Morgunblaðið - 28.05.2003, Blaðsíða 26

UMRÆÐAN
26 MIÐVIKUDAGUR 28. MAÍ 2003 MORGUNBLAÐIÐ
INGÓLFSFJALL er fallegasta
og tignarlegasta fjall í Árnessýslu.
Það er gamalt eldfjall og hlóðst að
meginhluta til upp
við eldgos á síðasta
jökulskeiði, sem
hófst fyrir um 70
þúsund árum.
Fyrir rúmum 10
þúsund árum hlýn-
aði skyndilega í
veðri. Bráðnaði meginjökullinn þá
mjög hratt. Ingólfsfjall skaut upp
kollinum. Og löngu eftir að fjallið
var orðið autt að ofan, gengu miklir
skriðjöklar fram með fjallinu
beggja vegna og surfu jaðra þess.
Við bráðnum jöklanna á norð-
urhveli jarðar hækkaði yfirborð
sjávar. Sjór gekk á land og fylgdi
jökuljaðrinum upp láglendið. Og
um það er lauk var allt Suðurlands-
undirlendið orðið einn hafsjór upp í
Hreppa. Ingólfsfjall varð að eyju í
hafinu með mjóu eiði inn á Grafn-
ingsháls. Fjöruborð sjávar komst
hæst í 70 metra í hlíðum Ingólfs-
fjalls, þar sem úthafsaldan svarraði
og braut hlíðar þess og myndaði
fallegar malarskriður, sem ein-
kenna fjallið í dag.
Ingólfsfjall er einkennisfjall Sel-
foss. Það rís í norðri 551 metra
hátt, tignarlegt og ógnandi í senn,
með ókleifum hamrabeltum og
formföstum skriðum niður á lág-
lendið. Það er aðaldjásn byggð-
arinnar við Ölfusárbrú og í neð-
anverðri Árnessýslu.
Fjallið er kennt við Ingólf Arn-
arson landnámsmann, sem Land-
náma segir hafa haft vetursetu
undir Ingólfsfjalli áður en hann
nam land í Reykjavík. Og gömul
munnmæli í Ölfusi herma að vetr-
arbúðir hans hafi verið þar sem síð-
ar stóð höfuðbólið Fjall við land-
suðurhorn Ingólfsfjalls. En
skriðurennsli úr Brennudalsgili
spillti túninu smám saman og árið
1706 var það orðið örreitiskot.
„Túninu spilla stórbjörg, er úr fjall-
inu hrapa og so grjótskriður, so að
fyrir því hafa menn orðið að færa
fjós og garða til að forða kvikfé
sínu.“
Það, sem tekið hefur náttúruna
hundruð árþúsunda eða milljónir
ára að skapa, getur maðurinn með
nútíma tækni eyðilagt og tortímt á
stuttum tíma, jafnvel á fáum árum.
Hús og mannvirki er hægt að eyði-
leggja á nokkrum mínútum. En
þau er hins vegar hægt að end-
urbyggja alveg eins og þau höfðu
áður verið. En sé undrasmíði nátt-
úrunnar sjálfrar eyðilögð getur
enginn mannlegur máttur end-
urheimt það. Það er samtímanum
og komandi kynslóðum endanlega
glatað.
Skemmdarverk á Ingólfsfjalli
Nokkuð er nú um liðið síðan far-
ið var að sækja möl og grús í
Stóruskriðu vestarlega í suð-
urhlíðum Ingólfsfjalls. Og nú er svo
komið að þessi fallegasta skriða
fjallsins er öll uppurin og Djúpidal-
ur er orðinn djúpt svöðusár. Þar
sem áður var auðveldust gönguleið
upp á fjallið hefur nú verið grafin
mjög djúp og gleið gjá með meira
en hundrað metra hátt stál sem að-
eins er fært fuglunum fljúgandi.
Á eystri brún þessarar heljargjár
hefur verið ýtt upp miklum ruðn-
ingsvegi fyrir jarðýtur sem ein-
hvern veginn tókst að komast upp
á fjallið. Þaðan hafa þær rutt sér
leið út eftir skriðunni efst og vinna
nú kappsamlega að því að spæna
hana niður.
Þetta er alveg með ólíkindum.
Nóg er nú þegar aðgert í fjallinu,
þó að efri skriðurnar væru látnar í
friði og ekki líka skafnar inn í
berggrunn.
Á ferðum mínum um landið hef
ég hvergi séð náttúrudjásnum mis-
þyrmt eins herfilega og blygð-
unarlaust og gert hefur verið fyrir
allra augum í Ingólfsfjalli. Á leið-
inni að Borgarnesi blasa við ein-
hverjar hæstu og fallegustu mal-
arskriður landsins, sem vekja
aðdáun ferðamanna. Engum lifandi
manni á þeim slóðum myndi til
