Morgunblaðið - 26.04.2003, Qupperneq 35

UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 26. APRÍL 2003 35
ÞAÐ sem einkennir ferðalög allt of
margra Íslendinga um okkar eigið
land er hraði og tímaleysi og ekki síð-
ur auraleysi. Okkur finnst allt svo
dýrt á Íslandi, hvort heldur það er
gisting, afþreying eða maturinn. En
er það svo, þegar grannt er skoðað
og borið saman af sanngirni?
Einhvern veginn virðast Íslend-
ingar ekki vera í fríi, þegar þeir
ferðast um landið, heldur bara á leið-
inni til hennar Gunnu frænku á Sauð-
árkróki eða til hans Palla föðurbróð-
ur á Neskaupstað. Landinn geysist
fram hjá ótal kennileitum, afþreying-
armöguleikum og sögulegum stöðum
og fornminjum. Hann nýtur ekki úti-
verunnar, fjallanna eða fossanna svo
ég tali ekki um kyrrðarinnar. Við
finnum ekki lyktina af jörðinni eða
áhrif daggarinnar. Ferðalangurinn
kíkir svo í einn og einn bækling á
næstu sjoppu og áttar sig á því að
hann er þegar kominn langt framhjá
þessu og hinu sem rætt hafði verið
um heima að staldra við og skoða.
Annað er upp á teningnum þegar
Íslendingar fara í frí á sólarströnd
eða í borgarferð til London. Þar er
landinn og fjölskylda hans öll með
nógan tíma og ekkert eðlilegra en að
eyða peningum og kríta liðugt fyrst
fjölskyldan er í fríi. Það verður að
splæsa dálítið á fólkið í fríinu, fara í
skoðunarferðir fyrir tugi þúsunda
eða nokkurra tíma skoðunarferð um
London fyrir 30-40 pund á mann. Þó
það væri nú að fjölskyldan eyði að-
eins fram í tímann eða af sparnaðin-
um til að allir njóti ferðarinnar sem
mest og best.
Þetta kemur líka fram í upplýs-
ingagjöfinni. Í einni könnun Ferða-
málaráðs kom fram að aðeins 14,5%
innlendra ferðamanna leituðu upp-
lýsinga í upplýsingamiðstöðvum ein-
hvers staðar á landinu en 75% þeirra
voru mjög ánægðir með upplýsing-
arnar sem þar fengust. Það kom
einnig í ljós að íslenskir ferðamenn
keyptu almennt ekki aðgang að ann-
arri afþreyingu en sundlaugum og
söfnum, fyrir hitt var enginn tími eða
það svo dýrt eins og sagt er. Það er
einmitt þetta starfsfólk upplýsinga-
miðstöðvanna sem er sérmenntað og
þjálfað til að gefa upplýsingar um
hvaðeina sem finnst í flóru íslenskrar
ferðaþjónustu. Kannski halda ís-
lenskir ferðamenn að upplýsinga-
miðstöðvar séu bara fyrir útlendinga
og kannski halda þeir líka að ferðir
upp á jökla, sem kosta ekki meira en
skoðunarferð í London, séu bara fyr-
ir erlenda ferðamenn. Íslendingar
halda ef til vill líka að þeir verði að fá
að fara á hestbak hjá vinum sínum og
ekki sé ætlast til að þeir kaupi sér
hestaferð innan um alla þessa út-
lendinga sem ferðast um landið.
Erfitt að vera á eyju
Það er erfitt að vera eyja eins og
Ísland. Ferðamenn, hvort sem þeir
eru innlendir eða erlendir, hafa til-
hneigingu til að fara hringinn eins og
sagt er. Ferðamenn eru alltaf að
reyna að taka landið í einum bita,
þeir eru í fríi í 5 til 10 daga og þeysast
alla þessa vegalengd í stað þess að
dvelja á ákveðnu svæði, skoða það
sem þar er í boði, kynnast mannlíf-
inu, náttúru, sögu og menningu
svæðisins. Lesa sér til um önnur
svæði og láta sig hlakka til að skoða
næsta svæði í næstu ferð. Íslending-
ur sem ferðast til Frakklands eða
Þýskalands er ekki staðráðinn í að
aka hring um landið, hann flýgur til
Frankfurt og stefnir síðan á eitt-
hvert svæði til að skoða betur. Er
ekki kominn tími fyrir Íslendinga til
að kynnast landinu sínu betur? Er
ekki ástæða til að taka því rólega í
einum landshluta í næstu ferð og
fara ekki af stað fyrr en búið er að
afla allra upplýsinga um svæðið á
næstu upplýsingamiðstöð? Breytum
nú til, kynnum okkur hvað er í boði.
