Morgunblaðið - 10.12.2002, Blaðsíða 28

LISTIR
28 ÞRIÐJUDAGUR 10. DESEMBER 2002 MORGUNBLAÐIÐ
„JÚ, ég er bjartsýnn maður, og hef
aldrei miklað fyrir mér það sem ég
hef tekið mér fyrir hendur, “ sagði
Andri Snær Magnason eftir að hafa
tekið við Íslensku bjartsýnisverð-
laununum úr hendi forseta Íslands,
Ólafs Ragnars Grímssonar, við at-
höfn í Hafnarborg í gær. „Maður
þarf oft að vaða í hlutina eins og
pönkarinn sem grípur í gítarinn
sinn og byrjar bara að spila.“
Íslensku bjartsýnisverðlaunin,
áður Bjartsýnisverðlaun Brøstes,
eru menningarverðlaun sem eiga
sér meir en tuttugu ára sögu. Marg-
ir af fremstu listamönnum þjóð-
arinnar hafa hlotið þessi verðlaun á
upphafsárum ferils síns, frá því að
til þeirra var stofnað. Í dag er Alc-
an á Íslandi, ÍSAL bakhjarl verð-
launanna, en forseti Íslands er
verndari þeirra og afhendir þau.
Verðlaunin voru fyrst veitt árið
1982, að tilstuðlan danska athafna-
mannsins Peters Brøstes, sem heill-
aðist af bjartsýni Íslendinga eftir að
hafa fylgst með opinberri heimsókn
Vigdísar Finnbogadóttur forseta til
Margrétar Þórhildar Danadrottn-
ingar árið áður. Honum fannst
bjartsýnin leika um þessar dug-
miklu konur.
Andri Snær segir verðlaunin
skipta unga listamenn miklu, þau
séu mikils verður stuðningur við
þá. „Það er heldur engin vanþörf á
að dreifa bjartsýni um heiminn.
Verðlaunin eru fimm mánaða laun
fyrir listamanninn og það munar
um það þegar maður þarf að fara
að einbeita sér að næstu verk-
efnum.“ Andri Snær er með hug-
myndir að fimm nýjum verkum, en
segist vera sölumaður í bili, nú þeg-
ar nýjasta saga hans, Lovestar, er
nýkomin út.
Dómnefnd Bjartsýnisverð-
launanna er skipuð Vigdísi Finn-
bogadóttur, Gylfa Þ. Gíslasyni og
Gunnari Friðrikssyni, sem hefur
verið formaður dómnefndar frá
upphafi. Vigdís talaði fyrir munn
dómnefndar og vitnaði í Halldór
Laxness, þar sem hann leggur Jóni
prímusi þau orð í munn að sá sem
ekki lifi við skáldskap lifi ekki af á
jörðinni. Hún sagði að þessi orð
mætti dýpka og segja að allir lista-
menn væru skáld, hvert sem við-
fangsefni þeirra væri. Það væri ein-
mitt aðal Bjartsýnisverðlaunanna
að allir sem þau fengju væru skáld.
Vigdís sagði Andra Snæ haf sýnt á
óyggjandi hátt með verkum sínum
að hann væri góður og mjög at-
hygliverður bókmenntasmiður.
Morgunblaðið/Golli
Andri Snær Magnason tekur við Íslensku bjartsýnisverðlaununum úr hendi Ólafs Ragnars Grímssonar forseta.
„Engin vanþörf á að dreifa
bjartsýni um heiminn“
ÞETTA var mikill gleðidagur í
Laugarnessókn. Nýtt orgel er Björg-
vin Tómasson hefur smíðað fyrir
söfnuðinn var vígt við messu um
morguninn og lék Gunnar Gunnars-
son, organisti sóknarinnar, þar m.a.
