Morgunblaðið - 10.01.2003, Blaðsíða 24

UMRÆÐAN
24 FÖSTUDAGUR 10. JANÚAR 2003 MORGUNBLAÐIÐ
NÚ er kosningaár gengið í garð og
ekki langt að bíða þess að við sjáum
þingmenn og frambjóðendur fara
um héruð og boða bjartari framtíð
með sinn flokk við stjórnvölinn. Það
er hins vegar áhugavert að velta því
fyrir sér út frá hvaða forsendum al-
menningur kýs þegar í kjörklefann
er komið. Það fer ekki milli mála að
þeir sem sitja á hinu háa Alþingi eru
oftast að setja lög sem stór hluti
þjóðarinnar mun aldrei vita af, þar
sem þau munu að öllum líkindum
aldrei hafa áþreifanleg áhrif á líf
fólks.
Starfi þingmanna er að mörgu
leyti hægt að skipta í tvennt, að setja
lög og vera fulltrúar mismunandi
skoðana þjóðarinnar á Alþingi. Ef
það er hins vegar lítill áhugi fyrir
löggjafarhlutverki þingmanna við
kosningar, þá hlýtur fólk að telja
fulltrúahlutverk þingmanna mikil-
vægt og eitthvað sem skiptir máli
þegar að kosningum kemur. Kjör-
dæmin hafa því haft mikla þýðingu í
gegnum tíðina þar sem hver þing-
maður er kosinn sem fulltrúi ákveð-
ins svæðis og fólkið lítur á þingmenn
kjördæmisins sem fulltrúa sinn óháð
flokkum. Þingmaðurinn á því að vera
talsmaður mikilvægra hagsmuna
íbúa, fyrirtækja og sveitarfélaga í
kjördæminu.
Nú hafa hins vegar ýmsir þing-
menn gefið það út að þeir vilji sjá
landið sem eitt kjördæmi þar sem
það ætti að geta komið í veg fyrir
kjördæmapot, auk þess sem yfirsýn
yfir heildarhagsmuni landsins yrði
skerpt. Ég tel hins vegar að með því
að gera landið að einu kjördæmi þá
takist þingmönnum endanlega að
firra sig allri ábyrgð gagnvart svæð-
um og íbúum þarsem kusu þá. Enda
hefur það sýnt sig að allt of margir
þingmenn komast upp með það að
tala ekki máli þeirra landsvæða sem
þeir eru fulltrúar fyrir.
Þingmenn standa sig ekki
Mosfellsbær er sjöunda stærsta
sveitarfélagið á Íslandi með um 6.400
íbúa og fjórða stærsta í nýju Suð-
vesturkjördæmi. Í bæjarfélaginu
eru engin hjúkrunarrými fyrir eldri
borgara þótt þörfin sé brýn. Hér áð-
ur fyrr höfðu aldraðir aðgang að
hjúkrunarrýmum á Reykjalundi en
svo er ekki lengur. Fyrrverandi og
núverandi meirihluti í bæjarstjórn í
Mosfellsbæ hafa barist fyrir því að fá
heimild til að byggja hjúkrunarrými
fyrir 20 einstaklinga en þokast hefur
hægt í þeim málum. Ef einhvern tím-
ann verður af þessu, þá yrði hér um
að ræða sambærilegt hjúkrunar-
heimili og er á Seyðisfirði þar sem
búa vel innan við þúsund manns.
Bygging hjúkrunarheimilis er eitt
mikilvægasta forgangsverkefni
Mosfellsbæjar en þrátt fyrir það hef-
ur lítið heyrst í þingmönnum kjör-
dæmisins í þau fjögur ár sem þessi
barátta hefur staðið sem hæst. Það
er alveg óháð því í hvaða flokki menn
eru, t.a.m. hefur lítið borið á mönn-
um eins og Árna Mathiesen, Guð-
mundi Árna eða þá Sif Friðleifsdótt-
ur. Þetta fólk og aðrir fulltrúar
kjördæmisins virðast vera að gera
eitthvað allt annað en að láta sig
varða mikilvæg hagsmunamál kjör-
dæmisins.
Lítið um kjördæmapot
Það er óhætt að segja að Mosfell-
ingar hafi ekki orðið fyrir barðinu á
kjördæmapoti! Aftur á móti er lág-
mark að þingmenn kjördæmisins
sýni smálífsmark og láti heyra í sér
endrum og eins í fjölmiðlum landsins
að þeir viti af þessu brýna hags-
munamáli bæjarfélagsins. Þingmenn
mega ekki gleyma sveitarfélaginu
eðahagsmunum þess og er nauðsyn-
legt að þeir sýni metnað til að vinna
hylli kjósenda í Mosfellsbæ fyrir
komandi kosningar sem og annarra
sveitarfélaga.