Grípum tækifærið til að kynnast
ferðamöguleikunum, en það er ein-
mitt nú á næstunni á Ferðatorgi 2003
í Smáralind sem haldið verður 2. til 4.
maí. Þar verða fulltrúar allra lands-
hluta að kynna fyrir ykkur sitt svæði,
þetta frábæra land, ævintýralandið
Ísland.
Kynnumst
landinu betur
Eftir Pétur
Rafnsson
„Er ekki
ástæða til
að taka því
rólega í ein-
um lands-
hluta í næstu ferð og
fara ekki af stað fyrr en
búið er að afla allra upp-
lýsinga um svæðið á
næstu upplýsinga-
miðstöð?“
Höfundur er formaður Ferðamála-
samtaka Íslands.
NÚ hefur komið í ljós hvers
vegna Ingibjörg Sólrún Gísladótt-
ir borgarfulltrúi þorir ekki að
koma til kappræðufundar við mig
um skattamál. Á Borgarnesfundi
II kom hið sanna í ljós, hún er rök-
þrota og hefur aðeins á takteinum
ómerkilegar upphrópanir. Þá hef-
ur umhyggja hennar fyrir ,,smæl-
ingjum“ í þjóðfélaginu vakið
óskipta athygli. Hver heldur, að
biskupinn yfir Íslandi og forseti
Íslands þurfi aðstoð til að svara
fyrir sig, ef svo ber við? Og ekki
hefur umhyggja hennar fyrir Jóni
Ólafssyni og Baugi farið framhjá
fólki. Svo er það minnið. Skyldi
borgarfulltrúinn hafa gleymt
tölvubréfinu hans Össurar Skarp-
héðinssonar til Jóhannesar í Bón-
us? Orðfærið í því bréfi vekur ekki
vonir um að forystumönnum Sam-
fylkingarinnar sé treystandi fyrir
valdamestu embættum þjóðarinn-
ar. Ræða borgarfulltrúans í Borg-
arnesi minnir óneitanlega á inni-
hald þess bréfs.
Hreggviður Jónsson
Ingibjörg Sólrún
þorir ekki!
Höfundur er fyrrverandi alþing-
ismaður Sjálfstæðisflokksins.
Í MORGUNBLAÐINU hinn 20.
apríl sl. eru tvær greinar, önnur
eftir Rannveigu Guðmundsdóttur
alþm. og hin eftir Eirík Bergmann
Einarsson stjórnmálafræðing, þar
sem m.a. er að finna staðhæfingar
um breytingar sem yrðu á mat-
vælaverði ef Ísland gengi í ESB.
Nauðsynlegt er að gera athuga-
semdir við þær.
Í báðum greinunum er vitnað til
rannsóknar í Noregi á breytingum
sem yrðu þar á matvælaverði við
það að landið gengi í ESB. Þær eru
síðan yfirfærðar á íslenskan mat-
vælamarkað án rökstuðnings eða
skýringa. Hér er augljóslega verið
að vitna til fréttar sem birtist Aft-
enposten í lok janúar og Morg-
unblaðið greindi frá undir undirfyr-
irsögninni „Norskir sérfræðingar
sammála um að verð á matvöru
myndi lækka verulega við inngöngu
í Evrópusambandið“.
Nú er það svo að norskir sér-
fræðingar eru alls ekki á einu máli
um þetta. Í ítarlegri umfjöllun í
dagblaðinu Nationen hinn 28. jan-
úar kemur fram að Leif Forsell,
forstöðumaður Rannsóknunarstofn-
unar í landbúnaðarhagfræði í Nor-
egi (NILF), er ekki sammála þess-
um niðurstöðum. Hann segir að
reikna megi með lækkun matvæla-
verðs en hvort hún verði 5% eða
30% sé erfitt að meta fyrir fram.
Forsendur fyrir niðurstöðunum,
sem fjallað var um í Aftenposten
(og yfirfærðar eru í 25.000 kr. mán-
aðarlegan sparnað á fjölskyldu hér
á landi), voru að matur væri 35%
dýrari í Noregi en í Svíþjóð. Þar
með eru taldar allar matvörur, t.d.
fiskur, sem var 47% dýrari í Noregi
en í Svíþjóð árið 2001. Engin
ástæða sé til að ætla að slík lækkun
yrði á fiskverði við aðild Noregs að
ESB. Í Nationen kemur einnig
fram að laun séu mun hærri í Nor-
egi en í Svíþjóð. Einhver áhrif hef-
ur það væntanlega á verðmyndun
matvæla.