barokk Daves Brubecks: Blue Rondo
a la Turk, og síðdegis voru haldnir
vígslutónleikar þar sem þeir félagar
Gunnar og Sigurður Flosason fluttu
sálma og ættjarðarlög, en að flestum
þeirra hafa þeir unnið eftir að diskar
þeirra tveir, Sálmar lífsins og Sálmar
jólanna, komu út. Þó voru tvo lög af
jóladiskinum á dagskrá sem eðlilegt
má telja: þýski sálmurinn Ó Jesúbarn
blítt og Jólasveinar ganga um gólf eft-
ir Friðrik Bjarnason og blés Sigurður
í barýtoninn í báðum þeirra. Svo var
sálmurinn undurfagri (af Sálmar lífs-
ins) Heyr himna smiður eftir Ásbirn-
ingahöfðingjann Kolbein Tumason, er
Þorkell Sigurbjörnsson hefur samið
jafnfagran söng við, aukalag. Af nýju
sálmunum á efnisskrá þeirra félaga
báru tveir af, Nú hverfur sól í haf eftir
Þorkel við texta föður hans, Sigur-
björns biskups, sem Sigurður blés í
sópranínósaxófón, minnsta saxófón
þeirrar fjölskyldu, og svo Ó undur lífs
eftir Jakob Hallgrímsson við ljóð Þor-
steins Valdimarssonar. Sá sálmur
mætti heyrast oftar slík snilldarsmíði
sem hann er frá beggja hendi. Jakob
var hæfileikaríkur tónlistarmaður,
lék um tíma á fiðlu, síðar víólu, í Sin-
fóníunni, en var organisti og tónlistar-
kennari er hann lést langt um aldur
fram árið 1999. Sigurður blés Undur
lífs í höfuðhljóðfæri sitt, altósaxófón-
inn; tónninn svalur í fyrstu, veikur, en
styrktist síðan uns hann fylti kirkjuna
voldugur og tær með blárri undir-
öldu. Þetta var áhrifaríkasta lagatúlk-
un þeirra félaga ef frá er talinn flutn-
ingurinn á frelsisóði Jóhannesar úr
Kötlum, Íslendingaljóði 17. júní 1944,
er hefst svo: Land míns föður, landið
mitt, við lag Þórarins Guðmundsson-
ar. Í magnþrungnum orgelleik Gunn-
ars Gunnarssonar fannst manni búa
ógn; linnti ekki dansinum um gullkálf-
inn léki þjóðin ekki til lengdar „ung
og frjáls/ undir norðurljósum“. Annað
verðlaunakvæði frá lýðveldisstofnun-
inni var á dagskrá: Hver á sér fegra
föðurland eftir Huldu við lag Emils
Thoroddsen, ljúflega leikið af þeim fé-
lögum – aftur á móti var lag Emils við
ljóð Arnar Arnar, Íslands hrafnistu-
menn, ekki eins vel heppnað í flutn-
ingi þeirra. En kannski ná þeir að
slípa það eins og Guðmundi Ingólfs-
syni tókst með Búðarvísur sama höf-
undar. Þrír sálmar sem ég hef ekki
heyrt þá leika áður voru á dagskrá:
Sigurhátíð sæl og blíð, Nú legg ég
augun aftur og Til mín skal börnin
bera, en þann síðastnefnda blés Sig-
urður í tenórsaxófón í hefðbundnum
djassstíl og lék Gunnar næstum
göngubassa undir á orgelið.
Orgelið nýja er einstaklega tónfag-
urt og hljómburður er góður í Laug-
arneskirkju og mikill munur á honum
og í Hallgrímskirkju þar sem ég hef
heyrt þá félaga til þessa. Samleikur
þeirra, sér í lagi þegar Sigurður blés í
altóinn, var með sanni upplifun. Svo
breiður og voldugur var altótónninn á
stundum að gömlu djassmeistararnir
komu í huga – þeir sem ekki þurftu á
hljóðnemum að halda – og ríkti þá
fullkomið jafnræði milli saxófóns og
orgels.
Undratónar
DJASS
Laugarneskirkja
Sigurður Flosason, sópranínó-, sópran-,
altó-, tenór- og barrýtonsaxófóna; Gunn-
ar Gunnarsson orgel. Sunnudaginn 8.
desember.
SÁLMAR OG ÆTTJARÐARLÖG
Vernharður Linnet
ENN er gefið út mikilvægt rit úr
sjóðum frumkirkjunnar á íslensku, en
mörg þeirra hafa mótað guðfræði
Vesturlanda allt fram á þennan dag.
Því er mikilvægt að helstu rit kirkju-
feðranna séu aðgengileg þeim sem
vilja kynna sér mótun kristinnar guð-
fræði og hljóta áhugamenn um efnið
að fagna útgáfu þessa rits.
