Morgunblaðið - 10.01.2003, Blaðsíða 16

ERLENT
16 FÖSTUDAGUR 10. JANÚAR 2003 MORGUNBLAÐIÐ
YFIRMAÐUR tyrkneska hersins
hefur sakað nýja ríkisstjórn lands-
ins um að ýta undir íslamska bók-
stafstrúarstarfsemi. Hershöfðing-
inn Hilmi Ozkok sakaði í fyrrakvöld
Réttlætis- og þróunarflokkinn, sem
nú ræður yfir hreinum meirihluta á
Tyrklandsþingi, um að hvetja her-
menn til að taka þátt í bókstafs-
trúarstarfsemi og að heita því að
aflétta banni við að konur gangi
með höfuðklút á opinberum stöðum.
Allt frá því á dögum Kemals Ata-
türks, sem á árunum eftir fall
gamla Tyrkjaveldis í heimsstyrjöld-
inni fyrri beindi tyrkneska ríkinu
inn á braut nútímalegri stjórnar-
hátta að vestrænni fyrirmynd, hef-
ur tyrkneski herinn vakað yfir því
að skýr skil héldust milli trúmála
og stjórnmála í landinu. Á liðnum
áratugum hefur herinn tekið völdin
af nokkrum ríkisstjórnum sem hon-
um þótti vanvirða þessi mörk.
Réttlætis- og þróunarflokkurinn,
sem vann stórsigur í þingkosning-
um í byrjun nóvember sl., á sér
rætur í hreyfingu trúaðra múslima,
en leiðtogar flokksins segja að
skorið hafi verið á þær rætur og
flokkurinn fylgi nú hófsamri, lýð-
ræðissinnaðri miðju-hægri-stefnu.
Ummæli forystumanna í flokkn-
um, sem nú sitja í ríkisstjórn, um
æskilega hætti manna sem gegna
herþjónustu og um að afnema
skyldi höfuðklútsbannið, hafa engu
að síður vakið hörð viðbrögð í for-
ystusveit hersins, en hefð er fyrir
því að hún skipti sér með virkum
hætti af ýmsum innanlands- og ör-
yggismálum.
Ozkok, sem annars hefur sjaldan
tjáð sig um pólitísk málefni opin-
berlega, tilkynnti blaðamönnum
það í fyrrakvöld, að íslömsk bók-
stafstrú væri alvarlegasta hættan
sem hið veraldlega stjórnkerfi
Tyrklands stæði frammi fyrir og
réttlætti árlega „hreinsun“ hersins
á mönnum úr sínum röðum, sem
fundnir hefðu verið sekir um þátt-
töku í íslamskri bókstafstrúarstarf-
semi. Í liðinni viku voru sjö liðsfor-
ingjar reknir úr hernum á slíkum
forsendum.
Ozkok sagði herinn hafa komið
sér upp „varnarkerfi [gegn] ísl-
ömskum undirróðri“ og fullyrti að
forsætisráðherrann Abdullah Gul
hefði gert skyssu með því að lýsa
andstöðu við vissa þætti í þessu
kerfi.
Reuters
Gul forsætisráðherra (í miðju), á fundi með tyrkneska herráðinu. Forseti þess, Hilmi Ozkok, er til hægri við hann.
Sakar stjórnina um að
ýta undir bókstafstrú
Yfirmaður tyrkn-
eska hersins seg-
ir íslamska bók-
stafstrú ógn við
stjórnkerfið
Ankara. AFP.
HANS Blix, formaður vopnaeftirlits-
nefndar Sameinuðu þjóðanna, sagði
á fundi öryggisráðs samtakanna í
gær að rækileg athugun á vopna-
skýrslu Íraka staðfesti að enn væri
mörgum spurningum ósvarað um
vopnaeign þeirra, fimm vikum eftir
að skýrslan var lögð fram. Hann
bætti hins vegar við að eftirlitsmenn
Sameinuðu þjóðanna hefðu ekki
fundið neinar órækar sannanir fyrir
því að Írakar hefðu gerst sekir um
skýlaus brot á ályktun öryggisráðs-
ins um afvopnun í Írak.
