Morgunblaðið - 12.02.2003, Page 27

UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 12. FEBRÚAR 2003 27
FRÁ því að hitamælingar byrjuðu
á Jan Mayen 1921 hefur hitinn í
ágúst-janúar reynst vel til að segja
fyrir um hafís við Ísland á komandi
ári, enda segir þessi lofthiti mikið til
um sjávarhitann kringum eyjuna.
Að þessu sinni varð þar hlýrra að
jafnaði þessa sex mánuði en nokkru
sinni síðan 1947. Árið 2002 varð hins
vegar það hlýjasta frá upphafi mæl-
inga á Jan Mayen, og árið var líka
tiltölulega hlýtt á Spitsbergen og
Bjarnarey. Hafís í norðurhöfum hef-
ur líka verið með minnsta móti. Þess
vegna eru miklar líkur til þess að ís
verði mjög lítill við landið á þessu
ári.
Nú hefur verið tekið saman
hvernig þessi spáregla um hafísinn
eftir Jan Mayen hita hefur gefist í 80
ár.
Fylgni spáreglunnar við raun-
verulegan hafís hefur verið 0,76 og
fyllilega marktæk. Einnig má prófa
spárnar með því að skipta árlegum
hafís við landið í þrjá flokka, lítinn ís
(0 til 1 ísmánuð), miðlungs ís (1,1 til
3 ísmánuði) og mikinn ís (3,1 til 6
ísmánuði).
Í 60 ár hljóðaði spáreglan upp á
lítinn hafís. Það reyndist rétt í 51
skipti. Í 9 af þessum 60 árum varð ís-
inn meiri, miðlungs ís, en aldrei mik-
ill. Í 17 ár sýndi spáreglan miðlungs
ís. Það reyndist 10 sinnum rétt, en
sjö sinnum varð ísinn lítill, aldrei
mikill. Í þrjú skipti sýndi spáreglan
mikinn ís, og það reyndist rétt í öll-
um tilfellum.
Niðurstaðan er sú að 64 spár,
80%, reyndust réttar eftir þessari
flokkun, en 16 rangar, þó aldrei svo
að skeikaði nema einum stærðar-
flokki. En það er ekki undarlegt að á
tveimur árum með álíka kaldan sjó
norður undan geti hafísinn við landið
orðið nokkuð misjafn vegna ríkjandi
vinda sem ógerlegt er að spá um svo
langan tíma. Þetta sýnir að það er
sjávarhitinn miklu fremur en vind-
arnir sem ræður ísnum. Spár um
mikinn ís voru allar réttar. Þær voru
þó fáar og ekki víst að svo vel gengi
ef mörg ár með langvinn hafþök af ís
yrðu algeng. En þessi árangur hlýt-
ur samt að teljast til stuðnings þeim
rökum sem fyrir aðferðinni voru
færð, og til nokkurrar leiðbeiningar
fyrir þá sem eiga mikilla hagsmuna
að gæta vegna hafíssins, sem auk
þess segir mikið til um árferði að
öðru leyti, bæði á sjó og landi.
Eftir Pál
Bergþórsson
„Niðurstað-
an er sú að
64 spár,
80%, reynd-
ust réttar
eftir þessari flokkun, en
16 rangar, þó aldrei svo
að skeikaði nema ein-
um stærðarflokki.“
Höfundur er veðurfræðingur
og rithöfundur.
Hafísspá
árið 2003
ÞAÐ tók langan tíma að byggja
upp félagslegt húsnæðiskerfi hér á
landi. Alþýðuflokkurinn barðist fyr-
ir því að sett yrðu lög um byggingu
verkamannabústaða. Það mál náði
fram að ganga.Var sett mjög merk
löggjöf, sem lagði grundvöllinn að
byggingu verkamannabústaða um
allt land. Samkvæmt lögunum um
byggingu verkamannabústaða var
byggður mikill fjöldi ódýrra íbúða
með hagstæðum lánum fyrir lág-
launafólk. Fengu mjög margar
efnalitlar fjölskyldur húsnæði í
verkamannabústöðum.
