Morgunblaðið - 04.03.2003, Blaðsíða 29

MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 4. MARS 2003 29
EIN grunnþarfa mannsins er að eiga
sér heimili, þak yfir höfuðið. Á Íslandi
gerum við að auki kröfu um stöðugleika
og réttlæti í því húsnæðiskerfi sem við
búum við. Undir forystu Framsóknar-
flokksins hafa verið gerðar miklar
breytingar til batnaðar á félagslega
íbúðakerfinu. Flestir geta nú valið sér
húsnæði á sínum forsendum, kerfið vel-
ur fólki ekki lengur samastað eins og
áður var.
Stöðugleiki og réttlæti
í húsnæðismálum
Félagslega íbúðakerfið eins og það
var rekið áður var komið að fótum
fram. Byggingarsjóður verkamanna,
sem sá um lánveitingar til félagslegra
eignaríbúða og félagslegra leiguíbúða,
stefndi í gjaldþrot með um 16 milljarða
króna í neikvætt eigið fé. Hann var rek-
inn með hátt í 2 milljarða króna halla á
ári hverju og hafði étið upp allt eigið fé
Byggingarsjóðs ríkisins. Húsnæð-
iskerfið stefndi þannig í þrot þegar
framsóknarmenn tóku við forsvari þess.
Það lá fyrir að á hverju ári hefði
þurft að borga gífurlegar fjárhæðir
með kerfinu úr ríkissjóði til að viðhalda
því. Þar að auki vantaði verulega upp á
að það veitti fólki þá þjónustu sem til-
hlýðileg var, biðtími eftir húsnæði var
langur og margir hnökrar á kerfinu yf-
irleitt.
Breyttir tímar og bætt þjónusta
Nú eru breyttir tímar, aðrar aðferðir
og betri þjónusta. Í stað niðurgreiddra
vaxta af lánum greiðir lántakinn nú
eðlilega vexti af lánum sínum. Hins veg-
ar njóta þeir sem eru tekjulitlir, að-
stoðar í formi vaxtabóta. Opið húsnæð-
iskerfi, með háu þjónustustigi, hefur
tekið við af gömlu stöðnuðu skömmt-
unarkerfi og öll kaup fara nú fram á al-
mennum markaði. Ekki eru lengur
byggð upp félagsleg hverfi heldur velur
hver sér þann stað sem hann vill búa á.
Nú eru tekjulágum einstaklingum
veitt sérstök viðbótarlán sem nema
90% af kaupverði húseignar. Þeir sem
fá viðbótarlán fá nú vaxtabætur greidd-
ar 4 sinnum á ári, í stað einu sinni. Slíkt
auðveldar fólki að standa í skilum og
vanskilaskostnaður hrannast því síður
upp. Þetta er félagslegt úrræði sem
ekki bauðst áður.
Vextir eru talsvert hærri en í gamla
kerfinu en á móti koma vaxtabætur
sem jafna muninn. Þannig er gert ráð
fyrir að ríkissjóður greiði á árinu 2003
um 4,6 milljarða króna í vaxtabætur.
Það er eðlilegt, í félagslegu tilliti, að
greiðsla vaxtabóta fari eftir efnum og
aðstæðum í stað þess fyrirkomulags að
fólk njóti niðurgreiðslna vaxta um alla
framtíð, óháð því hvernig aðstæður
breytast, varðandi t.d. tekjur eða eign-
ir. Eins og kerfið var áður gat fólk búið
í íbúðum sem voru fjármagnaðar með
niðurgreiddum vöxtum, þó svo að í ein-
hverjum tilfellum væri um hátekjufólk
að ræða. Með núverandi kerfi á hins
vegar félagslega aðstoðin að gagnast
þeim einum sem á henni þurfa að halda.
Aldrei hafa fleiri tekjulágar fjöl-
skyldur komist í eigið húsnæði heldur
en eftir að viðbótarlánakerfið var sett á
fót. Kerfið virkar sérlega vel fyrir
námsmenn og aðra tekjulága hópa og
eru nú um 6.000 fjölskyldur sem hafa
komist í eigið húsnæði með viðbótarláni
frá árinu 1999. Að viðbættum félags-
legum leiguíbúðum eru þær ríflega
7.000.