Gleymda sveitarfélagið
Eftir Pétur Berg
Matthíasson
„Þingmenn
mega ekki
gleyma
sveitarfé-
laginu eða
hagsmunum þess … “
Höfundur er varabæjarfulltrúi Sjálf-
stæðisflokksins og varaformaður
félagsmálanefndar Mosfellsbæjar.
Á SÍÐASTA ári var óljóst hvort
Leigjendasamtökin myndu starfa
áfram vegna fjárskorts en samtök-
in hafa fengið lítinn opinberan
fjárhagslegan stuðning á undan-
förnum árum. Félagsmálanefnd
Alþingis ákvað þó seint á síðasta
ári að veita samtökunum fjármagn
sem dugar til að reka samtökin
a.m.k. í eitt ár til viðbótar. Í þessu
tilefni þykir rétt að stikla á stóru
um starfsemi Leigjendasamtak-
anna og leigumarkaðinn á Íslandi í
dag.
Leigjendasamtökin voru stofnuð
árið 1978 og verða þau því ald-
arfjórðungsgömul á þessu ári.
Hlutverk samtakanna er að vera
hagsmunagæsluaðili leigjenda
íbúðar- og atvinnuhúsnæðis á land-
inu öllu. Leigjendasamtökin eru
nýflutt á Hverfisgötu 105, Reykja-
vík og er skrifstofan opin alla virka
daga frá kl. 13 til 16. Leigjenda-
samtökin eru aðili að IUT, Al-
þjóðasambandi leigjenda, sem
starfar í yfir 40 löndum og hefur
tengsl við Sameinuðu þjóðirnar og
Evrópusambandið. Þótt Leigj-
endasamtökin starfi fyrst og
fremst fyrir leigjendur leita leigu-
salar og aðrir sem óska eftir upp-
lýsingum um leigumál og húsnæð-
ismál til samtakanna um
upplýsingar um málaflokkinn.
Í dag er mikill skortur á ódýru
almennu leiguhúsnæði í Reykjavík,
jafnvel þótt ástandið hafi lagast
talsvert síðustu mánuði og leigu-
verð lækkað. Það er afar jákvætt
að ríkisvaldið skuli hafa ákveðið að
fjölga leiguíbúðum um 600 á næstu
fjórum árum. Búast má við að tals-
verður hluti þeirrar fjölgunar verði
þar sem vöntunin er mest, þ.e. í
Reykjavík. Engu að síður er ljóst
að enn er skortur á almennu leigu-
húsnæði í Reykjavík, sérstaklega
eins til tveggja herbergja íbúðum.
Það þarf að efla almennan leigu-
markað og gera einkaaðilum kleift
að byggja íbúðarhúsnæði til út-
leigu í atvinnuskyni, en til þessa
hafa einkaaðilar ekki séð sér hag í
að eiga og reka leiguíbúðir. Stjórn-
völd, hvort sem það er ríki eða
Reykjavíkurborg, verða með ein-
hverjum hætti að efla almennan
leigumarkað, með skattabreyting-
um eða með öðrum hætti.
Fjölmargar umsóknir hafa að
undanförnu verið um félagslegt
leiguhúsnæði á höfuðborgarsvæð-
inu, þrátt fyrir að t.a.m. Félagsbú-
staðir hf. hafi fjölgað verulega
íbúðum á sínum vegum. Þeim leigj-
endum sem bíða eftir úthlutun fé-
lagslegra leiguíbúða hefur ekki
fækkað að undanförnu eins og gera
verður kröfu um. Sumir þeirra sem
á biðlistum eru þurfa jafnvel að
bíða í nokkur ár eftir að fá út-
hlutað húsnæði. Það er óviðunandi
enda er húsnæði ein af grunnþörf-
um hvers manns. Það verður með
einhverjum hætti að vinna bug á
þessum biðlistum áður en í algert
óefni er komið.
Félagsbústaðir hf. munu hækka
leiguverð hjá sínum leigjendum
um 12% hinn 1. mars nk. Leigj-
endasamtökin hafa miklar áhyggj-
ur af því að sú hækkun muni verða
mörgum skjólstæðingum Fé-
lagsbústaða hf. mjög erfið ef ekki
ofviða. Hætt er við að fyrirhuguð
hækkun leiguverðs muni hafa þau
áhrif að leigjendur Félagsbústaða
hf. geti ekki staðið skil á leigu-
greiðslum. Leigjendasamtökin
munu fylgjast vel með áhrifum
fyrrgreindrar hækkunar Félagsbú-
staða hf. á leigjendur og hinn fé-
lagslega leigumarkað almennt.
