Morgunblaðið - 26.04.2003, Síða 37

MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 26. APRÍL 2003 37
reyna á að-
jósinu
rð að því
til Evrópu-
ssi afstaða,
iðræður.“
æður“?
Evrópusam-
arviðræður
s aukast
að óttast
gibjörg Sól-
ekki nema
nar: Þetta
u 24. apríl
Íslendingar
vart Evr-
firráð yfir
ggja nið-
ings mið-
ánsson pró-
rstöður
mbandsins
ningsstöðu
viðræðna
gðu mik-
mnings-
era, þau
ambandinu
mu nið-
éðinsson
álið til
a yfirráðum
hæpið, að
gar und-
mbandsins,
sjáv-
pusam-
bandið breytt löggjöf á sviði fiskveiðimála að vild. Þeir
töldu líklegt, að Evrópusambandið myndi í aðild-
arviðræðum gera kröfur um aðgang að íslenskum haf-
svæðum og auðlindum. Fiskveiðireglur Evrópusam-
bandsins hefðu í för með sér grundvallarbreytingar í
íslenskum sjávarútvegi.
Lögfræðingarnir sögðu, að í grófum dráttum mætti
segja, að hvorki Norðmönnum né Maltverjum hefði tek-
ist í samningum við Evrópusambandið að semja um nein-
ar varanlegar undanþágur frá sameiginlegri fisk-
veiðistefnu sambandsins. Umsamdar undanþágur og
sérákvæði ættu það sameiginlegt að vera ekki varanlega
bindandi í lagalegum skilningi.
x x x
Í hádegisfréttum ríkisútvarpsins sumardaginn fyrsta
fór Össur Skarphéðinsson mikinn vegna rannsókna
þeirra Óttars og Stefáns Más. Hann sagði þær sýna
„ákaflega óvandaða fræðimennsku“ og ekki stæði steinn
yfir steini hjá „blessuðum prófessornum“ heldur væri um
„augljósan misskilning“ að ræða.
Málstofa Lagastofnunar Háskóla Íslands var haldin
daginn áður en Össur Skarphéðinsson felldi þennan
harða dóm. Höfundarnir kynntu niðurstöðurnar í aðdrag-
anda þess, að út kæmi bók þeim til frekari rökstuðnings.
Össur þarf ekki að brjóta þær röksemdir til mergjar, sem
hníga til annarrar áttar en vilji hans til aðildar Íslands að
Evrópusambandinu. Hann þarf ekki að kynna sér fræði-
legar rannsóknir, sem skilgreina samningsstöðu okkar
gagnvart Evrópusambandinu í sjávarútvegsmálum, held-
ur lýsir þær „óvandaðar“, af því að þær falla ekki að Evr-
ópustefnu hans og Samfylkingarinnar.
x x x
Samfylkingin kom til sögunnar sem sameiningarafl
vinstri manna fyrir þingkosningarnar 1999. Þá var ákveð-
ið, að ekki skyldi setja Evrópumálin á oddinn vegna þess
að forveri fylkingarinnar, Alþýðuflokkurinn, hefði ekki
náð nægilega góðum árangri undir Evrópusambandsfán-
anum í þingskosningunum 1995.
Síðastliðið haust ætlaði Össur Skarphéðinsson að gera
Evrópusambandsaðild að höfuðágreiningsmáli við Sjálf-
stæðisflokkinn í kosningabaráttunni núna. Össur sagði
hins vegar í fréttum Ríkisútvarpsins 25. mars síðastlið-
inn, að hann teldi Evrópumálin geta beðið, ekkert lægi á.
Í útvarpsviðtalinu sagði Össur, að Evrópumálin hefðu
„dofnað“ og væru „útvið sjóndeildarhring“ en ekki í „iðu
hinna pólitísku átaka.“
Össur hafði áður dregið úr vægi eigin orða um muninn
á Samfylkingunni og Sjálfstæðisflokknum í Evrópumál-
unum í morgunumræðum á Stöð 2, þegar hann sagði það
ráðast af Sjálfstæðisflokknum, hvort Evrópustefna Sam-
fylkingarinnar næði fram að ganga!
