Morgunblaðið - 21.12.2002, Blaðsíða 22

ERLENT
22 LAUGARDAGUR 21. DESEMBER 2002 MORGUNBLAÐIÐ
Síðumúla 34 - sími 568 6076
Antik er fjárfesting
Antik er lífsstíll
AÐ minnsta kosti 18 lögreglu-
menn féllu og 21 særðist er maó-
ískir uppreisnarmenn veittur
þeim fyrirsát í Jharkhand og
Orissa á Austur-Indlandi í gær.
Skæruliðar segjast berjast fyrir
réttindum bænda og réttlátri
skiptingu jarðnæðis og hafa
staðið fyrir mörgum árásum á
lögreglustöðvar. Sagt er, að þeir
hafi nána samvinnu við maóíska
uppreisnarmenn í Nepal.
Vill fresta
kosningum
YFIRKJÖRSTJÓRN í Palest-
ínu fór í gær formlega fram á
það við Yasser Arafat, leiðtoga
Palestínumanna, að kosningum
sem fyrirhugaðar voru 20. jan-
úar, yrði frestað þar til Ísraelar
hefðu flutt her sinn frá borgum
á Vesturbakkanum. Leggur hún
til, að þær fari ekki fram fyrr en
liðnir eru 100 dagar frá brott-
flutningnum enda séu Palest-
ínumenn í eins konar stofufang-
elsi nú og ekki frjálsir ferða
sinna um eigið land.
Hneyksli
í Likud
DREGIÐ hefur úr fylgi Likud-
flokksins í Ísrael vegna fjár-
málahneykslis en kosið verður í
landinu 28. janúar. Likud er nú
spáð 33 til 35 þingsætum í stað
38 til 40 áður. Miðstjórnarmenn
í flokknum eru sakaðir um að
hafa krafist þess af mönnum,
sem vildu komast í framboð, að
þeir greiddu þeim fé fyrir.
Soros
dæmdur
FRANSKUR dómstóll dæmdi í
gær bandaríska fjármálajöfur-
inn George Soros til að greiða
sem svarar
165 milljón-
um íslenskra
króna í sekt
fyrir inn-
herjavið-
skipti. Var
hann sakað-
ur um að
hafa notað
trúnaðar-
upplýsingar til að hagnast á við-
skiptum með hlutabréf í franska
bankanum Societe Generale
meðan yfir stóðu tilraunir til að
taka hann yfir. Afbrot Soros er
orðið 14 ára. Hafa margir á orði,
að nú sé mælirinn fullur hvað
varðar seinaganginn í frönsku
réttarkerfi.
Viðurkenna
mistök Píusar
PÁFAGARÐUR hefur í fyrsta
sinn viðurkennt, að Píusi páfa
XII hafi orðið á mistök meðan á
stóð Helförinni gegn gyðingum
en hann var sakaður um að hafa
þagað þunnu hljóði um fram-
ferði nasista. Í Civilita Cattolica,
tímariti jesúíta, segir, að Píus,
sem var páfi frá 1939 til dauða-
dags 1958, hafi vitað af útrým-
ingu gyðinga. Í árslok 1942 vissi
Páfagarður, að búið var að
drepa tvær milljónir gyðinga í
gasklefunum en Píus nefndi það
aldrei, komst næst því í ræðu á
jólum 1942 er hann sagði, að
saklaust fólk væri líflátið.
STUTT
Lögreglu-
menn
felldir
George Soros
ÓTTAST var í gær að blóðug átök og
götuóeirðir myndu blossa upp í Ven-
esúela eftir að andstæðingar Hugos
Chavez forseta virtu að vettugi fyr-
irmæli hæstaréttar landsins um að
starfsmenn olíufyrirtækisins Petro-
leos de Venezuela, sem er ríkisrekið,
hæfu störf að nýju. Olíuútflutningur
Venesúela hefur nánast stöðvast og
mikill skortur er á olíu og bensíni í
landinu vegna allsherjarverkfalls
sem staðið hefur í nítján daga.
Olíufyrirtækið hefur krafist þess
að hæstiréttur Venesúela úrskurði
að verkfallið sé ólöglegt og rétturinn
skipaði starfsmönnum fyrirtækisins
að hætta verkfallinu þar til hann
kvæði upp úrskurð sinn í dómsmál-
inu. Málflutningurinn á að hefjast
innan fjögurra daga.
