Morgunblaðið - 21.12.2002, Blaðsíða 40

LISTIR
40 LAUGARDAGUR 21. DESEMBER 2002 MORGUNBLAÐIÐ
ÁRIÐ 1999 var
haldin röð málstofa í
Háskóla Íslands þar
sem hagfræðingar og
sagnfræðingar ræddu
um hagstjórn á Íslandi
á tuttugustu öld.
Einkum var sjónum
beint að tímabilinu frá
1930 til 1960. Nokkrir
þátttakenda skrifuðu í
kjölfarið ritgerðir um
efnið. Nú hafa sjö
þeirra verið gefnar út
á bók sem Jónas H.
Haralz ritstýrir.
Bókin er um margt
forvitnileg og það er
mjög virðingarvert framtak að
leiða saman fræðimenn af þessum
tveimur sviðum til að ræða efni
sem snertir þau bæði. Þá er einnig
áhugavert að sjá saman annars
vegar unga fræðimenn og hins veg-
ar þrjá hagfræðinga og fyrrverandi
bankamenn sem þekkja efnið afar
vel af eigin reynslu, þá Jóhannes
Nordal og Bjarna Braga Jónsson
auk ritstjórans. Yngsti höfundur-
inn, Magnús Sveinn Helgason, er
fæddur 1974 en sá elsti, Jónas H.
Haralz, rúmri hálfri öld fyrr, árið
1919.
Mikil vinna hefur farið í heim-
ildaöflun og enginn vafi leikur á því
að bókin mun nýtast vel sem
grunnur að frekari rannsóknum og
skrifum um efnið. Bókin ber þess
augljós merki að höfundarnir hafa
mikinn áhuga á efninu og þeir
skrifa með lesendur í huga sem
hafa það líka. Höfundarnir eru
knúnir af skilningsþorsta fræði-
manna og það fer lítil orka í að
reyna að gera textann skemmti-
legan fyrir aðra. Það er ekkert út á
þetta að setja, textinn er skýr og
málfar ágætt. Bókin er skrifuð fyr-
ir tiltekinn lesendahóp og fram-
setningin hentar honum að flestu
leyti prýðilega. Þó hefði verið til
hægðarauka að hafa í bókinni
nafna- og efnisorðaskrá og ýtar-
legra efnisyfirlit auk
heimildaskrár en
heimildir eru ein-
göngu tilgreindar í
neðanmálsgreinum.
Frágangur er yfirleitt
ágætur þótt nokkrar
prentvillur séu í ritinu
og orðum sums staðar
undarlega skipt á milli
lína. Þessi atriði verða
öll að skrifast á útgef-
anda, ekki er við höf-
unda eða ritstjóra að
sakast.
Hér eru engin tök á
að fjalla ítarlega um
efni ritgerðanna enda
er afar víða komið við.
Mest rými fer í umræðu um gengi
krónunnar og fjármálakerfi og er
sú saga öll afar sérkennileg séð
með augum nútímans.
Það virðist næsta ótrúlegt nú að
þær lausnir í efnahagsmálum sem
urðu fyrir valinu á þessum tíma
hafi einhvern tíma þótt skynsam-
legar.
Sérstaklega er forvitnilegt að sjá
hvernig grunnurinn var lagður að
því að Íslendingar enduðu með
aumasta gjaldmiðil í Vestur-Evr-
ópu og handónýtt fjármálakerfi
sem fyrst var farið að snúa ofan af
löngu eftir að því tímabili sem hér
er til skoðunar lauk. Þótt bók sem
þessari sé sennilega einkum ætlað
að hafa fræðilegt gildi getur hún
þó augljóslega líka verið afar hag-
nýt. Góður skilningur á mistökum
fortíðarinnar ætti að minnka lík-
urnar á að sagan endurtaki sig.
Skilningur á mis-
tökum fortíðar
BÆKUR
Efnahagsmál
Þættir um hagstjórn á Íslandi á árunum
1930 til 1960. Ritstjóri Jónas H. Haralz.
Reykjavík, Hið íslenska bókmenntafélag.
364 bls. 2002.
FRÁ KREPPU TIL VIÐREISNAR
Gylfi Magnússon
Jónas Haralz
SÝNING Elvu Hreiðarsdóttur í
Listhúsi Ófeigs við Skólavörðustíg
ber nafnið Grjót. Elva útskrifaðist frá
Listaháskóla Íslands fyrir tveimur
árum og hefur síðan tekið þátt í
nokkrum samsýningum, þetta er
önnur einkasýning hennar. Á út-
skriftarsýningu LHÍ sýndi Elva verk
sem voru þrykk af grjóti. Nú tekur
hún grjót og þrykkir því á tréplötur,
vinnur síðan pappírsþrykk eftir
verksummerkjunum og sýnir einnig
plöturnar sjálfar. Verkin búa yfir
vissri fegurð augnabliksins, tengslin
við grjótið og náttúruna ljá þeim
aukna dýpt en þau eru full-átakalítil.