hugar koma að sækja þangað möl
og grjót og gera þessar fallegu
skriður að ruslahaug. Því síður yrði
það liðið, að glaðir athafnamenn
gerðu t.d. Almannagjá við Öx-
arárfoss eða klettana við Gullfoss
að grjótnámu til þess að ná í grjót í
húsgrunna og vegi. Og þó að Reyk-
víkingar þurfi mikla möl og grús í
allar sínar miklu framkvæmdir,
hefur aldrei flökrað að þeim að
vaða í fallegar skriður Vífilsfells og
vinna á þeim óbætanleg skemmd-
arverk.
En hvað er til ráða?
Ég hef undir höndum „Lög um
náttúruvernd“ staðfest af Kristjáni
Eldjárn forseta 16. apríl 1971.
Þar segir í 13. grein: „Öllum er
skylt að sýna varúð, svo að náttúru
landsins sé ekki spillt að þarflausu.
Spjöll á náttúru landsins, sem
framin eru með ólögmætum hætti
Ingólfsfjall
í sárum
Eftir Guðmund Kristinsson
EFTIR nýafstaðnar kosningar
gerðist það að flokkur lét undan
þrýstingi um að rétta hlut kvenna og
skipti, við stjórn-
armyndun, reynslu-
minnsta ráðherran-
um sínum út fyrir
efnilega, unga konu.
Þetta teljast naum-
ast nein pólitísk firn
þó að við í kjördæmi
Tómasar Inga Olrich – sjálfstæð-
isfólk jafnt sem óflokksbundnir eins
og undirritaður – grátum missi okkar
manns úr ríkisstjórninni.
Í ljósvakamiðlum og á pólitískum
vefsetrum hefur hins vegar nýverið
mátt heyra og sjá undarlegar túlk-
anir á þessari atburðarás. Þar lýsa
stjórnmálaskýrendur því fjálglega
hvernig „veigaminnsti“ ráðherrann
og dæmigerður „óhæfur stjórn-
málamaður“ hafi loks bitið við út-
garðana en svo þegið að launum, án
„ákveðinnar hæfni“ sem til þurfi,
„sólsetursafdrep“ í sendiráðinu í Par-
ís.
Þá er mér öllum lokið! Ég hef átt
samskipti við ýmsa stjórnmálamenn
á ýmsum vettvangi og get fullyrt af
þeirri reynslu að ég hef ekki enn
kynnst hæfileikaríkari manni á því
sviði en Tómasi Inga. Hann er í raun
stjórnmálamaður af guðs náð: sam-
viskusamur, skynsamur, nákvæmur,
fróður og umfram allt með ólíkindum
vinnusamur. Mér hefur virst hann
setja sig inn í hvert það mál sem á
borð hans hefur borist eins og vand-
aður háskólakennari: með nákvæmri
rýningu smáatriða, ígrundun, yf-
irlegu og rökstuddri niðurstöðu. Gild-
ir einu hvort um hafa verið að ræða
málefni Ríkisútvarpsins, upplýsinga-
samfélagsins, menningartengdrar
ferðaþjónustu eða menningarhúss á
Akureyri. Ýmsum hagsmunamálum
kjördæmis, lands og þjóðar hefur
hann reynst óhrungjarn vígturn; ég
get til dæmis vitnað um af eigin
reynd að sú deild sem ég vinn við,
kennaradeild Háskólans á Akureyri
er fagnar 10 ára afmæli sínu í sumar
sem stærsta deild háskólans, hefði
aldrei orðið til á þeim tíma nema fyrir
liðveislu og vegsögn Tómasar.
Með fullri virðingu fyrir þeim Mjó-
firðingum og lögfræðingum sem
gegnt hafa embætti mennta-
málaráðherra af reisn í fortíð, og
munu gera í framtíð, þá er vissulega
ánægjulegt að hafa um skeið haft við
völd í því ráðuneyti innvígðan fulltrúa
mennta og menningar: margreyndan
kennara og meistara í frönskum bók-
menntum – fágaðan, hógværan evr-
ópskan séntilmann.
Ef ég hef einhverja minnstu hug-
mynd um hvað í starfi íslensks sendi-
herra í París felst þá get ég varla
hugsað mér hæfari mann í það starf
en Tómas Inga Olrich. Undir hans
stjórn verður sendiráðið ekki sólset-
ursafdrep heldur menningarveita, ef
ég þekki Tómas rétt. Hitt er svo ann-
að mál að ágóði utanríkisþjónust-
unnar verður tap Alþingis.
Það hefur lengi verið umhugsunar-
efni að stjórnmálamenn skuli ekki
lengur komast upp á hornskák kjós-
enda nema þeir hafi kjörþokka,
