Morgunblaðið - 21.12.2002, Blaðsíða 42

S
ÍÐUSTU tíu ár hafa orðið miklar
breytingar í íslensku hagkerfi í
frjálsræðisátt. Afnám hafta á
gjaldeyrisviðskiptum og fjár-
festingum einstaklinga og fyrir-
tækja erlendis ásamt opnun íslensks fjár-
málamarkaðar fyrir erlendum fjárfestum
eru meðal þeirra ráðstafana sem gerðu
mögulegt það hagvaxtarskeið sem við njót-
um enn ávaxtanna af. Frelsi og einstak-
lingsframtak fengu tækifæri til að sanna sig
og líkt og annars staðar þar sem menn hafa
farið slíkar leiðir í hagstjórn er almenning-
ur allur betur settur. Lítið hagkerfi eins og
það íslenska hefur þörf fyrir fjölbreytilegt
atvinnulífi sem líklegt er að nái fótfestu þar
sem frelsi til athafna er sem mest. Upp hafa
sprottið fyrirtæki sem líta á erlenda mark-
aði sem sinn heimamarkað en kjósa engu að
síður að hafa bækistöðvar hér því allt
rekstrarumhverfið er hagstætt. Þannig er í
dag kleift að framkvæma hluti á Íslandi sem
hefðu verið óhugsandi fyrir aðeins tíu árum.
Fiskveiðikauphöll
Kauphöll Íslands var stofnuð til þess að
skapa íslenskan fjármálamarkað þar sem
viðskipti með hlutabréf yrðu fyrir opnum
tjöldum og verðmyndun bréfanna gæti
byggst á traustum upplýsingum. Fjölmörg
fyrirtæki hafa skráð sig á þennan markað
og eru þau úr öllum greinum atvinnulífsins.
Innlend sjávarútvegsfyrirtæki hafa verið
dugleg að skrá sig og hefur flestum vegnað
nokkuð vel. Hvergi annars staðar þekkist
það að fyrirtæki sem stunda fiskveiðar
skrái sig í slíkum mæli í kauphöll. Hluti
ástæðunnar kann að vera að í flestum öðr-
um löndum eru fiskveiðar svo smár hluti
hagkerfisins að slík fyrirtæki myndu fá litla
athygli á markaðnum. Greiningu á þeim
yrði því trúlega lítt eða ekki sinnt og hætta
á að fyrirtækin kæmu illa út í samkeppni við
greinar sem meira er fjallað um í fjölmiðl-
um.
Þessa sérstöðu íslensku kauphallarinnar
mætti markaðssetja og stefna að því að fá
erlend fyrirtæki í fiskveiðum og vinnslu til
að skrá sig á íslenskan hlutabréfamarkað.
Enginn annar markaður býr yfir jafn víð-
tækri þekkingu á þeim tækifærum og
vandamálum sem tengjast rekstri í sjávar-
útvegi. Erlendum fiskveiðifyrirtækjum byð-
ist þannig
sérhæfir
veiðum og
Fiskveiðikauphöll og
Eftir Guðrúnu Ingu Ingólfsdóttur
Mikil þekking á sjávarútvegi er til staðar á Íslandi. Hér
42 LAUGARDAGUR 21. DESEMBER 2002 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
Ö
SSUR Skarphéðinsson, formaður Samfylk-
ingarinnar, gekk þannig fram gagnvart
Ingibjörgu Sólrúnu Gísladóttur borg-
arstjóra, að miðvikudaginn 18. desember
var henni sú leið ein fær, að lýsa yfir fram-
boði sínu í Reykjavík fyrir Samfylkinguna í þingkosn-
ingunum 10. maí næstkomandi. Ingibjörg Sólrún sagði,
að nú hefði málið borið að með öðrum hætti en um mán-
aðamótin ágúst/september, þegar hönnuð var atburða-
rás með skoðanakönnun í nafni vefsíðunnar Kreml.is.