Leigumarkaðurinn
Húsaleigubætur hafa hækkað í tíð
núverandi ríkisstjórnar og verða um 1
milljarður króna á þessu ári. Þær hafa
mikla þýðingu fyrir ýmsa þjóðfélags-
hópa, svo sem öryrkja, aldraða og
námsmenn. Framsóknarmenn munu á
komandi kjörtímabili standa vörð um
þann mikilvæga hlekk í velferð-
arkerfinu sem húsaleigubæturnar eru.
Þær eru nú greiddar í öllum sveit-
arfélögum og bera engan skatt, ólíkt
því sem var í ríkisstjórn Sjállfstæð-
isflokks og Alþýðuflokksins sáluga, nú
Samfylkingarinnar.
Það er nauðsynlegt að styrkja og efla
leigumarkaðinn almennt. Íbúðalána-
sjóður hefur haft lánaheimildir fyrir
400 íbúðir á ári, sem bera 3,5% vexti,
sem sveitarfélög og félagasamtök geta
sótt í. Hér er um að ræða lánaflokk þar
sem ríkisvaldið greiðir vexti verulega
niður til hagsbóta fyrir íbúa sveitarfé-
laganna. Lánin eiga að gagnast þeim
sem hvað verst standa í samfélaginu.
Það er áhyggjuefni og nánast óskilj-
anlegt að á sl. 2 árum hafi eftirspurn í
lánaflokkinn verið mun minni en fram-
boðið. Það skýtur skökku við í ljósi þess
að biðlistar eftir félagslegu leigu-
húsnæði á höfuðborgarsvæðinu eru
langir, að sveitarfélögin hér skuli ekki
hafa séð ástæðu til þess að sækja meira
en raun ber vitni í þennan lánaflokk.
Einkaaðilar tóku aftur á móti vel við
sér þegar félagsmálaráðherra hleypti af
stokkunum sérstöku leiguíbúðaátaki
Markmiðið er að fjölga þeim aukalega
um 600 á næstu 4 árum og eru þær fjár-
magnaðar með niðurgreiddum vöxtum.
Þar virðist því allt annað uppi á ten-
ingnum en hjá sveitarfélögunum hér á
þessu svæði.
Viljum ekki einkavæða
Íbúðalánasjóð
Framsóknarmenn vilja ekki einka-
væða húsnæðislánakerfið og færa það
inn í bankana. Við viljum að áfram verði
til staðar öflug, sjálfstæð lánastofnun í
eigu ríkisins, Íbúðalánasjóður. Hún hafi
eins og nú það hlutverk að tryggja jafn-
ræði í húsnæðismálum með því að veita
hagkvæm grunnlán til byggingar eða
kaupa íbúðarhúsnæðis. Íbúðalánasjóð-
ur er ekki rekinn með arðsemissjónar-
mið að markmiði, það er ekki hlutverk
hans að skila eiganda sínum hagnaði.
Sjóðnum er gert að standa undir
rekstrarkostnaði sínum og er vaxtaálag
hans einungis 0,35%, á meðan vaxtaálag
í bankakerfinu er margfalt hærra.
Ef húsnæðislánakerfið yrði einka-
vætt og fært inn í bankana myndi
greiðslubyrði fjölskyldnanna í landinu
vegna húsnæðislána aukast verulega.
Líklega um 110 þúsund krónur á fjöl-
skyldu á ári. Með því væri verið af-
henda bankakerfinu 50 milljarða króna
eign landsmanna sem er núverandi
virði Íbúðalánasjóðs. Framsóknarflokk-
urinn er því á móti einkavæðingu hús-
næðislánakerfisins og yfirfærslu þess
til bankakerfisins.
Miklar framfarir
í húsnæðismálum
Eftir Árna
Magnússon
„Aldrei hafa fleiri tekju-
lágar fjölskyldur komist í
eigið húsnæði heldur en
eftir að viðbótarlána-
kerfið var sett á fót.“
Höfundur er frambjóðandi Framsóknar-
flokksins í Reykjavíkurkjördæmi norður.
