Morgunblaðið - 06.05.2003, Blaðsíða 31

UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 6. MAÍ 2003 31
ÉG undirritaður las grein í DV
þann 25. mars með yfirskriftinni
„Verðskrá flutningsfyrirtækja hefur
hækkað um 260% síðan 1996“. Í
fyrsta lagi þá er talað í þessari
grein eins og öll flutningafyrirtæki
hafi hækkað sína verðskrá um 260%
frá ársbyrjun 1996 til maí 2002. Það
er ekki rétt. Sem dæmi skal bent á
að verðskrá Sendibílastöðvarinnar
h/f hefur hækkað á sama tíma um
„aðeins 41 %“ og annarra stöðva
mjög svipað, og má sennilega í
þessu sambandi fara aftur til ár-
anna um 1990 þegar stóru skipa-
félögin Eimskip og Samskip voru að
yfirtaka flutningafyrirtækin VM
(Eimskip) og Landflutninga (Sam-
skip), þá voru einyrkjarnir á land-
flutningaleiðum þvingaðir til sam-
starfs og síðan voru gjaldskrár
lækkaðar þar til þeir sem ekki vildu
fylgja þessum „stóru“ gáfust upp og
lögðu upp laupana, og skipafélögin
urðu nánast einráð á öllum land-
flutningum. Síðan eftir 1990 þá fóru
þessi fyrirtæki, þ.e. Landflutningar
og VM, að snúa sér að þeirri þjón-
ustu sem sendibílstjórar höfðu
sinnt, þ.e.a.s með vörur frá skipa-
félögum til heildsala og síðan frá
heildsölum til smásala, og undir-
buðu í akstur fyrirtækja sem mest
þau máttu og á síðustu 10-12 árum
hefur sendibílafloti Reykjavíkur-
svæðisins minnkað úr um 600 bíl-
stjórum og niður fyrir 300 í dag. Má
segja að enginn hafi farið jafn illa út
úr þessum hremmingum og sendi-
bílstjórar nema þá þeir sem búa á
landsbyggðinni og þurfa að nota
þessa þjónustu sem þessi stóru
flutningafyrirtæki bjóða upp á í
dag, þ.e.a.s. eftir að hafa keyrt nið-
ur allar gjaldskrár og orðið nánast
einráðir á markaðnum, þá er hafist
handa. Og eins og fyrrnefnd grein
bendir á hafa þessi fyrirtæki, þ.e.
VM sem í dag heitir Flytjandi og
Landflutningar, hækkað sína gjald-
skrá um 260% frá árinu 1996. Er
það með ólíkindum að slíkt skuli líð-
ast því þessi hækkun fer beint út í
verðlag á landsbyggðinni.
En þá má nú líka benda land-
anum á að snúa sér að því að óska
eftir þjónustu sendibílastöðvanna
sem þjónusta allt landið en margur
heldur að sé bara staðbundin. Bíla-
floti sendibílastöðvanna er frá litlum
skutlum og upp í 18–20 tonna bíla
þannig að við getum boðið allt sem
aðrir geta og rúmlega það, því okk-
ar þjónusta er miklu persónulegri.
Landsmenn góðir, nú er kominn
tími til að taka á þessum málum og
láta ekki endalaust vaða yfir sig.
Það á að lækka flutningskostnað út
á landsbyggðina. Nú er lag! Einnig
ættu fyrirtæki að kanna kostnaðar-
breytingar undanfarinna ára frá
þessum herrum, það má eflaust
skoða ýmislegt þar.
Það er haft eftir Páli Halldórs-
syni hjá Flytjanda, í greininni sem
vitnað er í, að þessi gjaldskrár-
hækkun sé til komin vegna EES-
laga um akstur og hvíldartíma,
vegna þess að tví- og þrímanna
þurfi hvert ökutæki, en þetta er
bara ekki rétt. Sendibílstjórar bjóða
sömu þjónustu og miklu persónu-
legri en við förum samt að lögum
um hvíldartíma.
Þá má og benda á að skipafélögin
hafa nánast hætt öllum siglingum í
kringum landið og hefur sá flutn-
ingur allur færst á þjóðvegi lands-
ins. Þessir landsbyggðarflutningar
eru komnir út í það að flokkast und-
ir fákeppni og ættu stjórnvöld að
bregðast við því fyrr en seinna.
