðu-
maður Hafréttarstofnunar
Íslands. Hann situr einnig
hátíðarfundinn.
– Hvert er meginefni
hafréttarsamningsins?
„Samningurinn var gerður á
þriðju hafréttarráðstefnu Samein-
uðu þjóðanna sem stóð yfir í alls
níu ár, frá 1973 til 1982. Hafrétt-
arsamningurinn er fyrsti og eini
heildstæði alþjóðasamningurinn á
sviði hafréttar og voru með honum
ýmist staðfestar gildandi venju-
reglur eða settar nýjar reglur um
öll not hafsins. Samningurinn tek-
ur til allra hafsvæða auk loftrým-
isins yfir þeim og hafsbotnsins og
botnlaganna undir þeim. Hann
hefur m.a. að geyma ákvæði um
landhelgi, efnahagslögsögu, land-
grunn, úthafið, alþjóðlega hafs-
botnssvæðið, réttindi strandríkja
og annarra ríkja til fiskveiða, ann-
arrar auðlindanýtingar, siglinga
og flugs, verndun gegn mengun
hafsins og lausn deilumála.“
– Hvert var framlag Íslands til
gerðar hafréttarsamningsins?
„Ísland hafði veruleg áhrif á
þróun hafréttar á síðari hluta 20.
aldar, m.a. á mótun hafréttar-
samningsins. Íslendingar gegndu
sem kunnugt er lykilhlutverki við
útvíkkun fiskveiðilögsögu strand-
ríkja í áföngum allt þar til sam-
komulag náðist á hafréttarráð-
stefnunni um 200 sjómílna
efnahagslögsögu strandríkja. Við
nutum ómetanlegrar leiðsagnar
Hans G. Andersen, þjóðréttar-
fræðings og sendiherra, sem var
einn fremsti sérfræðingur og
frumkvöðull á sviði hafréttar í
heiminum og var formaður sendi-
nefndar Íslands á hafréttarráð-
stefnunni. Hann lést árið 1994 og
víst er að margir munu hugsa til
hans á hátíðarfundinum í New
York. Hafréttarstofnun efndi til
athafnar í Háskóla Íslands full-
veldisdaginn 1. desember í fyrra til
að heiðra minningu Hans G. And-
ersen. Fulltrúi þeirra, sem tóku
þátt í hafréttarráðstefnunni af Ís-
lands hálfu, á hátíðarfundinum
verður Guðmundur Eiríksson sem
var varaformaður íslensku sendi-
nefndarinnar á ráðstefnunni, síðar
þjóðréttarfræðingur og sendi-
herra og þar til nýverið dómari í
Alþjóðlega hafréttardóminum.“
– Hvenær öðlaðist hafréttar-
samningurinn gildi og hver er
staða hans í dag?
„Ísland fullgilti haf-
réttarsamninginn 21.
júní 1985, fyrst vest-
rænna ríkja. Samning-
urinn öðlaðist hins veg-
ar ekki gildi fyrr en 16. nóvember
1994, árið eftir að tilskilinn fjöldi
ríkja, 60, hafði fullgilt hann. Í kjöl-
farið tóku þær þrjár stofnanir til
starfa sem komið var á fót með
samningnum: Alþjóðlegi hafrétt-
ardómurinn, Alþjóða hafsbotns-
stofnunin og Landgrunnsnefndin.
Aðildarríki samningsins eru nú
alls 138 og fjölgar þeim stöðugt.
Samningurinn sem slíkur bindur
ekki önnur ríki, en mörg ákvæði
hans hafa stöðu þjóðréttarvenju
og eru því bindandi fyrir öll ríki
heims.“
– Hverjar eru áherslur Íslands
að því er hafréttarsamninginn
varðar?
„Hagsmunir Íslands sem
strandríki, sem byggir afkomu
sína að verulegu leyti á nýtingu lif-
andi auðlinda hafsins, eru vel
tryggðir í hafréttarsamningnum.
Við leggjum áherslu á að standa
vörð um samninginn, að ákvæðum
hans sé framfylgt og að ekki beri
að opna að nýju mál sem voru til
lykta leidd á hafréttarráðstefn-
unni. Í þessu sambandi er mikil-
vægt að hafa í huga að niðurstaða
ráðstefnunnar fól í sér pakkalausn
þar sem einstök ríki höfðu sitt
fram á sumum sviðum en urðu að
gefa eftir á öðrum.“
– Hver eru helstu verkefni hér á
landi á sviði hafréttar í dag?
„Við gengum nýlega frá sam-
komulagi við Færeyjar um af-
mörkun hafsvæðisins milli land-
anna og var þar með lokið
afmörkun efnahagslögsögunnar
gagnvart nágrannalöndunum.
Stærsta verkefnið næstu árin er
án efa landgrunnsmálin. Sérstak-
ur starfshópur var skipaður til að
vinna greinargerð til Landgrunns-
nefndarinnar um ytri mörk land-
grunns Íslands utan 200 sjómílna.
Ríkisstjórnin veitti 700
milljónir króna til þessa
verkefnis, en fram-
kvæma þarf umfangs-
miklar og kostnaðar-
samar mælingar á
landgrunninu. Mæli-
svæðið er alls um 1.350.000 ferkíló-
metrar að stærð eða þrettánfalt
landsvæði Íslands. Í fyrrahaust
urðu tímamót í Hatton/Rockall
málinu þegar fyrsti fjórhliða fund-
ur deiluaðila, Íslands, Danmerkur/
Færeyja, Bretlands og Írlands,
var haldinn í Reykjavík. Annar
fundur var haldinn nýlega og við-
ræðum aðila verður haldið áfram á
næsta ári.“
Tómas H. Heiðar
 Tómas H. Heiðar er þjóðrétt-
arfræðingur í utanríkisráðuneyt-
inu og forstöðumaður Hafrétt-
arstofnunar Íslands,
stundakennari í þjóðarrétti og
hafrétti við lagadeild HÍ og fyr-
irlesari Ródos-akademíunnar í
hafrétti. Fæddur í Reykjavík í
ágúst 1962. Lauk kandídatsprófi
í lögfræði við HÍ 1988, stundaði
lögmennsku 1988–92. Fram-
haldsnám í Evrópurétti og þjóð-
arrétti við Hafnarháskóla 1992–
93 og við Europa Institut í Saar-
brucken 1993–94. Í sambúð með
Ólöfu Sigríði Valsdóttur óp-
erusöngkonu og eiga þau einn
son, Guðmund Tómas.
Þrettánfalt
landsvæði
Íslands