Þá er viðtal í Nationen við
Wenche Fossen, fyrrum leiðtoga
Evrópusambandssinna í Noregi.
Hún segist ekki trúa því að mat-
vörur lækki um 30% við ESB-aðild
Noregs. Eðlilega hafa neytendur
mikinn áhuga á matvælaverði segir
hún, en það sé engan veginn öruggt
að það lækki við aðild. Wenche
Fossen kveðst heldur ekki hafa
nein áform um að nota lækkun mat-
vælaverðs sem rök fyrir því að
greiða atkvæði með ESB-aðild.
Mikilvægustu rökin séu pólitísks
eðlis.
Í samanburði á íslenskum að-
stæðum og norskum verður enn-
fremur að hafa í huga að Norðmenn
flytja inn um 20% af þeim búvörum
sem þeir neyta. Hér á landi er
þetta hlutfall mun hærra eða allt að
50%. Sá innflutningur er auk þess
að langstærstum hluta nú tollfrjáls
hér á landi en á marga vöruflokka,
s.s. kornvörur og sykur, legðust
tollar ef til ESB-aðildar okkar
kæmi.
Athugasemdir
Eftir Ernu
Bjarnadóttur
Höfundur er hagfræðingur Bænda-
samtaka Íslands.
„Engin
ástæða sé
til að ætla
að slík lækk-
un yrði á
fiskverði við aðild Nor-
egs að ESB.“
Í MORGUNBLAÐINU hinn 4.
apríl síðastliðinn setur Davíð Gísla-
son læknir fram athugasemdir við
þá tillögu Alþýðusambands Íslands
að aðgangi einstaklinga að sér-
greinalæknum verði stýrt með tilvís-
anakerfi fremur en með gjaldtöku.
Hann tekur undir þá skoðun ASÍ að
heilsugæslan eigi að vera grunnein-
ing heilbrigðiskerfisins og að jafnaði
fyrsti viðkomustaður einstaklinga
sem þurfa á læknisþjónustu að
halda. „En svo skilja leiðir með
skoðunum mínum og ASÍ,“ segir
Davíð. Meðal þess sem hann hefur
við tillöguna um tilvísanakerfi í stað
gjaldtöku að athuga er, að tilvísana-
kerfi geti reynst dýrt, að það eigi að
vera frjálst val einstaklinga hvort
þeir leiti fyrst til heimilislæknis eða
snúi sér annað og að heilsugæslan sé
ekki nógu öflug til að hægt sé að
taka upp tilvísanakerfi.
Til að bregðast við athugasemd-
um Davíðs er rétt að útskýra tillögur
ASÍ í heilbrigðismálum í heild sinni,
í stað þess að einblína á einn afmark-
aðan þátt eins og tilvísanakerfið.
Markmið tillagnanna er tvíþætt,
annars vegar að auka og bæta þjón-
ustu í heilbrigðiskerfinu og tryggja
öllum landsmönnum jafnan aðgang
að henni óháð efnahag og félagslegri
stöðu einstaklinga og hins vegar að
auka skilvirkni þess fjármagns sem
rennur til heilbrigðiskerfisins. Þetta
tvennt fer saman, þ.e. aukin skil-
virkni gefur svigrúm til að bæta
þjónustu án þess endilega að auka
útgjöld. ASÍ lítur svo á að til þess að
ná þessum markmiðum þurfi, í
fyrsta lagi, að efla heilsugæsluna
sem grunneiningu heilbrigðiskerfis-
ins og fyrsta viðkomustað og, í öðru
lagi, að stjórna aðgangi að sér-
greinalæknum með tilvísanakerfi í
stað gjaldtöku.
Að baki þeirri skoðun ASÍ að
heilsugæslan eigi að vera grunnein-
ing heilbrigðiskerfisins og fyrsti við-
komustaður liggja veigamikil heil-
brigðispólitísk rök. Öflug heilsu-
gæsla tryggir að sjúklingar fái
annað hvort lausn sinna mála strax á
heilsugæslustiginu eða tilvísun til
þeirra sem hæfir eru til að veita við-
eigandi aðstoð. Einnig er ljóst að
með því að fela heimilislæknum það
hlutverk að hafa heildarsýn yfir alla
læknismeðferð einstaklinga (þ.e. að
þeir taki við læknabréfum frá sér-
greinalæknum) er hægt að veita
betri heildarmeðferð og stuðla þann-
ig að betra heilsufari. Í þessu sam-
hengi má geta þess að rannsóknir,
sem vísað er til í stjórnsýsluúttekt
Ríkisendurskoðunar á rekstri
Heilsugæslunnar í Reykjavík, gefa
til kynna að í ríkjum þar sem heil-
brigðiskerfið er grundvallað á öfl-
ugri heilsugæslu sé heilsufar fólks
almennt betra og útgjöld til heil-
brigðismála á mann almennt lægri
en í ríkjum þar sem heilbrigðiskerfið
er skipulagt með öðrum hætti.