Þetta stefnir í enn meira óefni nema
eitthvað sé að gert. Landsbyggð-
arfólk, snúið ykkar viðskiptum til
þeirra sem lægsta flutningsgjaldið
bjóða og leitið í meira mæli til
sendibílastöðvanna með ykkar þjón-
ustu. Þá vil ég benda á grein í DV
þann sama dag, þ.e. 25. mars, eftir
Jón Bjarnason alþingismann þar
sem hann tiplar réttilega á: einok-
un, fákeppni, sjóflutningum á landi,
o.fl. og þar segir hann meðal ann-
ars: „Í æ fleiri tilvikum hefur sama
fyrirtækið eignarhald á skipafélög-
um, útgerðum, fiskvinnslu, og olíu-
félögum ásamt stærstu fyrirtækjum
á landsbyggðinni.“ Sem sýnir okkur
þessa einokun sem þessi fyrirtæki
eru búin að ná í flutningum. Þessa
framþróun þarf að stöðva.
Sendibílstjórar –
gjaldskrár og fl.
Eftir Sigurð Inga
Svavarsson
„Skipa-
félögin hafa
nánast hætt
öllum sigl-
ingum í
kringum landið og hefur
sá flutningur allur færst
á þjóðvegi landsins.“
Höfundur er sendibílstjóri.
Í AÐDRAGANDA alþingiskosn-
inganna stöndum við frammi fyrir
því að margir stjórnmálaflokkar
segjast munu beita sér fyrir umtals-
verðum skattalækkunum á komandi
kjörtímabili fái þeir stuðning kjós-
enda í alþingiskosningunum. Að
óbreyttu kerfi myndi slíkt rýra
tekjur ríkissjóðs og stefna velferð-
arþjónustu okkar í tvísýnu. Í stað
þess að veikja tekjustofna ríkis og
sveitarfélaga þarf að efla þá. Þetta
þekkja allir þeir sem þurfa á þjón-
ustu velferðarstofnana að halda,
hvort sem er á sjúkrahúsum, þjón-
ustu við fatlaða, aldraða, í skólum,
vísindastofnunum, löggæslu og yf-
irleitt á þeim sviðum sem almanna-
þjónustan tekur til. Öll almanna-
þjónustan þarf stöðugt að vera í
endurskoðun með það fyrir augum
að bæta hana og gera hana mark-
vissa, en einnig þarf að koma í veg
fyrir hvers kyns bruðl þar sem slíkt
er að finna.
Réttlátara skattkerfi,
traustari tekjustofnar
Skattkerfið hefur tvennu hlut-
verki að gegna: Afla almannasjóðum
tekna og jafna kjörin í landinu, bæði
með tilliti til tekna og einnig út-
gjalda. Þannig stýra skattleysis-
mörk og skattprósentan fyrri þætt-
inum, barnabætur, húslaeigubætur,
vaxtabætur og aðrar millifærslur
síðari þættinum. Því er ekki að
leyna að um nokkurt skeið hefur
skattaumræðan verið í eins konar
öngstræti. Vandinn birtist annars
vegar í því sem áður segir, að
stjórnmálaflokkar hafa sett fram til-
lögur sem kæmu til með að rýra al-
mannasjóði stórlega og hins vegar
standa samtök launafólks, aldraðra
og öryrkja frammi fyrir þeirri stað-
reynd að lítið hefur miðað í viðleitni
þeirra til að bæta kjör þeirra hópa
sem þeir eru í forsvari fyrir. Nánast
hefur verið einblínt á skattleysis-
mörkin sem leið til kjarabóta. Það
kostar hins vegar 800 milljónir að
hækka þau um eitt þúsund krónur
sem þó gefur ekki nema 385 krónur
í launaumslagið. Kjör þeirra sem
hafa minnst handa á milli eru hins
vegar svo rýr að þörf er á miklu
meiri kjarabótum en þessi leið gef-
ur.
Við öllu þessu þarf að bregðast og
er mikilvægt að verkalýðshreyfingin
leggi sitt af mörkum til að tefla fram
nýjum hugmyndum sem sameina
annars vegar réttlátt skattkerfi og
hins vegar trausta tekjustofna fyrir
velferðarþjónustu landsmanna.
BSRB hefur undanfarið ár unnið
að hugmyndum að nýrri nálgun til
að tryggja tekjustofna almanna-
sjóða og stórbæta hag lágtekju- og
millitekjuhópa. Gunnar Gunnarsson
hagfræðingur samtakanna hefur
haft veg og vanda af þessari vinnu
og hefur hann beitt mikilli hug-
myndaauðgi við að nálgast við-
fangsefnið. Niðurstaðan varð sú að í
stað þess að hverfa frá megin-
forsendum núverandi staðgreiðslu-
kerfis, bæri að styrkja það og færa
að auki allar millifærslur, þ.e.
barnabætur og húsnæðisbætur
(hugmyndin er að vaxtabætur og
húsaleigubætur verði sameinaðar í
eitt) auk allra annarra sveiflujafn-
andi þátta inn í staðgreiðsluna.
Þetta þýðir að tímabundnum sveifl-
um í útgjöldum heimilanna yrði
mætt þegar þær eiga sér stað en
ekki eftir á.