Þessi viðleitni Össurar til að draga úr vægi Evrópu-
málanna í stefnu Samfylkingarinnar er einfaldlega reyk-
bomba í kosningabaráttunni. Hún sýnir, að ástæðulaust
er að treysta Samfylkingunni. Hún snýst eftir skoð-
anakönnunum, en þær hafa sýnt síminnkandi áhuga Ís-
lendinga á því að ganga í Evrópusambandið. Í þessari
viku birtist könnunin í Fréttablaðinu, þar sem aðeins
tæplega 30% aðspurðra sögðust vilja sækja um aðild að
Evrópusambandinu á næsta kjörtímabili. Hefur stuðn-
ingur við aðild minnkað jafnt og þétt undanfarið og þar
með einnig áhugi Össurar á því að ræða aðildina sem höf-
uðágreiningsmál sitt við Sjálfstæðisflokkinn.
x x x
Feluleikurinn vegna stefnunnar á Evrópusambands-
aðild er aðeins enn eitt dæmi um málefnaótta Samfylk-
ingarinnar fyrir þessar kosningar. Að flokkurinn treysti
sér ekki til að setja þetta mál á oddinn í kosningabarátt-
unni, eins og að var stefnt, er til marks um tækifær-
ismennsku og ístöðuleysi gagnvart kjósendum. For-
ystumenn Samfylkingarinnar vilja fórna trúverðug-
leikanum til að þurfa ekki að standa og falla með þeirri
sannfæringu sinni, að Íslendingar eigi að sækja um aðild
að Evrópusambandinu. Síst af öllu vilja þeir, að þetta höf-
uðágreiningsmál þeirra við Sjálfstæðisflokkinn verði að
kosningamáli.
Með Evrópumálin að mælistiku varðandi traust og trú-
verðugleika fellur Samfylkingin á prófinu. For-
ystumönnum hennar er síst treystandi til að leiða við-
ræður Íslands við Evrópusambandið eða gæta annarra
hagsmuna þjóðarinnar út á við.
m
bjorn@centrum.is
H
ANNA Birna
Kristjánsdóttir
borgarfulltrúi
skrifaði athygl-
isverða grein í
Morgunblaðið þriðjudaginn 22.
apríl. Taka má undir margt sem
fram kemur í greininni, meðal
annars þessi orð: „Tími … allra
kvenna á Íslandi er þannig löngu
kominn og tíminn heldur áfram
að vera þeirra, hvort sem Ingi-
björg Sólrún Gísladóttir nær
kjöri til þings eður ei.“ Á hinn
bóginn stinga önnur orð í grein-
inni í augu. Þegar Hanna Birna
hefur gagnrýnt auglýsingu frá
Samfylkingunni þar sem Ingi-
björgu Sólrúnu risavaxinni í lit er
teflt gegn pínulitlum svart-
hvítum myndum af fyrri forsæt-
isráðherrum: „Enn eru þar við
lýði löngu úreltar vinstri hug-
myndir um að jafnrétti kynjanna
náist með forréttindum fárra
kvenna eða með því að stilla
kynjunum upp í andstæðar fylk-
ingar.“
Hvað á Hanna Birna við með
þessum orðum? Hér notar hún
orðið „vinstri hugmyndir“ til að
vísa til tvenns konar hugmynda.
Annars vegar að jafnrétti
kynjanna náist með forréttindum
fárra kvenna. Hins vegar að það
náist með því að draga fram
skarpar línur milli kynjanna.
Hvorugri fullyrðingunni er fylgt
eftir með röksemdum eða dæm-
um. Hér er því óskað eftir þeim.