Niðurstaða hennar sýndi, að með framboði Ingibjargar
Sólrúnar mundi Samfylkingin auka fylgi sitt í þingkosn-
ingunum. Nú er sá mikli munur, segir Ingibjörg Sólrún,
að kallið kemur innan úr Samfylkingunni! Í september
var sagt, að Ingibjörg Sólrún hefði sjálf átt þátt í hönnun
atburðarásarinnar.
Fyrir Össur Skarphéðinsson skipti miklu að koma
flokki sínum úr þeirri klípu, sem myndaðist vegna um-
ræðnanna um þingframboð Ingibjargar Sólrúnar eftir
skoðanakönnunina. Þá settu þeir Halldór Ásgrímsson,
formaður Framsóknarflokksins, og Steingrímur J. Sig-
fússon, formaður vinstri/grænna, hnefann í borðið og
sögðu hingað og ekki lengra. Í nafni R-listans útilokuðu
þeir einn öflugasta Samfylkingar-stjórnmálamanninn
frá því að bjóða sig fram til þings.
Erfitt var fyrir Samfylkinguna að kyngja þessari nið-
urstöðu, enda sýndi hún, að vinstri/grænir og framsókn
höfðu einskonar yfirflokkslegt vald yfir henni. Samfylk-
ingarmenn dreifðu athygli frá niðurlægingunni með því
að velta fyrir sér í fjölmiðlum, hvort Ingibjörg Sólrún
gæti orðið ráðherra fyrir Samfylkinguna, þótt hún byði
sig ekki fram til þings.
Niðurstöður skoðanakönnunar Kreml.is voru birtar 2.
september en hinn 10. september gaf Ingibjörg Sólrún
yfirlýsingu, þar sem hún sagðist ekki mundu bjóða sig
fram til þings vorið 2003. „Niðurstaða mín er sú,“ segir í
yfirlýsingunni, „að ekkert það hafi gerst á vettvangi
stjórnmálanna sem knýi á um að ég breyti þeirri afstöðu
sem ég tók í vor og söðli um.“ Nauðsynlegt er að hafa
þessi orð í huga, þegar rýnt er í ummæli Ingibjargar Sól-
rúnar núna, þar sem hún heldur því enn fram, að hún
hafi ekki „söðlað um“, þótt hún hafi nú ákveðið að bjóða
sig fram til þings, andstætt yfirlýsingu sinni 10. sept-
ember. Í samtali við Morgunblaðið 11. septem
hún: „Ég sagði í vor að ég stefndi ekki að þing
og ég endurtek það núna. Ég hef í sjálfu sér en
þetta að bæta. Og að halda áfram endalausum
veltum um einhverja óræða framtíð er eins og
ur langavitleysa.“
x x x
Í leiðara Morgunblaðsins 11. september síð
sagði um ákvörðun Ingibjargar Sólrúnar: „Me
svari hefur borgarstjóri styrkt persónulega st
sem stjórnmálamaður sem stendur við orð sín
kjósendum mjög afdráttarlaus loforð um það í
hún yrði áfram borgarstjóri og sneri sér ekki a
snemma á kjörtímabilinu. Hún gengur ekki á
orða sinna, þótt hún hafi fengið upp í hendurn
andi tækifæri til að láta til sín taka á vettvangi
anna eftir níu ára starf sem borgarstjóri. Vafa
hefðu ýmsir aðrir stjórnmálamenn gripið þett
jafnvel þótt þeir hefðu þar með lent í mótsögn
sig.“
Í tilefni af þessum leiðara ritaði Jón Steinar
laugsson, hæstaréttarlögmaður og prófessor,
Morgunblaðið 12. september og sagði:
„Þá vaknar spurningin: Um hvað var hún In
Sólrún að hugsa undir feldinum? Var ekki mál
Hún hafði sagt fyrir borgarstjórnarkosningar
færi ekki í þetta framboð. Einhverjir hafa sjál
greitt R-listanum atkvæði vegna þeirrar yfirlý
Var ekki einfalt fyrir hana að svara því strax o
hugleiðingar komu fram, að þetta kæmi ekki t
þeirri einföldu ástæðu, að hún hefði gefið yfirl
að lútandi síðasta vor? Það skyldi þó ekki vera
hafi verið að hugleiða, að svíkja loforðið? Var u
hvað annað hugsað undir feldinum?