Blix og Mohamed ElBaradei, yf-
irmaður Alþjóðakjarnorkumála-
stofnunarinnar (IAEA), gerðu ör-
yggisráðinu grein fyrir gangi
vopnaleitarinnar í Írak á fundi sem
haldinn var í gær til að gera fimm
ríkjum, sem fengu aðild að ráðinu 1.
þessa mánaðar, kleift að setja sig inn
í málið.
Blix sagði að eftirlitsmennirnir
þyrftu meiri tíma til að ganga úr
skugga um hvort Írakar ættu ger-
eyðingarvopn. Gert er ráð fyrir því
að hann leggi fram ýtarlega skýrslu
um vopnaleitina 27. þessa mánaðar.
Ýtarleg rannsókn tæki
nokkra mánuði
Talsmaður Tonys Blairs, forsætis-
ráðherra Bretlands, sagði í gær að
eftirlitsmennirnir þyrftu að fá „tíma
og svigrúm til að inna starf sitt af
hendi“. Talsmaður eftirlitsmann-
anna, Ewan Buchanan, sagði líklegt
að „ýtarleg“ rannsókn myndi taka
nokkra mánuði.
Talsmaður Blairs sagði hins vegar
að enginn fótur væri fyrir frétt í
breska dagblaðinu Daily Telegraph
um að breska stjórnin hvetti nú
Bandaríkjastjórn til að fresta hern-
aði í Írak fram á haust. Talsmaður-
inn skírskotaði til ummæla Colins
Powells, utanríkisráðherra Banda-
ríkjanna, sem
sagði í viðtali við
Washington Post
að 27. janúar væri
„ekki dagurinn
þegar hernaður
verður ákveðinn“.
„Þetta sýnir að
ekkert er hæft í
vangaveltum um
að við höfum tek-
ið aðra afstöðu en Bandaríkja-
stjórn,“ sagði talsmaðurinn.
Colin Powell sagði einnig í viðtal-
inu að Bandaríkjamenn hefðu afhent
eftirlitsmönnunum gagnlegar upp-
lýsingar um hvar írösku vopnin væru
falin í því skyni að gera þá „ýtnari“.
Jack Straw, utanríkisráðherra
Bretlands, ræddi í gær við ráðamenn
í Indónesíu og sagði að meginmark-
mið hugsanlegs hernaðar í Írak yrði
að afvopna Íraka fremur en að
steypa stjórn Saddams Husseins af
stóli. Hægt yrði að komast hjá stríði
ef Írakar afhentu gereyðingarvopn
sín.
Bandaríkjamenn héldu áfram að
styrkja herafla sinn á Persaflóa-
svæðinu í gær og sprengjuflugvélar
af gerðinni B-1 voru sendar þangað
frá Suður-Dakóta. Starfsmenn höf-
uðstöðva Bandaríkjahers eru einnig
á leiðinni á Persaflóasvæðið.
Yfir 60.000 bandarískir hermenn
eru á svæðinu og um 25.000 verða
sendir þangað á næstu dögum.
Hans Blix segir mörgum spurningum enn vera ósvarað
Hafa ekki staðið Íraka
að skýlausum brotum
Sameinuðu þjóðunum, London. AFP.
Blair vill að eftir-
litsmennirnir fái
„tíma og svig-
rúm“ til að leita
að vopnunum
Hans Blix
TYRKNESKIR sérfræðingar
hófu í gær rannsókn á því hvað
hefði valdið flugslysinu í fyrradag
þegar farþegavél frá Turkish Air-
lines brotlenti við flugvöllinn í
borginni Diyarbakir í suðaustur-
hluta Tyrklands. Týndu 75 manns
lífi en fimm komust af. Meðal
þeirra var kona, sem kastaðist út
úr vélinni og kom niður í heysátu.