Ég kannast ekki við það að það
sé „vinstri hugmynd“ að forrétt-
indi fárra kvenna jafngildi jafn-
rétti. Öðru nær. Vinstrisinnaðar
konur hafa jafnan barist fyrir því
að konum sé tekið sem ein-
staklingum og ekki aðeins sum-
um konum heldur öllum. Fyrsta
vinstrisinnaða konan sem náði
kjöri á þingi hafði áður verið út-
hrópuð fyrir að berjast fyrir
fræðslu um getnaðarvarnir og
fyrir að fóstureyðingar yrðu
leyfðar. Sú barátta var ekki í
þágu forréttinda fárra kvenna.
Ekki heldur frumvarp sem sama
kona flutti um að laun kvenna
yrðu ekki talin með launum eig-
inmanna þeirra í skattkerfinu,
baráttumál sem varð að veru-
leika mörgum áratugum síðar.
Það væri óskandi að Hanna
Birna tilgreindi þær vinstrisinn-
uðu konur sem hún telur hafa
barist fyrir forréttindum fárra
kvenna. Á hún við Katrínu Thor-
oddsen? Svövu Jakobsdóttur?
Guðrúnu Helgadóttur? Rauð-
sokkahreyfinguna? Staðreyndin
er sú að forréttindi voru eitur í
beinum vinstrisinnaðra kvenna.
Baráttumálin voru sígild: Jöfn
lagaleg réttindi, launajafnrétti
og að konur séu metnar sem
manneskjur. Allar konur. Ekki
fáar.
Margar vinstrisinnaðar konur
börðust að sönnu fyrir því að
Vigdís Finnbogadóttir yrði kosin
forseti á sínum tíma. Eins og
raunar konur og karlar úr öllum
flokkum. Vigdís sjálf lagði ekki
höfuðáherslu á að hún væri kona.
Síst af öllu hefði hvarflað að
henni að birtast risavaxin í lit á
auglýsingu þar sem karlarnir
fjórir sem áður höfðu gegnt emb-
ætti væru litlir og svarthvítir. Þá
á dögum vantaði ekki bar-
áttuandann en ekki heldur auð-
mýktina og að gera lítið úr for-
verunum er svo sannarlega ekki í
anda Vigdísar, þó að formaður
Samfylkingarinnar líki þeim
Ingibjörgu nú saman í öðru
hverju orði.
Seinni fullyrðing Hönnu virð-
ist kannski ekki jafn fráleit við
fyrstu sýn. Það má halda því
fram að með tilurð Kvennalistans
hafi kynjunum auðvitað verið
stillt upp í fylkingar að
vissu leyti — þó að það sé
einföldun að láta eins og
Kvennalistinn hafi boðað
kynjastríð. Fráleitt er
hins vegar að nota orðið
„vinstri hugmyndir“ um
það. Kvennalistakonur
hömruðu á að þær væru
hvorki til hægri né
vinstri. Ingibjörg Sólrún
hefur sjálf sagt að hug-
tökin hægri og vinstri
væru úrelt. Í Kvennalist-
anum voru auðvitað
margar ágætar vinstri-
sinnaðar konur. Margar vinstri-
sinnaðar konur störfuðu hins
vegar innan annarra stjórn-
málaflokka og höfnuðu alveg
þeirri hugsun að stjórnmál sner-
ust fyrst og fremst um kynferði.
Konur í stjórnmálum eiga ekki
að gleyma því að þær eru konur.
Þær eiga ekki heldur að láta eins
og kynferði skipti ekki máli og
loka augunum fyrir kúgun
kvenna sem er, þrátt fyrir ýmsar
framfarir, enn víða að finna í ís-
lensku samfélagi. Ég skal ekki
kalla aðrar konur vinstrimenn en
þær sem vilja gangast við því. Í
Vinstrihreyfingunni-grænu
framboði starfa margar konur
sem eru ófeimnar við að vera
vinstrimenn. Sumar eru femín-
istar en vinna með körlum að
sameiginlegum baráttumálum á
forsendum vinstristefnunnar,
þar á meðal að því að berjast fyr-
ir jafnrétti og kvenfrelsi. Það
hafa vinstrisinnaðar konur alltaf
gert.