Andstæðingar Chavez, leiðtogar
verkalýðssamtaka og frammámenn í
viðskiptalífinu, sögðu þó að verkfall-
inu yrði haldið áfram þar til forsetinn
segði af sér eða boðaði til forseta-
kosninga. „Við erum tilbúin að eyða
jólunum og áramótunum fyrir fram-
an verksmiðjurnar,“ sagði Juan
Fernandez, talsmaður starfsmanna
Petroleos de Venezuela.
90% minni útflutningur
Olíuútflutningur Venesúela hefur
minnkað um 90% vegna verkfallsins
sem er ein af helstu orsökum þess að
heimsmarkaðsverð á olíu hefur
hækkað og er nú yfir 30 dollurum á
fatið. Venesúela er fimmti mesti olíu-
útflytjandi heims.
Forstjóri Petroleos de Venezuela
sagði að olíuframleiðsla fyrirtækis-
ins hefði minnkað um tvo þriðju en
leiðtogar verkfallsmannanna segja
að hún sé aðeins um 200.000 föt á
dag. Framleiðslan hefur yfirleitt ver-
ið um 2,8 milljónir fata á dag og þar
af hafa 2,5 milljónir verið fluttar út.
Margar bensínstöðvar í Venesúela
hafa orðið uppiskroppa með elds-
neyti. Um 60% allra bensínstöðva
landsins og 70% í höfuðborginni
Caracas hefur verið lokað.
Áætlað er að Venesúela hafi tapað
andvirði 415 milljarða króna á verk-
fallinu til þessa en stjórnin telur sig
þó geta haldið velli. „Íbúarnir eru
næstum 24 milljónir, við eigum 15
milljarða dollara [1.200 milljarða
króna] í varasjóði og það nægir okk-
ur til að standast þetta eins lengi og
þarf til að komast út úr þessari
kreppu,“ sagði Diosdado Cabello,
innanríkis- og dómsmálaráðherra.
Powell óttast óeirðir
Bandaríkjastjórn hefur fylgst
grannt með allsherjarverkfallinu og
óttast að það leiði til átaka. „Við höf-
um áhyggjur af verkfallinu og götu-
mótmælunum sem skapa hættu á of-
beldi og mikilli pólitískri og
félagslegri ólgu,“ sagði Colin Powell,
utanríkisráðherra Bandaríkjanna.
Átök blossuðu upp í strandborg-
inni Barcelona í fyrrakvöld og hermt
er að a.m.k. 27 manns hafi særst þeg-
ar þjóðvarðliðar skutu gúmmíkúlum
og beittu táragasi gegn mótmælend-
unum.
Andstæðingar Chavez boðuðu fjöl-
menn mótmæli í Caracas í gærkvöldi
og óttast var að til átaka kæmi milli
þeirra og stuðningsmanna forsetans
og öryggissveita ef mótmælendurnir
reyndu að ganga að forsetahöllinni.
Nítján manns biðu bana og hundruð
særðust þegar skotið var á andstæð-
inga Chavez við forsetahöllina 11.
apríl. Forsetanum var steypt af stóli
nokkrum klukkustundum síðar en
stuðningsmenn hans í hernum komu
honum aftur til valda tveimur dögum
síðar.
Stjórnarskránni breytt?
Andstæðingar Chavez saka hann
um efnahagslega óstjórn og einræði.
Þeir segja að verkfallið sé löglegt
vegna þess að í stjórnarskránni sé
ákvæði sem heimili borgurunum að
gera uppreisn gegn ríkisstjórn sem
þeir álíti ólýðræðislega.
Þeir krefjast þess að Chavez segi
af sér eða efni til forsetakosninga
snemma á næsta ári, sem er þó ekki
heimilt samkvæmt stjórnarskránni.
Í henni er hins vegar ákvæði um að
efna megi til þjóðaratkvæðagreiðslu
um hvort forsetinn eigi að láta af
embætti þegar kjörtímabil hans er
hálfnað, eða í ágúst á næsta ári.
Chavez hefur hafnað kröfum verk-
fallsmannanna en hugsanlegt er að
lausn finnist á deilunni. Dagblaðið El
Nacional skýrði frá því í gær að
stuðningsmenn Chavez á þinginu
væru að íhuga tillögu um breytingu á
stjórnarskránni til að hægt yrði að
efna til kosninga á næsta ári. Kjör-
tímabil forsetans yrði þá stytt úr sex
árum í fjögur.
Vinsældir Chavez hafa minnkað
mjög frá því að hann var kjörinn for-
seti 1998 og endurkjörinn tveimur
árum síðar en að sögn tímaritsins
VenEconomy er hann þó enn á meðal
vinsælustu leiðtoga Rómönsku-Am-
eríku. Hann hefur einkum notið
stuðnings meðal fátækra, sem eru
um 80% af 24 milljónum íbúa Ven-
esúela.