Það er svo kannski einkennandi fyrir samfé
leikritið, að menn skuli telja það til sérstakra v
stjórnmálamanns að standa við orð sín, jafnve
taki hann einhverjar vikur að ákveða hvort ha
gera það.“
Á meðan Ingibjörg Sólrún Gísladóttir lá un
inum eða hinn 7. september 2002 birtist grein
B. Eggertsson, óflokksbundinn borgarfulltrúa
VETTVANGUR
„… eins og hver önn
Eftir Björn Bjarnason
ATVINNULEYSI OG FRAMTÍÐIN
Ástandið í atvinnumálum erskuggalegra en það hefur ver-ið um nokkurt skeið. Skráð at-
vinnuleysi verður að öllum líkindum
2,9–3,3% í desember. Ekki síst er at-
vinnuleysi mikið meðal ungs fólks og
er nú til dæmis 8,8% meðal karla á
aldrinum 16–24 ára. Þá hefur lang-
tímaatvinnuleysi aukist og menntað
fólk er meira áberandi í hópi atvinnu-
lausra en áður.
Hagdeild Alþýðusambands Íslands
telur að atvinnulausum muni halda
áfram að fjölga á næstu mánuðum og
ekki séu líkur á að ástandið fari að
batna fyrr en tekur að líða á árið
2004. Það virðist einnig vera mat
Samtaka atvinnulífsins að ástandið
eigi eftir að versna. „Við teljum að
það sjái ekki fyrir endann á þessari
þróun, þjóðfélagið er að laga sig að
minni útgjöldum svo það dregur úr
eftirspurn. Þá eru fyrirtæki undir
mikilli pressu að hagræða vegna sam-
keppni og mikils kostnaðar,“ segir
Ari Edwald, framkvæmdastjóri SA, í
Morgunblaðinu á miðvikudag.
Þetta er verulegt áhyggjuefni. Töl-
ur um atvinnulausa eru ekki einungis
prósentutölur. Um er að ræða 4.906
einstaklinga sem ekki hafa atvinnu.
Þetta er erfitt ástand en þó er já-
kvætt að verðbólga er lítil og vextir
fara lækkandi.
Auknar opinberar framkvæmdir,
t.d. við samgöngumannvirki á borð
við Sundabraut og tvöföldun Reykja-
nesbrautarinnar hefðu vissulega örv-
andi áhrif. Oft hefur verið sagt, að
rétt væri að ráðast í stórar opinberar
framkvæmdir þegar efnahagslífið er í
lægð.
Auknar opinberar framkvæmdir
eru hins vegar engin lausn á þeim
vanda sem við stöndum frammi fyrir.
Þær geta dregið úr áhrifum niður-
sveiflunnar en annað þarf að koma til
ef nýtt hagvaxtarskeið á að hefja
göngu sína. Þegar litið er til næstu
ára eru hugsanlegar stóriðju- og
virkjunarframkvæmdir hið eina, sem
er í sjónmáli.
Fyrir liggur að Alcoa hefur áhuga á
að reisa álver á Reyðarfirði. Norðurál
vill stækka verksmiðju sína á Grund-
artanga og Alcan hefur lýst yfir
áhuga á hugsanlegri aukningu fram-
leiðslugetu álversins í Straumsvík úr
170 þúsund tonnum í allt að 460 þús-
und tonn.
