Morgunblaðið - 28.05.2003, Blaðsíða 28

28 MIÐVIKUDAGUR 28. MAÍ 2003 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
HÚSRANNSÓKN Í
FIMM LÖNDUM
Sænska efnahagsbrotadeildinframkvæmdi húsrannsókn ífimm löndum í gærmorgun,
m.a. í skrifstofum Kaupþings og
fleiri fyrirtækja, vegna rannsóknar
á meintum innherjabrotum í
tengslum við yfirtöku Kaupþings á
sænsku fjármálafyrirtæki á síðasta
ári. Miðað við þær upplýsingar,
sem fyrir liggja, beinist rannsóknin
ekki að hinum sameinaða Búnaðar-
banka – Kaupþingi banka heldur að
viðskiptum einstakra viðskiptavina.
Bræðurnir Ágúst Guðmundsson
og Lýður Guðmundsson hafa skýrt
frá því, að rannsóknin beinist m.a.
að hlutabréfakaupum persónulegs
eignarhaldsfélags þeirra tveggja. Í
Morgunblaðinu í dag birtist grein-
argerð þeirra um þessi viðskipti.
Það er virðingarverð ákvörðun af
þeirra hálfu að leggja spilin á borð-
ið með þessum hætti.
Ástæða er til að undirstrika að
lögreglurannsókn þýðir ekki að þeir
sem fyrir henni verða séu sekir.
Þvert á móti ber að leggja áherzlu
á, að hver og einn er saklaus þang-
að til hann er fundinn sekur. Þess
vegna skyldu menn ekki vera of
fljótir að draga ályktanir af því, að
húsrannsókn fari fram.
Raunar er margt sem bendir til
þess, að húsrannsóknir verði tíðari
hér eftir en hingað til í viðskiptalíf-
inu á Vesturlöndum.
Húsrannsókn sænsku efnahags-
brotadeildarinnar í fimm löndum
vegna meintra brota, sem talin eru
geta numið um 45 milljónum króna,
sýna, að þær húsrannsóknir, sem
hér hafa farið fram og hafa verið
gagnrýndar m.a. á þeirri forsendu,
að um pólitískar ofsóknir væri að
ræða, eru í samræmi við þau vinnu-
brögð, sem tekin hafa verið upp í
öðrum löndum.
Húsrannsóknirnar sýna, að við-
skiptalífinu er veitt virkt aðhald.
Þær eru óþægilegar fyrir þá, sem
fyrir þeim verða, og geta valdið
þeim margvíslegu viðskiptalegu
tjóni. Þegar til lengri tíma er litið
er þetta sterka eftirlit líklegt til að
stuðla að heilbrigðu viðskiptalífi,
sem er öllum til hagsbóta.
STARFSMENN efnahagsbrotadeildar sænsku ríkislögregl-
unnar gerðu í gærmorgun húsleit í íbúðum og skrifstofum í
fimm löndum, á Íslandi, Svíþjóð, Englandi, Lúxemborg og
Þýskalandi, vegna rannsóknar á meintum innherjasvikum í
tengslum við yfirtöku Kaupþings banka á sænska bankanum
JP Nordiska.
Samkvæmt upplýsingum úr sænskum fjölmiðlum tóku um
fjörutíu lögreglumenn þátt í húsleitinni.
Aðgerðirnar eru í samvinnu við Eurojust í Haag og lögreglu
á viðkomandi stöðum.
Lögreglan kom bæði á skrifstofur Kaupþings á Íslandi og í
Stokkhólmi og eins var gerð húsleit á heimili Lýðs Guðmunds-
sonar, forstjóra Bakkavarar Group, í London í gær. Jafnframt
var gerð húsleit í höfuðstöðvum Bakkavarar Group í London.
Alf L. Johansson, aðalsaksóknari Ekobrottsmyndigheten,
efnahagsbrotadeildar sænsku lögreglunnar, segir í samtali við
Morgunblaðið að JP Nordiska-málinu hafi verið vísað til lög-
reglunnar af sænska fjármálaeftirlitinu (Finansinspektionen) í
október á síðasta ári. Bent hafi verið á að nokkrir einstaklingar
hafi síðastliðið sumar keypt mikið af hlutabréfum í JP Nord-
iska skömmu áður en Kaupþing gerði yfirtökutilboð í bankann.