Það eru einnig veigamikil rök að
baki þeirri skoðun ASÍ að stjórna
eigi aðgangi að sérgreinalæknum
með tilvísanakerfi í stað gjaldtöku.
Með tilvísanakerfi er hægt að koma
á skýrari verkaskiptingu milli
heilsugæslu og sérgreinalækna ann-
ars vegar og sjúkrahúsa og sér-
greinalækna hins vegar. Reynsla
síðustu ára sýnir líka að sú aðferð að
nota verðstýringu til að beina ein-
staklingum að heilsugæslunni er
óviðunandi. Í rannsókn sem kynnt
er í fyrsta tölublaði Læknablaðsins á
þessu ári kemur t.d. fram að útgjöld
einstaklinga í íslenska heilbrigðis-
kerfinu eru hugsanlega þegar komin
á varasamt stig og farin að bitna á
aðgangi að nauðsynlegri þjónustu.
Velferðarnefnd Alþýðusambands Ís-
lands hefur orðið vör við áhyggjur
sem þessar í störfum sínum í vetur:
Fulltrúar almannaheillasamtaka
hafa ítrekað bent á að verð á lyfja-
og læknisþjónustu sé hærra en
margir einstaklingar ráða við. Þess
má geta að rannsóknir, sem vísað er
til í fyrrnefndri úttekt Ríkisendur-
skoðunar, gefa til kynna að í ríkjum
með tilvísanaskyldu sé auðveldara
að hafa hemil á útgjaldaaukningu í
heilbrigðiskerfinu en í ríkjum þar
sem slíku kerfi hefur ekki verið
komið á.
ASÍ er með tillögunum um eflingu
heilsugæslunnar og upptöku tilvís-
anakerfis einfaldlega að hafna því að
haldið verði aftur af útgjaldaþenslu
kerfisins með því að leggja sífellt
hærri gjöld á komur sjúklinga til
sérgreinalækna. Þróun undanfar-
inna ára hefur sýnt að slík stýring
eftirspurnar með ,,verðlagningu á
markaði“ virkar ekki – nema hvað að
sumir verða að neita sér um að nota
þjónustuna vegna efnahags.
ASÍ telur aftur á móti ástæðu-
laust að banna einstaklingum að fara
beint til sérgreinalæknis. Velji þeir
að hafna þeim heilbrigðispólitísku
rökum sem kerfið byggist á og fara
beint til sérgreinalæknis eigi þeir að
greiða það að mestu sjálfir. Það
sama á við um lækna, hafni þeir að
gera samninga við heilbrigðisráðu-
neytið og vilja vinna utan kerfisins
eigi þeim að vera það heimilt – og þá
án greiðsluþátttöku hins opinbera.
ASÍ hefur af því áhyggjur, eins og
Davíð, að heilsugæslan, eins og
staða hennar er í dag, muni eiga erf-
itt með að ráða við aukið álag vegna
tilvísanakerfis. Einmitt þess vegna
er það forgangsatriði, að mati ASÍ,
að efla heilsugæsluna. Einn liður í
því er að laða fleiri lækna til starfa á
þessu sviði – hugsanlega með því að
leyfa fjölbreyttari rekstrarform og
með því að endurskoða skipulag
náms í læknisfræði.
Öflugt heilbrigðiskerfi – svar
við opnu bréfi til forseta ASÍ
Eftir Grétar
Þorsteinsson
„ASÍ er með
tillögunum
um eflingu
heilsugæsl-
unnar og
upptöku tilvísanakerfis
einfaldlega að hafna því
að haldið verði aftur af
útgjaldaþenslu kerf-
isins.“
Höfundur er forseti Alþýðu-
sambands Íslands.
Sendum grænmetismat
í hádeginu
til fyrirtækja
Sími 552 2028 fyrir hádegi
Skarthúsið
s. 562 2466, Laugavegi 12.
Fermingargjafir
Fermingarhárskraut
Fermingarskartgripir