Að lokum vilja Leigjendasam-
tökin ítreka að samtökin vinna
ekki eingöngu fyrir einstaklinga
heldur eru samtökin og hagsmuna-
gæsluaðili leigjenda atvinnuhús-
næðis. Forráðamönnum leigjenda
atvinnuhúsnæðis er velkomið að
leita til okkar hjá Leigjendasam-
tökunum ef þörf er á ráðleggingum
og aðstoð vegna leigumála.
Eftir Guðmund St.
Ragnarsson
„Félagsbú-
staðir hf.
munu
hækka
leiguverð
hjá sínum leigjendum
um 12% hinn 1. mars.“
Höfundur er héraðsdómslögmaður
og formaður Leigjendasamtakanna.
Efling leigu-
markaðarins
á Íslandi
AÐ kvöldi þrettánda dags jóla birti
ríkissjónvarpið þátt sem nefndist
„Ferðin til tunglsins“. Þátturinn var
franskur og var kynntur á þessa leið:
„Heimildarmynd þar sem fjallað er
um samsæriskenningar þess efnis að
menn hafi aldrei stigið fæti á tunglið,
heldur hafi sú athöfn verið sviðsett“
(Mbl. 6. janúar). Ég ákvað að horfa á
þennan þátt þar sem ég taldi efnið
áhugavert.
Strax í upphafi varð mér ljóst að
ekki var um heimildarmynd að ræða.
En það rann ekki upp fyrir mér fyrr
en langt var liðið á þáttinn að þetta
átti að vera eintómt grín. Það fékkst
endanlega staðfest í myndbrotum í
lokin, en þau brot hafa sjálfsagt farið
fram hjá mörgum.
Daginn eftir ræddi ég við menn
sem höfðu séð þennan sjónvarpsþátt.
Því miður virtust flestir hafa tekið
hann alvarlega. Ljóst var að kynning-
in hafði verið afar villandi. Réttara
hefði verið að kalla þetta gaman-
mynd. Hvort myndin var þess virði að
sýna hana, er spurning sem dag-
skrárstjórar hefðu átt að velta betur
fyrir sér. En umfram allt ber sjón-
varpsmönnum að gera skýran grein-
armun á fræðsluefni og skemmtiefni
svo að ekki sé verið að blekkja áhorf-
endur.
Tilefni þáttarins er annað umhugs-
unarefni. Í nærfellt tvö ár hafa gengið
manna á milli eintök af mynd sem
sýnd var í sjónvarpi vestur í Banda-
ríkjunum 15. febrúar 2001. Þessari
mynd var ætlað að sannfæra áhorf-
endur um að tunglferðirnar fyrir
þremur áratugum hefðu verið stór-
kostleg blekking, og að myndir úr
þessum ferðum hefðu ýmist verið
teknar á jörðu niðri eða í geimskipum
á braut um jörðu. Sjónvarpsmynd
þessi er afar útsmogin og sum atriði
þess eðlis, að talsverða kunnáttu þarf
til að greina blekkinguna. Geimferða-
stofnun Bandaríkjanna var komin á
fremsta hlunn með að semja sérstak-
an þátt til að andmæla þessari mynd
og hafði fengið þekktan geimferða-
sérfræðing, James Oberg, til verks-
ins. Í nóvember s.l. hætti stofnunin
við þau áform og taldi fyrirhöfnina
ekki ómaksins verða. Oberg hefur þó
fullan hug á að halda verkinu áfram
og er að ganga frá bók um efnið. Ýms-
ir áhugamenn hafa líka birt gagnrýni
á téða sjónvarpsmynd og einnig á
kyrrmyndir af sama toga, sem dreift
hefur verið á lýðnetinu og margir
munu kannast við.
Raunveruleg heimildarmynd um
þessar sérkennilegu tilraunir til að
blekkja almenning hefði vissulega átt
erindi til íslenskra sjónvarpsáhorf-
enda. Það var slík mynd sem ég von-
aðist til að sjá þegar ég settist fyrir
framan sjónvarpið á þrettándakvöld.
Sú von brást, því miður.
Eftir Þorstein
Sæmundsson
„Sjónvarps-
mynd þessi
er afar út-
smogin og
sum atriði
þess eðlis, að talsverða
kunnáttu þarf til að
greina blekkinguna.“
Höfundur er stjörnufræðingur.