fótógenískt andlit og fyrirsagnakjaft.
Hitt er verra ef stjórnmálaskýr-
endur, sem eiga að vita lengra en nef
kjósenda nær, skuli japla á slíkum
fordómum án hugdreifingar.
Tómas Ingi
og „sólseturs-
afdrepið“
Eftir Kristján Kristjánsson
Höfundur er prófessor
við Háskólann á Akureyri.
UM miðjan apríl sl. voru fyrstu
viðurkenningarnar afhentar vegna
gæðaverkefnis ÍSÍ um fyrirmynd-
arfélög. Badminton-
deild Keflavíkur,
fimleikadeild Kefla-
víkur og sunddeild
Keflavíkur hlutu
gæðaviðurkenningu
fyrir barna- og ung-
lingastarf og þar
með rétt til þess að kalla sig „Fyr-
irmyndardeild ÍSÍ“ til næstu fjög-
urra ára. Keflavík, íþrótta- og ung-
mennafélag, varð þar með fyrsta
félagið á Íslandi til að eignast fyr-
irmyndardeildir samkvæmt gæða-
verkefni íþróttahreyfingarinnar.
Þá fékk Íþróttabandalag Reykja-
nesbæjar viðurkenningu fyrir öfl-
ugt frumkvöðlastarf í tengslum við
gæðaverkefnið. Með þessum við-
urkenningum og þessum fyrstu
skrefum í metnaðarfullri stefnu
íþróttahreyfingarinnar í átt til
þess að bæta starfsemi félaganna,
hafa vissulega orðið vatnaskil í
framvindu samþykktar Íþrótta-
þings. Samþykkt var á Íþrótta-
þingi ÍSÍ sem haldið var í KA-
heimilinu á Akureyri í mars 2000,
að setja í gang stefnu í þessum
málaflokki. Síðan eru liðin tæp
þrjú ár. Á þeim tíma hefur verið
lögð mikil vinna í að undirbúa
verkefnið og kynna það hreyfing-
unni, m.a. með því að senda gæða-
möppu til allra félaga í landinu.
Mörg íþrótta- og ungmennafélög
hafa þegar hafið undirbúning að
þessu ferli og vonandi munu á
næstu misserum fleiri félög og
deildir sækja um viðurkenningu.
Íþróttahreyfingin gerir kröfur til
samfélagsins um stuðning, bæði
aðgang að mannvirkjum og beinan
fjárstuðning. Íþróttahreyfingin vill
að litið sé á þennan stuðning sem
endurgjald á þeirri þjónustu sem
hún veitir öllum þegnum sam-
félagsins. Til þess að slíkar kröfur
séu trúverðugar og réttlætanlegar
þarf íþróttahreyfingin að sýna það
í verki að hún gerir raunhæfar
kröfur til sjálfrar sín hvað varðar
gæði og innihald þess starfs sem
hún vinnur. Með því að taka upp
viðurkenningu fyrir fyrirmynd-
arstarf geta íþróttafélög eða deild-
ir látið gera úttekt á starfsemi
sinni eða hluta hennar, miðað við
þær kröfur sem íþróttahreyfingin
gerir. Líklegur ávinningur af slíku
innra starfi og viðurkenningu af
hálfu ÍSÍ er margvíslegur. Félög
og deildir sem hljóta viðurkenn-
ingu ættu að eiga auðveldara með
að afla sér stuðnings frá sveit-
arfélögum sínum og öðrum stuðn-
ingsaðilum sem frekar vilja leggja
nafn sitt við fyrirmyndarfélög en
önnur félög. Tími og fjármunir fé-
laganna samkvæmt því skilgrein-
ingarstarfi sem gæðaviðurkenn-
ingar gera kröfur um mun án efa
nýtast betur. Foreldrar munu
væntanlega frekar senda börn sín
til fyrirmyndarfélaga en annarra
félaga. Þetta ætti því að verða fé-
lögum hvatning til að bæta starf
sitt og uppfylla kröfurnar til að
geta fengið viðurkenningu. Vænt-
anlega verður afraksturinn því
betra íþróttastarf og betri ímynd
íþróttahreyfingarinnar. Í áherslu-
atriðum gæðastefnunnar er lögð
áhersla á að félögin leggi áherslu á
kröfulýsingu og vinnu við skipulag
félags eða deilda með gerð skipu-
rits og markmiðasetningu og skoð-
Fyrirmyndarfélag
– hvað er nú það?
Eftir Stefán Konráðsson
SUNNUDAGINN 25. maí sl. varð ég samferða dætrum mínum tveimur,
annarri skattstjóra Vestfjarðaumdæmis með aðsetur á Ísafirði, og hinni við
leikskóla á Ísafirði. Hvert var ferðinni heitið? Henni var heitið yfir Þorska-