Það verður því ekki séð að
Hanna Birna hafi neitt til síns
máls þegar hún kallar það
„vinstri hugmynd“ að stilla kynj-
unum upp í andstæðar fylkingar.
Kjarni hinnar vinstrisinnuðu
rauðsokkahreyfingar var að kon-
ur væru manneskjur og kynin
væru jöfn. Þær og aðrar vinstri-
sinnaðar konur hafa áratugum
saman barist gegn kynjagoð-
sögnum sem hafa viðhaldið mis-
rétti kynjanna. Þær hafa barist
fyrir frelsi einstaklingsins.
Í auglýsingu Samfylking-
arinnar sem Hanna Birna vísar
til í grein sinni má vissulega
segja að gert sé lítið úr körlum,
forsætisráðherrum Íslands. Gef-
ið er til kynna að þeir séu allir
eins og Ingibjörg Sólrún sé hátt
yfir þá hafin. En þetta er ekki
dæmi um „úreltar vinstri hug-
myndir“ heldur um nýjung í ís-
lenskum stjórnmálum: Hóflausa
persónudýrkun leiðtogans í von
um skjótfengið fylgi. Við í
Vinstrihreyfingunni-grænu
framboði höfnum slíkri persónu-
dýrkun, um leið og við höfnum
öllum forréttindum og allri við-
leitni til að stilla kynjunum upp í
andstæðar fylkingar. Það er ekki
okkar pólitík og ekki vinstri póli-
tík.
Kynjastríð
og „vinstri
hugmyndir“
Eftir Katrínu Jakobsdóttur
Höfundur er formaður Ungra
vinstri grænna.
’ Vigdís sjálf lagði ekkihöfuðáherslu á að hún
væri kona. Síst af öllu
hefði hvarflað að henni að
birtast risavaxin í lit á
auglýsingu þar sem karl-
arnir fjórir sem áður höfðu
gegnt embætti væru litlir
og svarthvítir. ‘
BER framlög til menntamála hér-
í samanburði við önnur OECD-
fa verið nokkuð á reiki. Rangar
irtust hjá OECD en nú hefur
ofan leiðrétt þær. Ef réttu töl-
um opinber framlög til mennta-
ru skoðaðar, sem eru nýjustu töl-
CD gefnar út árið 2002 og eru
rið 1999, kemur í ljós að opinber
g Íslands til menntamála námu
f landsframleiðslu. Þá var Ísland
ti af 29 OECD-ríkjum.
i samanburður er þó alls ekki
ur því það þarf að skoða hversu
uti þjóðarinnar er á skólaaldri.
ngar eru ung þjóð í samanburði
rgar aðrar þjóðir og við verðum
verja mun meira til menntamála
þess hve hlutfallslega margir eru
aaldri.
Mun minna í menntamál
en Norðurlönd
pinber útgjöld eru skoðuð með
il hlutdeildar þjóðarinnar á aldr-
ára til 29 ára kemur í ljós að Ís-
r einungis í 14. sæti af 29 OECD-
m í framlögum til menntamála.
um langt að baki öðrum Norð-
aþjóðum. Danmörk, Svíþjóð, Nor-
g Finnland eru um 30% fyrir ofan
í framlögum til menntamála þeg-
ð hefur verið tillit til aldurs-
tningar þjóðanna. Austurríki,
Kanada, Frakkland, Þýskaland,
Nýja-Sjáland, Portúgal og Sviss
nnig fyrir ofan okkur auk hinna
ra Norðurlanda.
álflutningi sjálfstæðismanna í
gabaráttunni hefur mátt skilja að
g Íslendinga til menntamála
st samanburð við nágrannaþjóðir
Þegar litið er á fjárframlög hins
ra er hins vegar ljóst að Ísland
það engan veginn. Í tölum sjálf-
manna er útgjöldum einstaklinga
nntamála bætt við en ekki litið til
ga hins opinbera eingöngu eins
að gera þegar litið er á árangur
stjórnvalda í menntamálum. Sömuleiðis
taka sjálfstæðismenn ekki tillit til ald-
ursskiptingar þjóðarinnar eins og rétt
er að gera.