Konan, Aliye Il, 48 ára gömul,
sagði í gær, að hún hefði kastast
út úr flugvélinni eftir að hún hafði
brotnað í tvennt og var orðin
alelda.
„Ég ætlaði að fara að festa sæt-
isólina fyrir lendingu þegar mikil
sprenging varð í vélinni og eldur-
inn gaus upp,“ sagði Aliye, sem
vissi síðan varla af sér fyrr en í
heysátu rétt við slysstaðinn. Segir
hún, að síðan hafi eldurinn í flug-
vélarflakinu borist í sátuna og þá
hafi hún forðað sér burt. Aliye
brotnaði á öxl og skaddaðist á
vinstra auga.
„Ég fer ekki aftur upp í flug-
vél,“ sagði Aliye í gær á sjúkra-
húsi í Diyarbakir.
Hélt að Íraksstríð væri hafið
Celal Tokmak, 34 ára gamall
maður, sem einnig lifði af, segist
hafa haldið, að stríð væri hafið í
Írak og flugvélin hefði verið skot-
in niður.
„Þokan var svo undarlega
svört. Ég heyrði mikla spreng-
ingu rétt áður en við komum niður
og aðra eftir að vélin hafði skollið
til jarðar. Mér datt ekki annað í
hug en verið væri að skjóta á flug-
vélina.“
Tyrkneskir fjölmiðlar gefa í
skyn, að flugstjóri vélarinnar hafi
átt sína sök á því hvernig fór með
því að reyna að lenda í svartaþoku
en á flugvellinum í Diyarbakir er
enginn blindflugsbúnaður. Þá
hefði stefnuvitinn á flugvellinum
verið óvirkur. Báðir svartir kassar
flugvélarinnar hafa fundist og
verða þeir sendir til rannsóknar
hjá framleiðanda hennar, British
Aerospace.
AP
Aliye Il á sjúkrahúsi í Diyarba-
kir. Hún segist hafa farið í sína
síðustu flugferð.
„Fer ekki aftur
upp í flugvél“
Diyarbakir. AFP.
FLUGVÉLAR flughers Perú leit-
uðu í gærkvöldi að farþegavél sem
hvarf yfir Amasón-frumskógi í gær.
Í vélinni voru 42 farþegar og fjög-
urra manna áhöfn.
Vélin var á vegum flugfélagsins
TANS og hvarf af ratsjárskjám um
þremur mínútum áður en hún átti
að lenda á flugvelli í frumskógar-
bænum Chachatpoyas. Flugumferð-
arstjórar misstu þá einnig samband
við vélina.
Ekki staðfest hvort
vélin hafi hrapað
Tveimur klukkstundum eftir að
skýrt var frá því að vélarinnar væri
saknað höfðu leitarsveitir ekki séð
vélina eða náð sambandi við flug-
mennina.
„Við vitum ekki enn hvort flug-
vélinni var nauðlent,“ sagði tals-
maður flugfélagsins.
Vélin var með nóg eldsneyti og
henni kann að hafa verið lent á öðr-
um stað, að sögn talsmanns TANS.
Flugskilyrðin voru góð þegar vélin
hvarf.
Vélin er tveggja hreyfla skrúfu-
þota af gerðinni Fokker 28 og getur
flutt allt að 89 farþega. TANS hafði
leigt hana af flugher Perú.
Vélin var á leiðinni frá standborg-
inni Chiclayo til Chachapoyas sem
er nálægt fornum indíánarústum
sem margir erlendir ferðamenn
hafa skoðað. TANS hóf vikulegt
flug til bæjarins í október.
Ekki var skýrt frá þjóðerni far-
þeganna í gær.
Flugvélar með
46 manns saknað
Lima. AP, AFP.