Tengsl einstaklinganna við þau viðskipti séu nægilega sterk til
að grunur leiki á um að um mjög alvarleg innherjaviðskipti hafi
verið að ræða. Frá því í október hafi verið unnið að rannsókn
málsins og samhæfingu aðgerða lögregluyfirvalda í fimm ríkj-
um.
Refsiramminn frá 6 mánuðum
upp í fjögurra ára fangelsi
Johansson segir að um sex einstaklinga sé að ræða, jafnt
Svía sem erlenda ríkisborgara.
Hagnað þeirra sex af viðskiptum þessum segir hann hafa
numið um fimm milljónum sænskra króna en það jafngildir
rúmlega 45 milljónum íslenskra króna.
„Ef við lítum eingöngu á hagnað
gæti þetta orðið umfangsmesta br
séð í Svíþjóð,“ segir Johansson.
Hann segir ekki hægt að útiloka
staklingar tengist málinu. „Það se
þau gögn er við höfum lagt hald á
aðir til yfirheyrslu.“
Johansson segir að enn hafi ekk
hvaða ákærur verða gefnar út í m
eru brot sem þessi refsiverð óháð
Sænska refsirammann í alvarle
ir hann vera fangelsisdóma frá sex
Fyrirætlanir Kaupþi
JP Nordiska
Sigurður Einarsson, stjórnarfor
aðarbanka og fyrrverandi forstjór
Kaupþing keypti 28% hlut í JP No
öllum hlutum sínum í verðbréfafyr
asta ári hafi jafnframt verið tilkyn
rétt á um 13% hlutabréfa í JP Nor
gert það að verkum að eignarhlutu
irtökuskylda skapaðist samkvæmt
tíma tilkynnti ég að þetta væri ein
áætlun okkar að yfirtaka JP Nord
ist því ekki skilja hvaða upplýsing
sem fyrirætlanir Kaupþings lágu
Óinnleystur hagnaður um 10
Að sögn Ágústs Guðmundssona
varar Group, var tilgangurinn me
Guðmundssonar, forstjóra Bakkav
Bakkavarar Group í London gagn
herjasvika. „Þessi meintu innherj
Meint innher
JP Nordiska
Efnahagsbrotadeild sænsku ríkislögreglunnar gerði húsl
meintra innherjasvika vegna yfirtöku Kaupþings á sænska
að Kaupþingi heldur einstaklingum sem keyptu bréf í JP No
leit hjá voru stofnendur Bakkavarar Group en leitað var á
SÆNSKA fjármálaeftirlitið veitti samþykki sitt
fyrir yfirtöku Kaupþings banka á JP-Nordiska
bankanum skömmu fyrir síðustu áramót. Þar með
var löngu ferli lokið, ferli sem hófst vorið 2002 þeg-
ar greint frá því að verðbréfafyrirtækið Aragon,
dótturfélag Kaupþings í Svíþjóð, hefði áhuga á
taka þátt í samruna á sænskum verðbréfamark-
aði; voru raunar þá þegar hafnar viðræður á milli
Aragon og JP Nordiska um samruna félaganna.
Í byrjun júní var síðan undirritaður samningur
um samruna félaganna og eignaðist Kaupþing
banki þar með um 28% hlutafjár í eignarhalds-
félagi JP Nordiska og var orðinn stærsti einstaki
hluthafinn í hinu sameinaða félagi. Samkvæmt
sænskum lögum skapaðist yfirtökuskylda Kaup-
þings á JP. Yfirtökutilboðið var síðan gert í lok
ágúst og bauðst Kaupþing til þess að greiða 9,55
hluti í Kaupþingi fyrir hvern hlut í JP Nordiska
eða jafnvirði um 6,8 milljarða íslenskra króna á
þeim tíma.
Ekki reyndist vera einhugur meðal stjórnenda
JP um áherslur vegna samrunans og fór þá Kaup-
þing fram á hluthafafund og jafnframt að kosin
yrði ný stjórn. Um tíma var óljóst hvort af yfirtöku
Kaupþings myndi verða enda gætti nokkurrar
tortryggni í garð Kaupþings á sænska markaðin-
um en þegar sænska tryggingafélagið Länsför-
säkringar keypti 11,5% hlut Ikea í JP Nordiska lá
þó fyrir að Kaupþing hefði stuðning yfir 50% hlut-
hafa.