Höfundur inngangs segir að Klem-
ens frá Alexandríu hafi verið fyrsti
höfundurinn sem gerði ítarlega grein
fyrir kristinni trú með því að nota
hugtök grískrar heimspeki. Enn
fremur hafi hann með ritum sínum
leitast við að flétta kristna trú inn í
heilsteypta trúarheimspeki þar sem
ekkert svið mannlífsins væri undan
skilið. Á þann hátt undirstrikaði hann
að guðfræði og siðfræði yrðu ekki að-
skilin og stuðlaði mjög að því að heim-
færa kristindóminn upp á aðstæður
og hugsun sem var utan við hugar-
heim Gyðinga. Sumir hafa gengið svo
langt að fullyrða að með þessu hafi
Klemens orðið höfundur evrópskrar
menningar. Að hans mati var allt það
besta í heimspeki Grikkja í samræmi
við æðstu gildi kristinnar trúar þar
sem hvort tveggja væri frá Guði kom-
ið. „Heimspekin er þannig sönn am-
bátt guðfræðinnar, lykillinn að réttri
túlkun helgra bóka og tæki sem gegn-
ir því hlutverki að dýpka trú manna
og sannfæringu og auka innsæi þeirra
í veröld handan heims“ (s. 53).
Áhrif grískra heimspekinga eins og
Platóns, Aristótelesar og stóuspek-
inga eru greinileg í hugsun Klemens-
ar. Grísk sjálfstjórnarsiðfræði hafði,
að mati höfundar inngangs, mest
áhrif á kristna siðfræði Alexandríu og
áhrifa hennar gætir mjög í þessu riti
en markmið hennar var að gera
manninn ástríðulausan eins og Guð
var talinn vera. Höfundur gerir einnig
grein fyrir túlkunarhefðum sem voru
ríkjandi við upphaf kristninnar og
hvernig þær birtast í skrifum Klem-
ensar.
Ritið Hjálpræði efnamanns fjallar
um frásögnina af ríka manninum sem
kom til Jesú og spurði hvað hann ætti
að gera til að öðlast eilíft líf. Klemens
túlkar hana og gefur þannig innsýn í
alexandríska túlkunaraðferð. Ritið er
fyrsta rit frumkristninnar er fjallar
sérstaklega um efnið ríkidæmi og fá-
tækt. Lögð er áhersla á hreinsun sál-
arinnar og mikilvægi þess að vinna
gegn ástríðum sem meðal annars þrá
auðinn frekar en samfélagið við Guð.
Hreinsunin leiðir til réttrar notkunar
auðsins því að hann er nokkurs konar
verkfæri sem hægt er að nota bæði til
góðra og illra verka. Eðli hans „er að
þjóna en ekki ríkja“ (s. 144).
Stærsti hluti bókarinnar er inn-
gangur og skýringar Carence E.
Glad. Þær eru vandaðar og nákvæmar
og auka mjög gildi hennar. Með þessu
er hugsun Klemensar sett í sögulegt
samhengi og grein er gerð fyrir helstu
menningar- og heimspekistraumum
samtíðar hans. Fjórir viðaukar eru
aftast í bókinni. Í viðauka I er fjallað
almennt um ritstörf Klemensar, í við-
auka II eru þýddir textar úr Kirkju-
sögu Evsebíosar sem tengjast Klem-
ensi sérstaklega, í viðauka III er
þýðing á 6. kafli Fræðarans þar sem
Klemens heldur því fram að aðeins
kristnir menn séu ríkir. Í viðauka IV
er fjallað um handrit, textaútgáfur og
þýðingar á ritinu Hjálpræði efna-
manns. Málfar er ljóst og hnökralaust
og prófarkalestur góður. Hið íslenska
bókmentafélag á þakkir skildar fyrir
útgáfu sína á ritum kirkjufeðranna og
lætur vonandi ekki staðar numið með
útgáfu þessa rits.
Rétt notkun
auðsins
BÆKUR
Trúfræði
eftir Klemens frá Alexandríu í þýðingu
Clarence E. Glad sem einnig skrifar inn-
gang, skýringar og viðauka. Útgefandi:
Hið íslenska bókmenntafélag. 322 bls.
HJÁLPRÆÐI EFNAMANNS
Kjartan Jónsson
TÓNLEIKAR í tónleikaröð kennara
Tónlistarskóla Kópavogs verða í
kvöld, þriðjudagskvöld, kl. 20. Þar
flytja Margrét Stefánsdóttir flauta,
Eydís Franzdóttir óbó, Guðrún Þór-
arinsdóttir víóla, Nína Margrét
Grímsdóttir píanó og Elísabet
Waage harpa, Tríó sónötu í c-moll
eftir Quantz, Þrjár afrískar svip-
myndir eftir Alan Bush, auk verka
eftir Madeleine Dring, Hendrik
Andriessen, Eldin Burton og Claude
Debussy.