Í tíð viðreisnarstjórnarinnar svo-
nefndu, ríkisstjórnar Alþýðuflokks-
ins og Sjálfstæðisflokksins, sem sat
að völdum 1959-1971, var ákveðið að
byggja félagslegar íbúðir í Breið-
holti í Reykjavík, svonefndar fram-
kvæmdanefndaríbúðir en sérstök
framkvæmdanefnd byggingaráætl-
unar stóð fyrir byggingunum. Það
var í samráði við verkalýðshreyf-
inguna, sem ríkisstjórnin og
Reykjavíkurborg ákváðu árið1965
að beita sér fyrir byggingu þessara
íbúða og urðu þær 1.251 talsins.
Íbúðir þessar voru byggðar á hag-
kvæman hátt og með góðum kjör-
um. Þessar íbúðir voru einnig ætl-
aðar launafólki og þeir látnir ganga
fyrir við úhlutun,sem bjuggu við
erfið kjör. Byggingarsjóður ríkisins
lánaði einnig til bygginga leiguíbúða
á vegum sveitarfélaga svo og til
bygginga dvalarheimila aldraðra.
Einnig fjármagnaði Byggingarsjóð-
ur ríkisins endurúthlutun fé-
lagslegra eignaríbúða og lánaði nýj-
um kaupendum 80-90% af verði
þeirra. Gerði það ungu fólki með lítil
efni kleift að eignast íbúðir í þessu
félagslega kerfi.
Verkamannabústaðirnir og bygg-
ingar framkvæmdanefndar bygg-
ingaráætlunar í Reykjavík voru
mikið átak á sviði félagslegra íbúða-
bygginga. Þetta var kjarninn í fé-
lagslega íbúðakerfinu. Þetta fé-
lagslega íbúðakerfi hefur nú verið
lagt í rúst. Páll Pétursson, félags-
málaráðherra, var ekki ánægður
með þetta kerfi og lagði það af. Með
einu pennastriki var það lagt í rúst.
Í staðinn eiga þeir, sem ekki geta
keypt á frjálsum markaði og upp-
fylla ákveðin skilyrði, að fá sérstök
viðbótarlán á lægri vöxtum ásamt
húsbréfum svo þeir geti keypt sér
íbúðir á almennum markaði. Lánin
til þeirra geta í heild numið allt að
90%. Það fyrirkomulag gerir ekki
hálft gagn enda hefur ástandið í
húsnæðismálum stórversnað síðan
félagslega íbúðakerfið var lagt í
rúst. Húsaleiga hefur farið upp úr
öllu valdi og er nú nánast útilokað
fyrir láglaunafólk að leigja sér íbúð
á almennum markaði. Leiga fyrir
tveggja herbergja íbúð í Reykjavík
getur farið í 60 þúsund kr. á mánuði.
Fjögurra herbergja íbúð kostar í
leigu í kringum 90 þús. á mánuði.
Allir sjá að verkafólk ræður ekki við
slíka leigu. Það er nú einnig búið að
gefa sölu á „félagslegum íbúðum“
frjálsa, þannig að nú er unnt að
selja íbúðir úr hinu gamla fé-
lagslega kerfi á uppsprengdu verði
á frjálsum markaði. Á þann hátt
tekur aðeins skamman tíma að full-
komna eyðilegginguna á gamla
verkamannabústaða- og félagslega
íbúðakerfinu. Þessar íbúðir verða á
sama verði og íbúðir á frjálsum
markaði.
Það er kaldranalegt að flokkur
Jónasar frá Hriflu, Framsókar-
flokkurinn, flokkurinn, sem var fé-
lagshyggju- og samvinnuflokkur,
skuli hafa lagt félagslega íbúðakerf-
ið í rúst. En það er eigi að síður
staðreynd.
Félagslega húsnæð-
iskerfið lagt í rúst
Eftir Björgvin
Guðmundsson
Höfundur er fv. borgarfulltrúi.
„Nánast er
útilokað fyrir
láglaunafólk
að leigja sér
íbúð á al-
mennum markaði.“
ORÐSPORIÐ SEGIR SÍNA SÖGU
Veiði í ám og vötnum í 4 eða 5 daga
FERÐASKRIFSTOFA
GUÐMUNDAR
JÓNASSONAR EHF.