Villandi sjón-
varpskynning
ÞESSA dagana eru í gangi afar
mikilvægir tímar fyrir þjóðina alla.
Vonir standa til að undirritaðir verði
samningar við álfyrirtækið Alcoa um
uppbyggingu álvers í Reyðarfirði og
samhliða því fara virkjunarfram-
kvæmdir á fullt við Kárahnjúka.
Samningaferlið er afar flókið og
koma að því auk Alcoa og Lands-
virkjunar iðnaðarráðuneytið,
Fjarðabyggð og Hafnarsjóður
Fjarðabyggðar. Nú loks hyllir undir
lok þessa ferlis og má segja að mörg-
um sé létt, sérstaklega þeim sem
beðið hafa í marga áratugi eftir þess-
um áfanga.
Undirbúningur
Umræðan undanfarna mánuði hef-
ur verið afar tilfinningaþrungin og
segja má að Austurland hafi svo
sannarlega komist á kortið. Að sjálf-
sögðu er arðsemi skilyrði fyrir því að
ráðist verði í virkjunina. Ákvarðanir
um virkjanaframkvæmdir hafa hing-
að til verið teknar á grundvelli vand-
aðs og faglegs undirbúnings Lands-
virkjunar og ráðgjafa hennar.
Innlendar og erlendar fjármálastofn-
anir hafa reiknað út arðsemismat og
forsvarsmenn Landsvirkjunar hafa
ítrekað sagt að ef Landsvirkjun sæi
fram á tap af virkjuninni, yrði ekkert
af framkvæmdum.
Trúnaðarbrestur
Þingmaður Austurlandskjördæm-
is fyrir hönd vinstri-grænna, Þuríður
Backman, gekk mjög langt í gagn-
rýni sinni á framkvæmdir fyrir aust-
an í jólablaði Vinstrihreyfingarinnar
– græns framboðs. Þar sakar hún
Samband sveitarfélaga á Austur-
landi um að hafa keyrt málið hart
áfram og gefur í skyn að vinnubrögð
SSA feli í sér skoðanakúgun. Þetta
eru alvarlegar yfirlýsingar þing-
manns og segir formaður SSA,
Smári Geirsson, í grein í Morgun-
blaðinu 28. desember sl. að alvarleg-
ur trúnaðarbrestur ríki á milli þing-
manns vinstri-grænna, Þuríðar
Backman, og forystusveitar SSA.
Þetta verður að teljast einsdæmi og
gagnrýni Þuríðar á SSA er afar
ómerkileg í ljósi þess að SSA hefur
staðið fyrir opinni og upplýstri um-
ræðu um orku- og stóriðjumál á
Austurlandi og í kjölfar þeirrar um-
ræðu hefur náðst ótrúleg samstaða á
meðal sveitarstjórnarmanna um þau
málefni. Vonandi er að þingmaðurinn
sjái sóma sinn í að biðja sveitar-
stjórnarmenn á Austurlandi afsök-
unar.Framundan eru vonandi bjartir
tímar fyrir landsmenn. Fyrirhugað-
ar framkvæmdir fyrir austan munu
hafa jákvæð áhrif á atvinnulífið. Við
verklok álversins er áætlað að um
455 einstaklingar muni vinna beint
fyrir Alcoa en að auki muni 295 störf
skapast í tengslum við álverið. Í
heildina er því gert ráð fyrir að 750
störf myndist á svæðinu og þarf eng-
inn að efast um að slík vítamín-
sprauta mun renna styrkum stoðum
undir atvinnulífið á Austurlandi.
Framkvæmdirnar skila auknum
tekjum til þjóðfélagsins og það er
ljóst að við þurfum á því að halda, til
dæmis til að efla velferðar- og
menntakerfið í landinu. Drjúgur
meirihluti Alþingis hefur fallist á
virkjunarleyfi, meirihluti þjóðarinn-
ar styður uppbyggingu stóriðju á
Austurlandi skv. skoðanakönnunum
og Austfirðingar eru einhuga í af-
stöðu sinni. Ávinningurinn er augljós
og vonandi mun fólk taka höndum
saman og samfagna Austfirðingum á
þessum merku tímamótum.
Er ekki mál að linni?
Eftir Dagnýju
Jónsdóttur
„Ávinning-
urinn er aug-
ljós og von-
andi mun
fólk taka
höndum saman og sam-
fagna Austfirðingum.“
Höfundur er formaður SUF og
býður sig fram í 3. sæti á lista
Framsóknarflokksins í
Norðausturkjördæmi.