fjarðarheiði sem opnuð hafði verið tveimur dögum fyrr. Ég
fór á jeppa en þær voru á Subaru og þorðu ekki að fara yfir
heiðina án fylgdar, þar sem fréttir höfðu borist af því að heið-
in væri varla fær þrátt fyrir moksturinn tveimur dögum fyrr.
Heiðin var að vísu þokkalega fær, þannig að bílar komust
hana skammlaust.
En þegar Gilsfjarðarbrúin var tekin í notkun sællar minn-
ingar velti þáverandi samgönguráðherra, Halldór Blöndal,
því fyrir sér hvert skyldi vera næsta skref í samgöngumálum á Vestfjörðum.
Ég bý á Reykhólum og hef notið þess að hafa brúna yfir Gilsfjörð og hef
þannig ekki yfir neinu að kvarta. Ég er hins vegar fæddur og uppalinn aust-
ur á Jökuldal þar sem menn sofa þá þeir eru þreyttir og borða þegar þeir eru
svangir.
Um langt skeið var nánast ekkert gert í vegamálum um Jökuldal og svip-
aða sögu mátti segja um vegaframkvæmdir víða annars staðar á Austur-
landi.
Ég hélt því fram að ástæðan fyrir því væri sú að Austfirðingar hefðu svo
liðónýta þingmenn að þeir gerðu ekkert annað en kjafta og þvæla á manna-
mótum en kæmu engu í verk. Hvað blasir nú við mér á Vestfjörðum? Ég hef
stundum sagt það að Vestfirðir eigi enga framtíð fyrir sér nema rokið sé upp
til handa og fóta og komið á einhverri þeirri atvinnugrein sem bætt getur úr
því ófremdarástandi sem fjórðungurinn er kominn í. Hvað á ég við?
Ég á við það að svipað komi þar til eins og á Austfjörðum með álverið á
Reyðarfirði.
Ég er hins vegar ekki að tala um slíkt í þessari grein minni, heldur hitt,
hvernig vegamálum er háttað á Vestfjörðum. Það er nefnilega staðreynd að
vegamál ráða miklu um það hvar menn vilja búa og geta búið.
Ég vona að þessi grein mín nægi til þess að sýna ráðamönnum þjóðarinnar
það að ég hafi það til málanna að leggja sem mark sé takandi á.
Ég talaði fyrr í máli mínu um ónýta þingmenn á Austurlandi sem ekkert
gerðu árum saman fyrir sitt fólk annað en þiggja atkvæði þess. Hvað blasir
nú við á Vestfjörðum? Ætla þingmenn Vestfirðinga að verða sömu rolurnar
og þeir fyrrnefndu? Ég vona ekki.
Það er höfuðnauðsyn að ganga frá almennilegum vegi yfir Þorskafjarðar-
heiði hið fyrsta og láta ekki þá skömm sannast á sig að nánast allar leiðir frá
Ísafirði aðrar en um Strandir og hina snjóumþöktu Hrafnseyrarheiði séu
eina úrræðið manna á Vestfjörðum til að komast til höfuðborgarinnar.
Gengið hefur verið frá góðum vegi um Bröttubrekku, sem bætir verulega
samgöngur frá því svæði sem ég bý á, Reykhólum. Ég hef þannig ekki yfir
neinu að kvarta hvað það snertir. En ég bendi á það að þingmenn kjördæm-
isins eru margir frá vestustu byggðum Vestfjarða. Og ég spyr. Hvað eru
þessir menn að hugsa? Hugsa þeir ekki neitt um hag sinna umbjóðenda?
Nægja þeim atkvæði þeirra? Og hversu lengi nægja þau þeim?
Ég vil umfram allt segja það að góðar samgöngur eru forsenda manna fyr-
ir byggð í landinu.
Og þessi litli spotti, sem er vegurinn frá malbikuðum vegi á Steingríms-
fjarðarheiði og niður í Þorskafjörð, skiptir sköpum fyrir vegaframkvæmdir
á Vestfjörðum.
Einar minn og Einar og þið allir hinir. Látið nú gamminn geisa og sýnið
það í verki að þið séuð þingmenn þessa byggðarlags. Þungaflutningar eru
dýrir og hvern bílstjóra munar um hvern þann kílómetra sem hann ekur.
Skoðið þetta, kæru þingmenn og landsmenn allir.
Vegamál á Vestfjörðum
Eftir Braga Benediktsson
Höfundur er prófastur á Reykhólum.


  

 








 

 



  

 !
!

"
  !

   
 

 
 
# $ %  %&

' #(# 
 
)##  %&