Borgartúni 34, Rvík, sími 511 1515, www. gjtravel.is Netfang: outgoing@gjtravel.is
ELSTA STARFANDI FERÐASKRIFSTOFA LANDSINS, FERÐARÁÐGJÖF OG FARPANTANIR UM ALLAN HEIM
80.900Verðfrá
Flug, sigling, veiðileyfi,
gisting og leiðsögn
Flogið er frá Reykjavík með Flugfélagi
Íslands og lent í Narsarsuaq á Suður-
Grænlandi. Þar tekur fararstjóri á móti
hópnum og siglir með hann til Narsaq þar
sem dvalið er og siglt til veiða á
hraðbátum alla dagana.
Þú kynnist töfrum náttúrunnar meðan þú rennir fyrir
laxi við stórkostlegar aðstæður. Vötnin eru bæði stór
og smá. Árnar eru flestar stuttar, straumharðar og
vatnslitlar með flúðum og fossum. Fluguveiði á
Grænlandi hefur gengið mjög vel, en veiði á spún í
vötnum og í sjó hefur einnig gefist vel.
Takmarkaður fjöldi í hverri ferð
Við leggjum metnað í góða fararstjórn og vandaða
leiðsögn við veiðar. Þess vegna er fjöldi í hverri ferð
takmarkaður við 8 manns í bát. Tilvalið fyrir veiði-
félaga, hjón, pör eða fjölskyldur að skella sér í
skemmtilega veiðiferð á framandi slóðir við
ógleymanlegar aðstæður.
Faglegar ráðleggingar um búnað og veiðina fyrir
brottför.
HREINDÝRAVEIÐAR EINNIG Í BOÐI.
Brottfarardagar fyrir 4ra daga ferðir: 1. júlí, 8. júlí, 15. júlí,
19. ágúst og 26. ágúst. Brottfarardagar fyrir 5 daga ferðir:
4. júlí, 11. júlí, 15. ágúst og 22. ágúst.
Verð miðast við gengisforsendur í janúar 2003.
Innifalið: Flug Reykjavík–Narsarsuaq–Reykjavík,
flugvallaskattar, siglingar með hraðbát alla dagana,
gisting í 2ja manna herbergi í svefnpokaplássi,
veiðileyfi, fararstjórn.
VERÐ Á 4RA DAGA FERÐ 80.900 KR.
VERÐ Á 5 DAGA FERÐ 89.900 KR.
Stangveiðiferðir til Grænlands
STUNDUM er sagt að það séu ekki
til nema svo og svo margar sögur í
heiminum. Allar skáldsögur sem eru
skrifaðar séu byggðar á einhverri af
þessum fáu sögum. Kanadamenn
segja stundum að það séu ekki nema
átta meginspurningar til að fást við í
kanadískri sögu. Og þeir eru til sem
segja að öll viðfangsefni stjórnmálanna
séu angi af einu og því sama. Þetta
hangi allt saman ef grannt er skoðað.
Stóriðjuáformin sem nú er tekist á
um eiga sér margar hliðar. Sumt af
því áli sem Alcoa framleiðir er notað í
hergagnaiðnaði, það er notað í
sprengjur eins og þær sem Banda-
ríkjaher hefur í hyggju að varpa á
Írak. Ítalska verktakafyrirtækið
Impregilo, sem Landsvirkjun hyggst
semja við um byggingu Kárahnjúka-
virkjunar, er að hluta í eigu Fiat-sam-
steypunnar sem mynduð er af 888 fyr-
irtækjum í 62 löndum. Meðan á
Persaflóastríðinu 1980–1988 stóð var
Fiat-samsteypan flækt í ólöglega
vopnasölu til Írans. En það var Fiat
og Fiat er ekki Impregilo, eða hvað?