Samtök hlutabréfaeigenda í Svíþjóð óskuðu eft-
ir því við sænska Verðbréfaráðið að það kannaði
hvort Kaupþing hefði með þessu brotið siðareglur
sænska verðbréfamarkaðarins en ráðið komst að
þeirri niðurstöðu að svo hefði ekki verið.
Á stjórnarfundi í október var tillaga Kaupþings
um nýja stjórn svo samþykkt með miklum meiri-
hluta atkvæða og í byrjun desember þegar frest-
ur, sem hluthafar höfðu til að svara yfirtökutilboð-
inu, rann út var ljóst að 86% höfðu samþykkt það.
Síðasta ljóninu var svo rutt úr vegi þegar sænska
fjármálaeftirlitið samþykkti yfirtökuna og í kjöl-
farið var Kaupþing banki skráður í kauphöllinni í
Stokkhólmi.
Leið Kaupþings inn á
sænska markaðinn
SÆNSKIR fjölmiðlar hafa í gær eftir yfirvöld-
um þar í landi að hinir grunuðu í málinu séu ekki
starfsmenn Kaupþings á Íslandi í Svíþjóð, JP
Nordiska eða verðbréfafyrirtækisins Aragon,
sem nú er hluti af Kaupþingi banka í Svíþjóð.
Sænskur saksóknari er fréttastofan Direkt
ræddi við vildi hins vegar ekki tjá sig um hvort
einhver þessara sex hefði starfað fyrir Kaup-
þingssamsteypuna. Þeir sem nú liggja undir
grun eru sagðir hafa keypt mikið af hlutabréfum
í JP Nordiska síðastliðið sumar.
Sænskir fjölmiðlar hafa eftir efnahagsbrota-
deild sænsku lögreglunnar að þessir einstakling-
ar hafi keypt um 900 þúsund hluti í JP Nordiska
á tímabilinu 10. júní til 29. ágúst á síðasta ári. Þá
hafi gengi bréfa í JP Nordiska verið á bilinu 8-8,5
sænskar krónur á hlut. Ekki voru mikil viðskipti
með þessi bréf og samsvara viðskipti hinna
grunuðu innherja 92,7% heildarviðskipta með
bréf í JP Nordiska á þessu tímabili. Segja sænsk-
ir fjölmiðlar að einstaklingarnir hafi í raun „ryk-
sugað“ markaðinn með bréf í sænska bankanum
síðastliðið sumar.
Þann 29. ágúst í fyrra gerði Kaupþing yfir-
tökutilboð í hlutabréf í JP Nordiska og hækkaði
gengi þeirra í allt að 10,5 sænskar krónur á hlut í
kjölfarið.
Haft er eftir Christer Villard, framkvæmda-
stjóra Kaupþings banka í Svíþjóð, að hann geti
ekki séð hvaða tengingu hinir grunuðu hafi við
Kaupþing í Svíþjóð eða JP Nordiska.
Að sögn sænskra fjölmiðla var það verðbréfa-
fyrirtækið Aragon er benti Fjármálaeftirlitinu á
að eitthvað kynni að vera athugavert við viðskipti
með bréf í JP Nordiska. Í fréttum sænsku sjón-
varpsstöðvanna í gærkvöldi kom m.a. fram að at-
vik af þessu tagi gæti haft áhrif á trúverðugleika
hlutabréfamarkaðarins og það væri það alvar-
lega, en ekki endilega upphæðirnar að mati tals-
manns efnahagsbrotadeildarinnar.
„Ryksuguðu“ markaðinn
með bréf í JP Nordiska
UPPLÝST VAL NEYTENDA
Það eru auðvitað ekki ný sannindiað upplýsing eflir neytendavit-
und. Allt frá því vöruskipti og verslun
hófust meðal manna hafa neytendur
skipst á upplýsingum, gert kröfur um
gæði miðað við verð og þannig reynt
að stýra markaðsumhverfi sínu. Víst
er að öflug neytendavitund veitir
framleiðendum og seljendum nauð-
synlegt aðhald og stuðlar að heil-
brigðari markaði.