Þær virkjunarframkvæmdir sem
eru nauðsynlegar vegna þessara
verkefna, annar vegar við Kára-
hnjúka og hins vegar Norðlingaöldu í
Þjórsárverum, hafa hins vegar verið
mjög umdeildar vegna umhverfis-
áhrifa þeirra. Andstæðingar virkjun-
aráforma benda á að ýmsir aðrir kost-
ir séu í stöðunni. Íslendingar eigi að
leggja áherslu á þekkingariðnað en
ekki stóriðju. Hjá því verður hins
vegar ekki litið, þegar þróun undan-
farinna ára er skoðuð, að það eru ekki
fyrirtæki í þekkingariðnaði, heldur
hefðbundnum atvinnugreinum á borð
við sjávarútveg og stóriðju, er hafa
haldið uppi lífskjörum okkar. Það ber
alls ekki að gera lítið úr mikilvægi
þekkingarfyrirtækja og fyrirtæki á
borð við Marel og Össur eru glæsileg
dæmi um þau tækifæri sem þar leyn-
ast. En hvað veldur því, að fleiri slík
fyrirtæki verða ekki til. Þeir sem
berjast gegn þeirri stefnu að nýta
orku vatnsfallanna til þess að byggja
upp stóriðju sem aðra meginundir-
stöðu afkomu okkar verða að benda á
aðrar leiðir og þá þýðir ekki innan-
tómt tal. Við stöndum nú á þeim vega-
mótum að þessum spurningum verður
að svara með raunhæfum hætti. Ungt
og vel menntað fólk er atvinnulaust.
Það mun ekki byggja afkomu sína í
framtíðinni á tali um að mesti auður
þjóðarinnar liggi í vel menntaðri og
upplýstri æsku.
AÐEINS TVEIR KOSTIR
Hafi einhver velkzt í vafa um þaðað Ingibjörg Sólrún Gísladóttir
borgarstjóri stæði frammi fyrir skýru
vali, á milli borgarstjórastólsins í
Reykjavík og þess að bjóða sig fram
til þings á lista Samfylkingarinnar í
borginni, hlýtur sá hinn sami að sann-
færast við lestur ummæla samstarfs-
manna borgarstjórans á forsíðu
Morgunblaðsins í dag.
Afstaða Halldórs Ásgrímssonar,
formanns Framsóknarflokksins, í
Kastljósi Ríkissjónvarpsins í gær-
kvöldi var mjög afdráttarlaus: „Ég
get ekki séð að það gangi [að borg-
arstjóri bjóði sig fram] og loka-
ákvörðunin í þessu verður að sjálf-
sögðu tekin af borgarfulltrúum
Framsóknarflokksins og vinstri-
grænna en mín afstaða í þessu er al-
veg ljós og þetta er afstaða framsókn-
armanna í Reykjavík Við höfum mik-
inn stuðning í þessari afstöðu, það hef
ég fundið undanfarna daga og við get-
um ekki haft neina aðra afstöðu,“
sagði Halldór.
Hann sagði það jafnframt vera
frekar spurningu um daga en vikur að
framtíð R-listasamstarfsins yrði ráð-
in. Alfreð Þorsteinsson, oddviti
Framsóknarflokksins í borgarstjórn,
segist telja hæpið að R-listinn eigi
framtíð fyrir sér fari Ingibjörg úr
borginni: „Ég tel það nú afar hæpið
en þetta er að okkar mati í höndum
borgarstjóra. Það má segja að líf
Reykjavíkurlistans sé í hennar hönd-
um.“
Það er því augljóst að framsókn-
armenn í Reykjavík vilja knýja fram
niðurstöðu í málinu með hraði og ekki
leyfa Ingibjörgu Sólrúnu og Samfylk-
ingunni að þæfa það næstu vikurnar.
Þá segir Steingrímur Sigfússon,
formaður Vinstrihreyfingarinnar –
græns framboðs: „Það er niðurstaða
borgarfulltrúanna að þetta sé ósam-
rýmanlegt og við höfum sagt það for-
ystumennirnir að við séum sammála
þeirri afstöðu. Það getur í sjálfu sér
ekki skýrara verið. Boltinn er hjá
Ingibjörgu Sólrúnu og hún verður að
velja.“
Þarf frekar vitnanna við? Hvernig
getur borgarstjórinn haldið þeirri af-
stöðu sinni til streitu, að hún geti
bæði haldið áfram að vera borgar-
stjóri og farið í framboð til þings fyrir
Samfylkinguna? Samstarfsflokkar
Samfylkingarinnar í borgarstjórn
Reykjavíkur hafa sett borgarstjóran-
um tvo kosti – úrslitakosti. Úr þessu
er engin leið að sjá hvernig hún á að
komast hjá því að velja.