Eftir Johann Joachim Quantz
liggja 550 verk og mikilvæg kennslu-
bók í flautuleik (Versuch einer An-
weisung die Flöte zu spielen 1752).
Bókin er merkileg heimild um tón-
listarstíl barokktímans. Tríósónötur
Quantz voru flestar samdar í Dres-
den.
Sonata fyrir flautu,
víólu og hörpu
Three African Sketches er eitt af
lítt þekktari verkum Alan Bush. Það
var samið árið 1960 í virðingarskyni
við afríska menningararfleifð og
byggt á afrískum þjóðlögum. Sonata
fyrir flautu, víólu og hörpu samdi
Debussy árið 1915 sem hluta af röð
kammerverka. Verkin áttu upphaf-
lega að verða sex en hann lauk að-
eins þremur.
Útsetning Gabriels Faure á Sicil-
enne er úr tónlistinni við leikverkið
Pelleas og Mellisand en verk hans
fyrir flautu eru fá en mikið spiluð.
Eldin Burton var við nám í Juliard
þegar Sonatinan hans vann tón-
smíðakeppni New York Flute Club
árið 1948. Burton hugðist leggja
stund á tónsmíðar en lítið varð úr
þeim áformum. Einhverra hluta
vegna er Sonatinan eina verkið hans
sem lifir í heimi flaututónbók-
mennta.
Madeleine Dring var tónskáld og
píanóleikari. Mörg óbóverkanna
samdi hún fyrir mann sinn Roger
Lord sem var fyrsti óbóleikari Sin-
fóníuhljómsveitar Lundúnaborgar í
yfir þrjátíu ár. Hún sameinaði sér-
hæfð einkenni, eins og til dæmis suð-
ur-amerískan hryn og melodískt
hljómfall af mikilli vandfýsni.
Morgunblaðið/Halldór Kolbeins
Þær halda tónleika í Salnum; Margrét Stefánsdóttir, Nína Margrét Gríms-
dóttir, Guðrún Þórarinsdóttir, Elísabet Waage og Eydís Franzdóttir.
Afrískar svipmyndir og
fleira leikið í Salnum
Hrásalur, Listaháskóli Íslands,
Sölvhólsgötu 13 Jólatónleikar tón-
listardeildar verða kl. 20. Steinunn
Soffía Skjenstad sópran, Gróa Mar-
grét Valdimarsdóttir, fiðla, Sigrún
Erla Egilsdóttir, selló, og Guðrún
Rútsdóttir, básúnu. Undirleikarar á
píanó Anna Guðný Guðmundsdóttir
og Richard Simm.
Í DAG
 Sjá einnig Staður og stund á mbl.is
MYNDLISTARSÝNING B.
Thor á markaðstorgi Eddufelli
8 er framlengd til 23. desember.
Sýning framlengd
Úr verbúð í víking –
vestan hafs og aust-
an 1. bindi nefnist
bók Ólafs Guð-
mundssonar frá
Breiðavík. Þar lýsir
hann ævi sinni „upp
á vestfirskan máta,
þar sem hreinskilni og glettni er að-
alsmerki frásagnarinnar“.
Ólafur fór sinn fyrsta róður 11 ára
gamall og sem unglingur hélt hann til í
verbúðum úr torfi og grjóti. Hann starf-
aði rúmlega 40 ár hjá Sölumiðstöð
hraðfrystihúsanna í Reykjavík, Ameríku
og Evrópu og gegndi þar mörgum trún-
aðarstörfum. Hann vann hjá Coldwater
í Bandaríkjunum á upphafsárum þar,
m.a. undir stjórn Jóns Gunnarssonar,
og var forstjori Icelandic Freezing
Plants Ltd. í Grimsby. Ólafur segir frá
þjóðkunnum frumherjum í innsta hring
í útgerðar- og fisksölumálum þjóð-
arinnar og samstarfi sínu við þá.
Útgefandi er Vestfirska forlagið.
Bókin er 199 bls., prentuð í Ásprenti –
POB ehf. Verð: 4.980 kr.
Frásögn