HVAÐ sem líður atvinnumálum, efna-
hagsmálum, byggðamálum og virkj-
unarmálum, sem efst hafa verið á baugi
að undanförnu, er þó ótalið það málið,
sem stærst er og afdrifaríkast í íslensk-
um stjórnmálum okkar tíma. Þar á ég
við fiskveiðistjórnunina, gjafakvótann,
auðlindina, sameign íslensku þjóð-
arinnar. Það mál spannar öll hin til sam-
ans, atvinnu-, efnahags- og byggðamál.
Núverandi stjórnarflokkar hafa stað-
ið vörð um þá stefnu, sem heimilar
kvótahöfum að kaupa og selja óveiddan
fiskinn í sjónum, sem sína prívateign.
Kvótunum var fyrst úthlutað sam-
kvæmt veiðireynslu skipa og skipstjóra,
upp úr 1980. Frjálst framsal var heim-
ilað í upphafi tíunda áratugarins og all-
ar götur síðan hafa örfá fyrirtæki og
einstaklingar búið að þeim einstöku og
ótrúlegu forréttindum að umgangast
þessa stærstu og verðmætustu auðlind
þjóðarinnar sem sína einkaeign. Í skjóli
pólitískrar verndar núverandi stjórn-
arflokka.
Allt ku þetta vera gert í nafni hag-
ræðingar.
Afleiðingarnar blasa hinsvegar hvar-
vetna við. Útgerðin safnar skuldum um
leið og hún sankar að sér auknum kvóta.
Kvótahafar hverfa úr greininni með
milljarða á milli handanna. Nýliðun í
fiskveiðum heyrir sögunni til, þar sem
ný kynslóð getur ekki lengur stundað
veiðar nema kaupa kvóta dýrum dómi
af þeim, sem telja sig eiga hann. Sjávar-
byggða meðfram ströndinni, hringinn í
kringum landið, bíður hrun og auðn.
Svo ekki sé minnst á brottkastið. Og
sjálfir fiskistofnarnir og aflaheimild-
irnar minnka og minnka með hverju
árinu. Það er nú öll hagræðingin.
Í raun og veru er óþarfi að telja þessa
ógæfu alla upp. Meginsökin liggur í því
óhæfuverki, þeim afglöpum, að afhenda
ókeypis þessa dýrmætu sameign ís-
lensku þjóðarinnar til örfárra útvalinna.
Sú sök er alvarlegust og óafsakanleg.
Hún felur í sér ranglæti, misskiptingu,
sérhagsmunagæslu og þá ótrúlegu bí-
ræfni að afsala, í hendur örfárra, þeirri
auðlind sem landsmenn allir eiga.
Ætlar þjóðin, ætla kjósendur, að
kyssa vöndinn og verðlauna þá stjórn-
málamenn, sem að þessu verki hafa
staðið og ábyrgðina bera, með því að
greiða götu þeirra í komandi kosn-
ingum?
Það má öllum vera ljóst, að í kosning-
unum í vor gefst síðasta tækifærið til að
snúa kúrsinum við. Að óbreyttu mun
kerfið endanlega festast í sessi.
Athygli vekur, að fáir ef nokkrir
frambjóðendur núverandi stjórn-
arflokka gera minnstu tilraun til að
verja þetta athæfi. Það á að þegja það í
hel og halda því fram að breytt kerfi,
endurheimt auðlindarinnar, muni valda
kollsteypu í sjávarútveginum.
Sá hræðsluáróður er í senn aumur
málstaður og ástæðulaus. Tillögur Sam-
fylkingarinnar og annarra andstæðinga
gjafakvótans eru þær að fiskurinn verði
hægt og sígandi settur á markað. Þau
útgerðarfyrirtæki sem hafa haslað sér
völl, munu hafa alla burði til að bjóða í
og fá aflaheimildir í sinn hlut. Það verð-
ur engum fótum kippt undan þeim, þótt
frjáls markaðsvæðing haldi innreið sína
á þessum vettvangi og annars staðar
hefur verið viðurkennd og viðgengist.