Listakonunni væri óhætt að ganga
lengra á þessari braut, listamenn eins
og Jóhann Eyfells til dæmis koma
upp í hugann, sem virkilega hafa tek-
ist á við náttúruna og krafta hennar.
Tilvitnun Elvu í Steinljóð eftir Gest
Þorgrímsson myndhöggvara gefur
líka fyrirheit sem erfitt er að standa
undir. Halldór Laxness líkti eitt sinn
skriftunum við vinnu í grjótnámu,
það sama gildir um allar listir. Árang-
ur næst sjaldan nema listamaðurinn
gangi alla leið, taki áhættu, beri grjót.
VIÐ hliðina á Listhúsi Ófeigs á
Skólavörðustígnum hefur nú verið
opnuð ný listmunaverslun undir nafn-
inu Gallerí nr. 5. Hér eru sex listakon-
ur með verk sín. Þær Álfheiður Ólafs-
dóttir og Helga Sigurðardóttir sýna
olíumálverk og vatnslitamyndir. Álf-
heiður hefur áður sýnt málverk í Gall-
erí Listakoti. Verk hennar búa yfir
krafti og ákefð, en er ábótavant í út-
færslu og tækni. Helga Sigurðardótt-
ir sýnir landslagsmyndir unnar með
vatnslitum, í miklum gylltum römm-
um sem bera myndirnar dálítið ofur-
liði, hún virðist vinna helst fyrir gjafa-
vörumarkaðinn. Auk þessara tveggja
selja þær Auður Inga Ingvarsdóttir
og Ástrós Þorsteinsdóttir leirlistar-
konur leirverk sín í versluninni, Matt-
hildur Skúladóttir verk úr steindu
gleri og loks er Ingunn Eydal, grafík-
og glerlistakona með fallega gler-
muni. Það er eiginlega villandi að
nefna listmunaverslun gallerí, en
merking þess orðs virðist vera þó
nokkuð á reiki, hér á orðið listmuna-
verslun betur við, sér í lagi þar sem
ekki er um sérstakan sýningarsal fyr-
ir myndlistarverk að ræða. En sem
slík er verslunin falleg og hefur hag-
lega og vel unna gripi að bjóða.
HANDAN Laugavegarins, í
Bankastræti 5, hafa fjórir ungir lista-
menn opnað sýningu á verkum sínum
í tímabundnu húsnæði. Þarna sýna
þau Bryndís Brynjarsdóttir, Elsa
Soffía Jónsdóttir, Hilmar Bjarnason
og Þórdís Þorleiksdóttir verk sín.
Bryndís Brynjarsdóttir útskrifað-
ist frá málaradeild MHÍ 1999, síðan
hefur hún tekið þátt í nokkrum sam-
sýningum og haldið tvær einkasýn-
ingar. Hún sýnir hér nokkur stór ol-
íumálverk og þrívíð veggverk úr
málmi og gleri. Málverkin byggjast á
einföldum formum sem gefa til kynna
rými og dýpt, líkt og svífandi veggir
opnist út í tómið. Þrátt fyrir stærðina
eru þau nokkuð hikandi og varfærn-
islega unnin. Formin minna töluvert
á verk hollenska málarans sem lést
fyrir aldur fram, René Daniels, en í
verkum hans býr hreinn sprengi-
kraftur í einföldum formunum og þau
lifa lengi í minninu. Þrívíðu verkin
sem Bryndís sýnir á veggjum milli
málverkanna vinna beinlínis gegn
málverkunum, drepa niður þá svíf-
andi rýmishugmynd sem vaknar í
þeim. Hér þarf að hugleiða hverju
verið er að leita eftir, áður en lengra
er haldið.
Elsa Soffía Jónsdóttir sýnir nokk-
uð mörg málverk, bæði abstrakt og
landslagverk. Þessi ólíku verk minna
á stöðu málaralistarinnar í dag og það
frelsi sem felst í því að nú er hægt að
mála abstrakt og fígúratíft jöfnum
höndum. Vandinn er bara sá að finna
sín eigin markmið og gildi.
Þórdís Þorleiksdóttir sýnir þrjú
verk málverk af börnum. Verkin eru
nokkuð kitsuð í stíl og erfitt að geta
sér til um hvert ætlunarverk hennar
er, af svo fáum verkum.
Hilmar Bjarnason hefur getið sér
gott orð fyrir rafræn hljóðverk sín og
verk á mörkum myndlistar og hljóð-
listar. Taktfast hljóðverk hans gefur
sýningunni aukna vídd, það yfirgnæf-
ir ekki heldur vinnur með málverk-
unum, sérstaklega stóru myndum
Elsu Soffíu.