Það viðbótarfjármagn sem rík-
isstjórnin telur sig hafa sett í mennta-
mál undanfarin ár dugar ekki til að
setja Ísland á stall með öðrum sam-
anburðarþjóðum okkar. Fjármagnið,
sem hefur að stórum hluta komið frá
sveitarfélögunum, hefur fyrst og fremst
farið í launahækkanir og að mæta að
hluta fjölgun nemenda. Þetta auka-
fjármagn er því ekki hluti af meðvitaðri
stefnumörkun stjórnvalda til að auka
vægi menntunar. Eftir stendur sú stað-
reynd að það vantar talsvert marga
milljarða króna í menntakerfið til að við
getum staðið jafnfætis nágrannaþjóðum
okkar.
Ógnvekjandi staðreyndir
um menntamál
Á Íslandi stundar nú 81% af hverjum
árgangi nám í framhaldsskólum en á
öðrum Norðurlöndum er þetta hlutfall
89%. Þriðjungur nemenda hrökklast
hins vegar frá námi í framhaldsskólum
hérlendis. Á Íslandi hafa um 40% fólks
á aldrinum 25 til 64 ára eingöngu lokið
grunnskólaprófi og þar erum við í 22.
sæti af 29 OECD-ríkjum. Íslendingar
ljúka framhaldsskólaprófi langelstir
allra OECD-þjóða. Um 40% íslenskra
nemenda falla í samræmdum prófum í
10. bekk grunnskólans.
Mun færri stunda háskólanám hér en
í nágrannalöndunum og færri hafa út-
skrifast úr háskóla hér hvort sem borið
er saman við önnur Norðurlönd eða
önnur lönd í Vestur-Evrópu. Innan við
16% aldurshópsins 25–64 ára hafa lokið
háskólaprófi sem er of lágt hlutfall
þjóðarinnar og er talsvert lægra en hjá
þjóðum Evrópu.
Þetta er ekki glæsileg frammistaða
hjá þjóð sem telur sig vel menntaða.
Við rétt náum meðaltali í læsi á al-
þjóðavettvangi og við höfum staðið okk-
ur illa í alþjóðlegu TIMSS-könn-
ununum.
Forgangsröðun ríkisstjórnarinnar
sést vel í þeirri staðreynd að landbún-
aðarkerfið fær meira fjármagn, beint og
óbeint, frá hinu opinbera en það sem
allir framhaldsskólar landsins og Há-
skóli Íslands fá samanlagt. Háskóli Ís-
lands býr við mjög þröngan húsakost og
um 600 námsmenn eru á biðlista eftir
námsmannaíbúðum. Eftir nám lendir
ungt menntað fólk í afar ósanngjörnu
jaðarskattakerfi ríkisstjórnarinnar. At-
vinnuleysi meðal ungs háskólamenntaðs
fólks hefur sömuleiðis sjaldan verið eins
mikið og nú enda leggur ríkisstjórnin
alltof litla áherslu á verkefni sem henta
slíku fólki.
Það er mikið að í íslenskum mennta-
málum og kominn tími til að setja þau
mál í raunverulegan forgang eins og
Samfylkingin ætlar að gera. Sjálfstæð-
isflokkurinn hefur farið með stjórn
menntamála stöðugt í nánast tvo ára-
tugi. Árangurinn er að við stöndum ná-
grannaþjóðunum langt að baki.
töndum langt að baki öðrum
jóðum í menntamálum
Ágúst Ólaf Ágústsson „Ísland er ein-
ungis í 14. sæti af
29 OECD-þjóðum í
framlögum til
menntamála.“
Höfundur er formaður Ungra jafnaðarmanna
og frambjóðandi Samfylkingarinnar í 4. sæti
Reykjavík suður.