Ný aðkoma að
skattlagningunni
Það sem er nýstárlegast í þessari
nálgun er að hlutfallslegri skatt-
byrði yrði ekki stýrt með mörgum
skattþrepum heldur með tekju-
tengdum persónuaflsætti. Sjálfri
skattprósentunni yrði stillt fastri en
tekjutenging persónuafsláttar
myndi hins vegar jafna skattbyrð-
unum. Persónuafslátturinn yrði
skerðandi yfir tilteknum mörkum en
þó aldrei þannig að samanlögð jað-
aráhrif kerfisins færu yfir þau jað-
arskattmörk sem stefnt er að, jafn-
vel ekki hærri en 40%. Í núverandi
kerfi er jaðarskatturinn hins vegar
58,55%.
Mörgum bregður í brún þegar
sagt er að BSRB sé reiðubúið að
færa skattleysismörkin niður, jafn-
vel fara með þau niður í 50 þúsund
krónur. Þá ber að hafa í huga að
kerfið byggist á allt annarri hugsun
en núverandi kerfi enda segir hag-
fræðingur BSRB réttilega í viðtali
við Morgunblaðið 5. maí, „í núver-
andi kerfi kæmi þessi leið ekki til
álita. Hagsmunir þeirra sem
minnstar hafa tekjur, þ.á m. lífeyr-
isþega, öryrkja og atvinnulausra eru
ekki fyrir borð bornir, þvert á móti
er eitt meginmarkmið breytinganna
að bæta kjör þeirra.
Grundvallaratriði
að rýra ekki ríkissjóð
Mikilvægast af öllu gagnvart
þeirri umræðu sem nú fer í hönd um
skattamálin er að menn nálgist hana
með opnum huga, séu reiðubúnir að
ná fram markmiðum sínum með nýj-
um aðferðum og leiðum. Annað er
ávísun á stöðnun. BSRB hefur ekki
endanlega gengið frá útfærslum sín-
um. Það verður gert á skattamála-
ráðstefnu sem bandalagið hyggst
boða til í haust. En eitt er alveg
ljóst, að forsendur kerfisbreyting-
anna skulu standa: stórbættur hag-
ur lágtekju- og millitekjuhópa og
sterk staða almannasjóða. Það
stendur ekki til að rýra tekjur rík-
issjóðs, og sveitarsjóða. Þvert á móti
skulu þeir styrktir. Þetta er grund-
vallaratriði af hálfu BSRB. Enn er
halli á tillögunum gagnvart ríkis-
sjóði og mun BSRB ekki ganga end-
anlega frá þeim fyrr en sá halli hef-
ur verið réttur af.
Ný hugsun
Eftir Ögmund
Jónasson
„… er mik-
ilvægt að
verkalýðs-
hreyfingin
leggi sitt af
mörkum til að tefla fram
nýjum hugmyndum sem
sameina annars vegar
réttlátt skattkerfi og
hins vegar trausta
tekjustofna fyrir velferð-
arþjónustu lands-
manna.“
Höfundur alþingismaður og
formaður BSRB.








  



HVERGI í heiminum er eins mik-
ill hagvöxtur og á Írlandi. Þó eru
skilyrði til hagvaxtar þar verri en
víða annars staðar. Þótt gjöful fiski-
mið, með þorski, makríl og túnfiski,
liggi upp að landinu geta Írar ekki
notað þau sjálfir. Englendingar og
Spánverjar hafa sölsað þau undir
sig, enda er enginn sjávarútvegur á
Írlandi svo orð sé á gerandi. Að-
allega trillukarlar suður af landinu
og í sundinu á milli Írlands og Eng-
lands, auk nokkurra stærri báta út
af vesturströndinni. Þeir stærstu
eru á við miðlungspunga hér við
land, enda er enginn sjávarútvegs-
ráðherra í landinu. Fiskirí er bara
minniháttar atvinnugrein sem heyr-
ir undir landbúnað, svipað og kan-
ínurækt hér á landi; engin ástæða
til að vera með kanínuræktarráð-
herra.
En hagvöxtur á Írlandi er marg-
falt meiri en í Noregi þótt Norð-
menn pumpi upp sinni eigin olíu og
veiði meiri fisk en aðrar þjóðir.
Hagvöxturinn á Íslandi er aðeins
brot af þeim írska, þrátt fyrir að
enginn jarðhiti sé á Írlandi.
Hvernig stendur á þessu?