Salurinn sem þau velja að sýna í
hentar illa til sýningarhalds og fram-
setning og upphenging verka er ekki
sérlega spennandi. Slitin gólfteppi og
uppáþrengjandi rafmagnsstokkar
gefa sýningunni óþarflega viðvan-
ingslegan blæ. Það er ágætt að sýna
viðleitni en málverkin myndu án efa
njóta sín betur í hentugri salarkynn-
um.
Þrjár í
miðbænum
MYNDLIST
Listhús Ófeigs
Til 31. desember. Opið samkvæmt versl-
unartíma í desember.
BLÖNDUÐ TÆKNI, ELVA HREIÐ-
ARSDÓTTIR
Ragna Sigurðardóttir
Verk Elvu Hreiðarsdóttur í Listhúsi Ófeigs við Skólavörðustíg.
Bankastræti 5
Til 23. desember. Opið laugardag til
mánudags kl. 13–18.
SAMSÝNING FJÖGURRA LISTAMANNA
Gallerí nr. 5, Skólavörðustíg 5
Opið á verslunartíma í desember.
MÁLVERK, ÁLFHEIÐUR ÓLAFSDÓTTIR,
HELGA SIGURÐARDÓTTIR
„ÍSLENSKU lögin eru í uppáhaldi
hjá mér og aðdáendum mínum,
fjölskyldunni og vinum, þannig að
mig langaði til að hafa eitthvað ís-
lenskt,“ segir Hanna Dóra Sturlu-
dóttir sópransöngkona um geisla-
disk sem hún gefur sjálf út, en þar
leikur Steinunn Birna Ragn-
arsdóttir með henni á píanó auk
strengjakvartetts sem leikur í
tveimur lögum. „Ég bætti þó við
ljóðum sem ég hef sungið í gegn-
um tíðina; – eftir Grieg, Richard
Strauss og Brahms. Ég ætla líka
að reyna að notfæra mér mark-
aðinn úti, – og þó að ég sé ekki
orðin mjög þekkt úti, þá er þar
samt ákveðinn hópur sem myndi
kaupa diskinn; – og svo mun ég
auðvitað nota hann í kynningarskyni líka.“
Hanna Dóra hefur starfað við óperuhús erlendis
um árabil; – var um tíma fastráðin við óperuna í
Neustrelitz, en hefur að undanförnu verið bú-
sett í Berlín og verið í lausamennsku í óperu-
heiminum. En hvað er það við íslensku lögin
sem heillar söngkonu sem alla jafna stendur á
sviði og syngur óperur fyrir þúsundir áheyr-
enda? „Það er oft talað um það úti, þegar fólk
heyrir mig syngja íslensk lög, að það sé eitthvað
við móðurmálið; íslenskuna, sem sýnir á mér
aðra hlið í söngnum. Fólk er forvitið og talar um
hvað tungumálið hljómar fallega. Svo er maður
auðvitað búinn að syngja þessi lög árum saman,
allt frá því að maður var í námi, og þekkir líka
til allra hinna söngvaranna sem hafa sungið þau
og veit að þau eru til í ótal upptökum. En þau
eru samt hluti af manni sjálfum, og
mér finnst ég verða að eiga hlut í
þeim líka. Hver söngvari hefur sína
túlkun og sína rödd og það skapar
fjölbreytni. Svo syng ég líka tvö lög,
Draumalandið og Þú ert yndið mitt
yngsta og besta, við undirleik
strengjakvartetts, og það er aðeins
öðruvísi en þetta hefðbundna. Ég
held að íslenskir söngvarar eigi ekk-
ert að vera hræddir við að syngja ís-
lensku lögin sem oftast, maður verð-
ur aldrei þreyttur á þeim.“
Íslendingar brosandi af áhuga
Eitt lag á diskinum er eftir föð-
urbróður Hönnu Dóru, Halldór
Þórðarson, og annað eftir sveitunga
hennar úr Dölunum, Guðbjart
Björgvinsson. „Ljóðin eru bæði eftir Björn Guð-
mundsson sem var barnaskólakennarinn minn.