Því miður virðist Impregilo ekki hafa
verið vandara að virðingu sinni í
gegnum tíðina. Impregilo hefur unnið
að mörgum stórframkvæmdum þar
sem fólk hefur verið hrakið eða flutt
nauðugt frá heimilum sínum í þús-
unda- og tugþúsundavís. Svo dæmi
séu tekin voru það 30.000 vegna Ert-
an-stíflunnar í Kína, 80.000 manns úr
740 þorpum í Ghana var komið fyrir í
52 nýjum þorpum þegar Akosombo-
stíflan var reist, 13.000 sáu á eftir lífs-
viðurværi sínu undir vatn í Bakolori-
stíflunni í Nígeríu og önnur 44.000
voru rekin burt svo hægt væri að
stífla Níger-fljótið við Kainji. Það
væri hægt að nefna fleiri dæmi í Pak-
istan, Íran, Sambíu og Hondúras.
Stundum vildi fólk ekki hlýða stjórn-
völdum og mótmælti því að aleigu
þeirra yrði sökkt, ræktarlandi og hús-
um. Í Guatemala voru nær 400 frum-
byggjar myrtir af dauðasveitum her-
foringjastjórnarinnar svo Impregilo
hefði frið við að byggja Chixoy-stífl-
una. Í Bakolori voru meira en 120
mótmælendur skotnir í febrúarmán-
uði 1980 þar sem Cogefar, sem nú er
hluti af Impregilo, vann að stíflugerð.
Gerð Kainji-stíflunnar í Nígeríu
kostað mörg mannslíf, sem rekja
mátti til óvandaðra vinnubragða verk-
takanna. Stíflan var reist á árunum
1964–1968 af þremur ítölskum fyrir-
tækjum: Impresit, Girola og Lodigi-
ani sem seinna voru sameinuð í Imp-
regilo. Árið 1998 brast stíflan að hluta
– þrjátíu ára gömul – og flóðbylgjan
lagði 15 þorp í rúst. Í Hondúras
byggði Impregilo stíflu við El Cajon
og lauk framkvæmdum árið 1995. El
Cajon-virkjunin skilaði einhverra
hluta vegna ekki nema helmingi þess
afls sem til stóð og frá því í júlímánuði
1994 var almenningi skammtað raf-
magn í tíu tíma á sólarhring. Tarbela-
stíflan í Pakistan kostaði rúmlega
tvöfalt meira en áætlað var vegna
linnulítilla viðgerða frá því að hún átti
að heita fullkláruð 1974 fram til 1986.
Fern göng voru boruð til að flytja
vatn og stjórna hæð á vatnsborði stífl-
unnar. Tvenn göng reyndust ónýt frá
upphafi og var fljótlega lokað. Viku
síðar féllu þriðju göngin saman. Þetta
leiddi til þess að tæma varð stífluna í
flýti. Neðan við stífluna er 50 metra
djúpur og 300 metra breiður hylur
sem myndaðist þegar vatni var hleypt
á aðalyfirfallið 1976.
Hér hefur verið dregin upp dökk
mynd af fyrirtækinu sem Landsvirkj-
un hyggst greiða 47 milljarða fyrir
verkefni, sem hafa mun í för með sér
grófustu spjöll sem framin hafa verið
á íslenskri náttúru af manna völdum.
Kárahnjúkavirkjun var fædd og
fóstruð af ríkisstjórninni á einu og
sama kjörtímabilinu, þjóðin hefur
ekki fengið að tjá sig um málið í al-
mennum kosningum. Er það sann-
gjarnt að leiða svo afdrifaríkt mál til
lykta án þess að þjóðin eigi beina að-
komu að því og án þess að gagnrýnin
umræða fari fram um einstaka þætti
þess? Á ekki þjóðin rétt á að fá tíma
til að skoða samhengi hlutanna?
Upplýsingarnar sem koma fram í
þessari grein eru sóttar á vef alþjóð-
legra samtaka sem fylgjast með
virkjanaframkvæmdum í veröldinni:
International Rivers Network, http://
www.irn.org.
Eftir Kolbrúnu
Halldórsdóttur
„Er það
sanngjarnt
að leiða svo
afdrifaríkt
mál til lykta
án þess að þjóðin eigi
beina aðkomu að því?“
Höfundur er alþingisþingmaður.
Samhengi
hlutanna