Frægt dæmi um áhrif neytanda í
þá átt að breyta framleiðsluferli vöru
má rekja til þess er skáldsagan
„Frumskógurinn“, eftir bandaríska
rithöfundinn Upton Sinclair, kom
fyrir almenningssjónir í Bandaríkj-
unum árið 1906. Markmið Sinclairs
var reyndar að vekja athygli á ömur-
legum aðbúnaði innflytjenda er störf-
uðu í sláturhúsum og við kjötverkun,
en lýsingar hans á sóðalegu vinnslu-
ferlinu vöktu svo mikla hneykslan
meðal almennings að sett voru lög um
hreinlæti í matvælaframleiðslu er
leiddu til mikilla framfara. Engin bók
önnur en „Kofi Tómasar frænda“ eft-
ir Harriet Beecher Stowe hafði á
þessum tíma haft jafn víðtæk áhrif í
bandarísku samfélagi. Þótt haft væri
eftir Sinclair að hann „hafi miðað á
hjarta fólks, en hitt það í magann“
var augljóslega mjög erfitt að greina
á milli siðferðislegra sjónarmiða og
þeirra er lutu að almennri hollustu-
vernd í því framleiðsluferli er „Frum-
skógurinn“ lýsti, svo í kjölfar fjaðra-
foksins var aðbúnaður verkafólksins
einnig bættur til muna.
Á síðustu árum hefur neytendavit-
und eflst mjög hér á landi. Það er
óneitanlega jákvæð þróun og mikil-
væg í ljósi þess hversu vöruúrval hef-
ur aukist. Í síðustu viku héldu Al-
þjóðasamtök um neytendarann-
sóknir, ICRT, ársfund sinn í
Reykjavík, en að þeim standa 25 sam-
tök neytenda, þeirra á meðal Neyt-
endasamtökin á Íslandi. Á þessum
fundi kom fram að gæði, öryggi og
umhverfissjónarmið hafa legið til
grundvallar þeim rannsóknum sem
samtökin hafa framkvæmt til þessa.
Ávinningur af slíku starfi um heim
allan hefur meðal annars leitt til þess
að settir hafa verið öryggis- og gæða-
staðlar, auk þess sem athygli neyt-
enda hefur í auknum mæli beinst að
umhverfissjónarmiðum er lúta að
innihaldi vörutegunda og því hvort
vöruþróun byggist t.d. á tilraunum á
dýrum.
Að sögn Guidos Adriaenssens,
framkvæmdastjóra ICRT, sem rætt
var við hér í blaðinu, stendur nú til að
beina neytendarannsóknum að fleiri
þáttum með tilliti til samfélagslegrar
og siðferðislegrar ábyrgðar framleið-
enda og dreifingaraðila. Hann nefnir
sem dæmi að fyrirtæki geti firrt sig
slíkri ábyrgð „með því að vísa í samn-
ing við annan aðila sem kemur að
framleiðslunni, til dæmis á Sri
Lanka, um bann við barnaþrælkun,
án þess að ætla sér að ganga eftir því
að ákvæðinu sé fullnægt“. Rannsókn-
ir af þessu tagi eru því mjög mikil-
vægar og geta til að mynda komið í
veg fyrir að fyrirtæki á Vesturlönd-
um, þar sem neytendavitund er sterk,
auki hagnað sinn með því að láta
vinna framleiðsluvöru við aðstæður
sem löngu er búið að útrýma í ríkari
heimshlutum; á stöðum þar sem
barnaþrælkun, brot á vinnulöggjöf,
óviðunandi aðbúnaður verkafólks,
óheyrilega löng vinnuvika og smán-
arlaun minna helst á ástandið við
upphaf iðnbyltingar í Evrópu. Niður-
stöður rannsókna á þessum nýju
þáttum geta því gefið neytendum
mikilvægt tækifæri til að axla ábyrgð
með upplýstu vali á vörum og hafa um
leið jákvæð áhrif á framleiðsluferli og
viðskiptasiðferði langt út fyrir sitt
nánasta umhverfi.
E
u
r
s
N
s
2
g
s
b
v
v
k
h
h
A
N
K
i
s
h
s
s
m
a
v
h
t
Í
h