Þessi lög eru þekkt heima í sveitinni og eru
mjög oft sungin af kórum. Mig langaði að láta
útsetja þau fyrir mig og fékk Árna Harðarson
til þess. Þau eru því að heyrast hér í fyrsta sinn í
einsöngsútgáfu.“ Fyrir um sex árum hvatti Diet-
rich Fischer-Dieskau Hönnu Dóru eindregið til
að snúa sér alfarið að ljóðasöng. Söngur hennar
á ljóðatónleikum hér á landi hafa líka verið á
þann veg að það hefur engum dulist, – hvorki al-
menningi né gagnrýnendum, að hún á mikið er-
indi í þá grein sönglistarinnar. „Ég hef alltaf
haldið mikið upp á Grieg. Ég hef mikið sungið
eftir Richard Strauss og söngvar hans henta
röddinni minni mjög vel, en það eru bara örfá
lög af mörgum fallegum sem ég syng á disk-
inum. Brahms hef ég líka sungið mikið. Ég valdi
á diskinn þá ljóðasöngva sem ég þekki best.“
Þegar þýski söngvarinn Andreas Schmidt var
hér á dögunum sagði hann í viðtali við Morg-
unblaðið að ljóðasöngurinn ætti undir högg að
sækja í Þýskalandi. Hanna Dóra kannast við
það. „Það var nú einmitt ein ástæðan fyrir því
að treysti mér ekki til að velja ljóðasönginn ein-
göngu. Það er bara ekki hægt. Kannski þegar
maður er kominn í þann hóp söngvara að maður
geti leyft sér að syngja hvað sem er og vera
samt viss um að fá fólk í salinn. Það er ekki eins
vel borgað að syngja á ljóðatónleikum og í óp-
erunni og áheyrendur eru ekki jafn margir. Ég
fór á ljóðatónleika með Dimitri Hvorostovsky í
Þýsku óperunni fyrir nokkrum árum, og það var
ekki einu sinni hálfur salur af fólki, á sama tíma
og hann var að sópa að sér aðdáendum á óp-
erusviðinu. Það er því auðvelt að fá miða á
ljóðatónleika, jafnvel hjá stórum stjörnum. Þró-
unin er svona í dag. Framboðið er mikið af alls
konar listviðburðum og afþreyingu. Það er til
dæmis uppselt á söngleiki langt fram í tímann,
en óperan er að berjast fyrir sínum hlut. Ljóða-
söngurinn hefur orðið undir í þessum slag, og
ég get ekki útskýrt hvers vegna; en það er
synd.“
En það er ekkert lát á vinsældum söng-
tónleika á Íslandi og Hanna Dóra segir að það sé
langskemmtilegast að syngja fyrir Íslendinga.
„Það eru allir svo jákvæðir, og þó að íslenskir
tónleikagestir séu góðir gagnrýnendur eru þeir
líka þakklátir og brosandi af áhuga. Áhuginn á
söng er gríðarlegur. Ég syng fyrst og fremst
ánægjunnar vegna og reyni að miðla því til
hlustenda í von um að þeir verði ánægðir líka.“
Hanna Dóra Sturludóttir og Steinunn Birna Ragnarsdóttir á nýjum geisladiski
Hanna Dóra
Sturludóttir
Fólk talar um það hvað
íslenskan hljómar fallega
Listasafn Íslands Barnadagskrá
verður kl. 11–12 í tengslum við sýn-
inguna Íslensk myndlist 1980–2000.
Ævintýrapersóna og Halla Margrét
Jóhannesdóttir leikari verða með
leiðangur um sýninguna.
Lúðrasveitin Svanur heldur jóla-
tónleika í Ými kl. 16. Flutt verður
ýmis þekkt og óþekkt jóla- og hátíð-
artónlist, m.a. Cantique De Noël,
The Christmas Song, Christmas
Scenes, Calypso Christmas og
Sleigh Ride. Hápunktur tónleikanna
verður svo flutningur á konsertinum
Carnival of Venice eftir Del Staig-
ers. Einleikari er meðlimur í sveit-
inni, hinn ungi trompetleikari Vil-
hjálmur Ingi Sigurðsson, en hann
mun ljúka einleikaraprófi frá Tón-
listarskólanum í Reykjavík næst-
komandi vor. Stjórnandi er Har-
aldur Árni Haraldsson.
Bankastræti 5 (áður Íslandsbanki)
Skemmtidagskrá hefst kl. 14 með
áritun og kynningu Antoníu Haf-
steinsdóttur á bók sinni Ekki segja
frá. Björn Thoroddsen leikur lög af
nýjum geisladiski, Djass í Reykja-
vík, kl. 15 og Tómas R. Einarsson
leikur lög af diski sínum Kúbanska.
Svo munu tónlistamennirnir leika
saman djass af fingrum fram. Kl. 17
syngur Hörður Torfason og leikur
lög af nýútkomnum diski sínum
Bergmál 71/02. Kl. 20.30 áritar Thor
Vilhjálmsson og les úr nýrri bók
sinni, Sveigur og kl. 21 munu þeir
Rúnar Þórisson og Hinrik Bjarna-
son gítarleikarar leika af nýrri plötu
sinni Duo de mano.
Anna Kristine les upp úr bók sinni
Litróf lífsins kl. 16 í Litlu jólabúð-
inni, Grundarstíg 7.
Í DAG
 Sjá einnig Staður og stund á mbl.is