En mergurinn málsins er þessi: eig-
um við, kjósendur góðir, að umbuna
þeim stjórnmálaflokkum, sem hafa gef-
ið óveiddan fiskinn, sameign þjóð-
arinnar, með atkvæði okkar? Er ekki
kominn tími til breytinga og uppgjörs?
Það er nú eða aldrei.
Það er nú eða aldrei
Eftir Ellert B.
Schram
„Það má öllum vera
ljóst, að í kosningunum
í vor gefst síðasta
tækifærið til að snúa
kúrsinum við.“
Höfundur skipar sjötta sæti á lista
Samfylkingarinnar í Reykjavík norður.
yfirlýsingu sinni frá 28. maí, 1999. Þann 22.
janúar sl. gengu þingmenn Samfylkingar
eftir efndum. Forsætisráðherra kvað
engra stórbreytinga að vænta það sem eft-
ir lifði kjörtímabilsins. Málið væri svo erf-
itt. Þrekleysi ríkisstjórnarinnar kemur því
í veg fyrir löngu tímabæra nútímavæðingu
stjórnkerfisins.
Boðberi breytinga
Þrátt fyrir uppgjöf ríkisstjórnarinnar í
málinu kom okkur Samfylkingarfólki
þægilega á óvart að Framsóknarflokk-
urinn tók upp stefnu okkar í þessu máli á
síðasta flokksþingi sínu. Það er því ljóst að
málflutningur okkar að þessu leyti hefur
borið árangur. Framsóknarmönnum er
raunar velkomið að ljósrita fleiri góðar til-
lögur Samfylkingarinnar – svo framarlega
sem höfundar sé getið!
Engum sem fylgist með þróun stjórn-
mála um þessar mundir dylst þó, að ólíkt
Framsóknarflokknum er Samfylkingin
boðberi breytinga í íslenskum stjórn-
málum. Tillögur okkar um endur-
skipulagningu stjórnarráðsins standa ekki
stakar. Þær ber ekki að skoða frá þröngum
sjónarhóli kerfiskallsins, heldur í sam-
hengi við aðrar hugmyndir okkar um nú-
tímalegri og opnari stjórnarhætti. Nýskip-
an ráðuneyta er nátengd hugmyndum
Samfylkingarinnar um jöfnun atkvæða og
landið sem eitt kjördæmi; skýrari að-
greingu framkvæmda- og löggjafarvalds;
endurskoðun ráðherraábyrgðar og stjórn-
festu í stað duttlungavalds; og ekki hvað
síst hugmyndum um aukin áhrif borg-
aranna á ákvarðanatöku.
Ríkisstjórn undir forystu Samfylking-
arinnar mun því ekki aðeins fylgja ný
stefna í landsmálum, heldur nýir og nú-
tímalegir stjórnarhættir.
r.
gin hefur einnig talið nauð-
durskoða stjórnarráðið að
eirri uppbyggingu er nauð-
lgreina verkefni ríkisins og á
kipa þeim saman í ráðuneyti.
r vitaskuld að færa saman
ka ráðuneytum en styrkja
Ljóst er til dæmis að nokkuð
samgönguráðuneytisins
ins nýja atvinnuvegaráðu-
egan hluta af verkefnum fé-
mgöngu- og dóms- og kirkju-
tisins mætti hæglega
u öflugu ráðuneyti, innan-
ti. Óþarft er að rekja að sinni
ur. Hugmyndir okkar munu
eytum og ráðherrum, enda
að jafn lítið land og Ísland
ráðherra að gera.
n er sú, að tíminn hefur
hjá stjórnarráðinu. Það hefur
g minna óbreytt frá 1969,
dantekningu sem helst felst í
uneytinu. Byltingar á sviði
atvinnuhátta, sem felast í
kkingar- og vitundariðnaði,
í samsvarandi breytingum á
u. Núverandi ríkisstjórn
nn til að nútímavæða stjórn-
í því að uppstokkun stjórn-
eitt þeirra verka, sem rík-
ðs Oddssonar lofaði í stefnu-
erfisins
engd hugmyndum
n atkvæða og
“
Höfundur er formaður Samfylkingarinnar.
krónum í kassann, en samfélagsleg áhrif
þessa yrðu auðsæ. Þannig væri hægt að
gera fólki kleift að sækja þjónustu í sinni
heimabyggð og það er byggðastefna í
verki.