Óttast að mannskæðar
óeirðir verði í Venesúela
Verkfallsmenn
virða fyrirmæli
hæstaréttar
að vettugi
Caracas. AFP, AP.
Reuters
Kona heldur á teikningu af Chavez með blóðugar hendur er andstæðingar forsetans mótmæltu í Caracas í gær.
NÆSTUM sextíu ár eru liðin síðan
hernámi Þjóðverja lauk í Noregi.
Það er hins vegar fyrst nú sem
norsk stjórnvöld gera sig líkleg til
að huga að umkvörtunarefnum
barnanna sem nasistar skildu eftir
er þeir hrökkluðust frá Noregi í
stríðslok.
Afkvæmi þýskra nasista og
norskra kvenna – „stríðsbörnin“
svokölluðu, en þau eru sögð hafa
verið um tíu þúsund talsins – hafa
lengi kvartað undan því að hafa
verið fórnarlömb fordóma, haturs
og útskúfunar á áratugunum eftir
að hernámi Þjóðverja lauk 1945.
Í vikunni ályktaði norska þingið
að stjórnvöld í landinu skyldu
kanna hvort þessi börn – sem nú
eru öll á sextugs- og sjötugsaldri –
eigi hugsanlega rétt á bótum frá
ríkinu vegna þess hvernig komið
var fram við þau eftir að nasistar
flúðu Noreg.
„Það er ekki lengra en tíu ár síð-
an að frænka mín minnti mig á þá
staðreynd að ég hefði verið barn
sem enginn kærði sig um,“ segir
Anne-Marie Grube, eitt „stríðs-
barnanna“. „Guð minn almáttugur,
ég er næstum 60 ára gömul og ég
er enn að takast á við sár sem ég
hlaut í æsku!“
Vistuð á geðspítölum
Þýskir hermenn voru beinlínis
hvattir til að vingast við norskar
konur og eiga með þeim ástaræv-
intýr, enda trúðu margir nasistar
því að Norðmenn – með sín bláu
augu og ljósa hár – væru hrein-
ræktaðir aríar.
Ef barn kom undir fluttu kon-
urnar á sérstök heimili, sem nas-
istar komu á fót fyrir þær – en í
flestum tilfellum var þessum kon-
um útskúfað úr samfélaginu er
fréttist um þunganirnar.
Þegar stríðinu lauk sneru her-
mennirnir aftur til Þýskalands og
skildu eftir sig einstæðar mæður,
sem Norðmenn höfðu skömm á.
Máttu börn þeirra á eftirstríðs-
árunum una því að vera uppnefnd
„nasistabörn“. Örlög sumra voru
jafnvel enn ömurlegri, þau voru
tekin frá mæðrum sínum og send á
upptökuheimili eða til ættleiðing-
ar. Nokkur voru jafnvel vistuð á
geðspítölum.
Höfðuðu mál í fyrra
Sjö þessara „nasistabarna“ höfð-
uðu í fyrra mál gegn norska ríkinu
fyrir dómstóli í Ósló. Þar lýsti Har-
riet von Nickel, ein af sóknarað-
ilunum, því hvernig fósturfor-
eldrar hennar reyndu „að berja úr
henni þýska blóðið“. Sagði hún
önnur börn hafa sniðgengið sig og
að tannlæknir hefði eitt sinn vísvit-
andi borað í tannhold hennar til að
sýna henni hvers konar harðræði
Norðmenn hefðu mátt þola af
höndum nasista.
Málið tapaðist vegna fyrning-
arreglna. Norska þingið ákvað hins
vegar, sem fyrr segir, í vikunni að
fela ríkisstjórn landsins að kanna
hvort þetta fólk eigi rétt á bótum.
„Þær raunir sem stríðsbörnin
norsku máttu ganga í gegnum eru
svartur kafli í norskri nútíma-
sögu,“ sagði Magnhild Meltveit
Kleppa, þingmaður Miðflokksins, í
þingsályktunartillögu sinni, sem
þingið samþykkti á mánudag. „Það
er kominn tími til að þessum kafla
sé lokað.“
„Svartur kafli í norskri nútímasögu“
Stjórnvöld íhuga
að greiða svoköll-
uðum „nasista-
börnum“ bætur
Ósló. AP.
Úr bókinni Leifturstríð, Heimsstyrjöldin 1939–1945
Þjóðverjar réðust inn í Noreg 1940 og héldu landinu til stríðsloka 1945.