Írar eru að mörgu leyti líkir ís-
lendingum. Öldum saman hafa þeir
verið kúgaðir af stórþjóð sem hefur
verið mun miskunnarlausari við þá
en Danir voru nokkurn tíma við Ís-
lendinga. En Írar hafa alla tíð kunn-
að að meta góðar frásagnir, söng og
dans. Þeir eiga fleiri Nóbelsverð-
launahöfunda (miðað við höfðatölu)
en aðrar þjóðir (að Íslendingum ein-
um undanskildum). Og þegar þeir
fóru að veita listamönnum skattfríð-
indi, þá fyrst fóru þeir að græða
peninga svo um munaði.
Skapandi listamenn borga ekki
skatta á Írlandi. Núll prósent. Sá
sem skrifar bók, tekur upp hljóm-
plötu, heldur tónleika, gerir kvik-
mynd eða hvað það nú er á einfald-
lega ekki að borga neina skatta af
því. Þrátt fyrir það græðir írska rík-
ið margfalt, margfalt meira á list-
inni en á öllum sjómönnum sínum
og íþróttamönnum samanlagt. Þeg-
ar útlendir afþreyingarmeistarar
fréttu af þessu fóru þeir til Írlands
til að taka upp plötur og gera bíó-
myndir. Þegar Mel Gibson fór þang-
að til dæmis á sínum tíma, til að
gera myndina Braveheart (sem ger-
ist að vísu á Skotlandi), minnkaði at-
vinnuleysið í landinu um eitt pró-
sent – heilan hundraðshluta, þrátt
fyrir að íbúar írska lýðveldisins séu
á fjórðu milljón.
Í höfuðborg Írlands úir og grúir
af heimsfrægum listamönnum.
Sumir eru að vísu írskir og hafa náð
frægð og frama með styrkjum frá
írska ríkinu, svosem Bob Geldof,
Sinéad O’Connor, U2, Lynyrd
Skynyrd, Boy George, The Dublin-
ers, Westlife og hvað þetta fólk heit-
ir nú allt saman. Aðrir eru útlend-
ingar sem hafa séð sér hag í að eiga
athvarf í landinu, svo sem The Roll-
ing Stones, Cher, Jerry Lee Lewis,
Bob Dylan, Paul McCartney og
hundruð ef ekki þúsund annarra.
Írar græða ekkert á fiskveiðum
og íþróttum og hafa aldrei gert. En
hver skapandi listamaður sem vinn-
ur í landinu útvegar að meðaltali
þremur öðrum atvinnu. Og þótt
hann borgi enga skatta sjálfur koma
umtalsverðar tekjur af verkum hans
inn í landið, auk þess sem ríkið þarf
ekki að borga eins mikið í atvinnu-
leysisbætur og áður.
En – það væri auðvitað fjarstæða
að halda því fram að Írar hafi ein-
göngu grætt á listafólki á borð við
sögumenn og syngjandi lýð. Ís-
lenskir stjórnmálamenn, sem finnst
ekkert athugavert við að eyða tug-
um milljarða í íþróttahallir en tíma
ekki að reisa eina tónlistarhöll (sem
kostar innan við fimm prósent af
boltaleikjabramboltinu), myndu
seint trúa þannig ólíkindafréttum.
Það er líka fleira en listin ein sem
er að gera Íra að ríkustu mönnum
heimsins. Þeir standa sig vel í gerð
hugbúnaðarforrita fyrir heimilis-
tölvur, auk þess sem þeir framleiða
tölvur sjálfir. Svo hefur landbún-
aðurinn rétt verulega úr kútnum
eftir að þeir gengu í Evrópusam-
bandið. Nú þurfa þeir ekki lengur
að sitja uppi með þúsundir tonna af
kjöti sem þeir þyrftu annars að
fleygja á haugana og brenna til
ösku. Þeir flytja kjötið sitt, græn-
metið og ölið einfaldlega út til ann-
arra Evrópulanda.
Og svo hefur það keðjuverkandi
áhrif að koma listum og landbún-
aðarafurðum í verð. Ég er ekki að
segja að fólk sem fær sér Knorr-
súpu um leið og það hlustar á lag á
borð við Oh Danny Boy fái við það
óstjórnlega löngun til að fara til Ír-
lands, en einhverra hluta vegna hef-
ur ferðamannastraumur aukist til
landsins svo um munar. Það er að
vísu margfalt ódýrara að versla í
Búlgaríu en á Írlandi og það er mun
hlýrra í Damaskus en Dublin, en Ír-
ar kunna að taka vel á móti ferða-
mönnum og skemmta þeim ræki-
lega, þannig að sagt er frá því þegar
heim er komið. Írska leiðin er þess
vegna ekki svo galin.
Írska leiðin
Eftir Þorstein
Eggertsson
„… það væri
auðvitað
fjarstæða að
halda því
fram að Írar
hafi eingöngu grætt á
listafólki á borð við
sögumenn og syngjandi
lýð.“
Höfundur er söngvaskáld og rithöf-
undur í Reykjavík.