Vonbrigði
Ekki verður annað sagt en að stefna
stjórnvalda í einkavæðingarmálum valdi
vonbrigðum. Með henni koma þau sér und-
an þeim skyldum sem klárlega hvíla á
herðum þeirra um að halda uppi lágmarks-
þjónustu fyrir fólk í hinum dreifðu byggð-
um. Það er því holur hljómur í málflutningi
ríkisstjórnarinnar þegar talið berst að
byggðamálum. Enginn raunverulegur vilji
er til aðgerða í þeim efnum. Ríkisstjórnin
vill frekar slá sig til riddara með risastór-
um einstökum framkvæmdum sem henta
vel í kosningabaráttu. Davíð Oddsson hef-
ur sýnt það síðustu tólf árin að hann hefur
engan hug á að halda landinu öllu í byggð.
Sú stefna hans hefur notið dyggs stuðnings
Framsóknarflokksins sem og Samfylking-
arinnar sem stutt hefur einkavæðingar-
stefnu ríkisstjórnarinnar með ráðum og
dáð. Það er því ljóst að til þess að koma
raunverulegri byggðastefnu í framkvæmd
verður að tryggja Vinstrihreyfingunni –
grænu framboð brautargengi.
slandi hafa ákveðnum skyld-
við alla íbúa landsins, hvar
Það er augljóst að núverandi
fa ekki rækt þær skyldur
Einkavæðing fyrirtækja hef-
gar í för með sér að þessar
ekki lengur. Einkaaðilar sem
i gera það eingöngu út frá
gnaðar og fjármagns. Það
ki hvort félagslegar aðstæður
um byggðarlögum versna eða
u ef hagnaður fyrirtækja
Þannig hafa aðgerðir stjórn-
æðingarmálum gert það að
fiðara er um vik með að halda
ssamfélagsþjónustu á lands-
kisvaldið getur rekið sín fyr-
rum formerkjum en einkaað-
stri er hægt að gera ákveðna
nustustig hvar sem er á land-
aaðilar myndu aldrei láta sér
gera. Vissulega gæti það
du fyrirtæki eitthvað færri
dsbyggðinni
Höfundur er oddviti Vinstrihreyfingarinnar –
græns framboðs í Suðurkjördæmi.
að stefna
málum valdi
innan OECD-ríkjanna.
Minna má á, að þegar tekjuskattur ein-
staklinga var lækkaður um 4 prósentustig
í 3 áföngum hömuðust formaður Samfylk-
ingarinnar og aðrir forystumenn þess
flokks á okkur stjórnarliðum mánuð eftir
mánuð bæði á Alþingi og í fjölmiðlum og
sögðu að það væri ábyrgðarleysi að lækka
skatta í góðæri.
Nú boða forystumenn Samfylking-
arinnar hver um annan þveran skatta-
lækkanir ef flokkurinn kemst til valda.
Hvað veldur þessum viðsnúningi? Skyldi
hann nokkuð tengjast væntanlegum al-
þingiskosningum? Skyldi nokkur trúa
þessum loforðum? Hvorum er nú líklegra
að treysta; þeim sem aftur og aftur hafa
lækkað skatta eða þeim sem barist hafa
gegn skattalækkunum?
kaskattur á matvæli var
24,5% í 10%.
fsláttur hjóna verður að
anlegur á þessu ári.
erðir eiga stóran þátt í því að
manna hafa stórbatnað.
ráðstöfunartekna hefur auk-
ng sl. 8 ár.
ópuþjóð getur státað af slíkri
ukningu. Skattbyrði heimila
með því lægsta sem gerist Höfundur er alþingismaður.
ðs Oddssonar
aðar umbætur í
yrir einstaklinga