Morgunblaðið - 05.06.2003, Side 8

FRÉTTIR
8 FIMMTUDAGUR 5. JÚNÍ 2003 MORGUNBLAÐIÐ
Réttaröryggi fatlaðra
Skýrari
reglur
BRYNHILDUR G.Flóvenz, héraðs-dómslögmaður og
stundakennari við Há-
skóla Íslands, var meðal
framsögumanna á mál-
þingi sem Mannréttinda-
skrifstofan, Þroskahjálp
og Geðvernd stóðu fyrir í
vikunni.
Brynhildur hefur unnið
að verkefni, sem snýr að
réttarstöðu fatlaðra fyrir
Mannréttindaskrifstof-
una. Mannréttindaskrif-
stofan tók verkefnið að sér
fyrir Minningarsjóð Jó-
hanns Guðmundssonar
læknis.
Aðrir fyrirlesarar voru
Halldór Gunnarsson, for-
maður Þroskahjálpar,
sem sagði frá því sem er á
döfinni í heimi fatlaðra hjá
ýmsum stofnunum erlendis og
Magnús Korntrop, fulltrúi fatl-
aðra, sagði frá sinni reynslu.
– Er þetta umfangsmikið verk-
efni, sem þú ert að vinna að?
„Þetta er mjög víðfemt verkefni
en að þessu sinni tók ég fyrir
þann hluta sem varðar réttarör-
yggi fatlaðra og fjallaði um það út
frá lagalegu sjónarhorni.
Réttaröryggi felur í stuttu máli
í sér annars vegar að borgararnir
fái þau réttindi sem þeir eiga
kröfu á lögum samkvæmt og hins
vegar að óheimilt sé að leggja
aðrar skyldur á borgarana en
þær sem lög heimila að lagðar séu
á þá. Enn fremur þarf að tryggja
tilteknar málsmeðferðarreglur.“
– Búa fatlaðir við réttaröryggi
að þínu mati?
„Ég fjallaði um skilgreiningar
á þessu hugtaki, réttaröryggi
fatlaðra, og hvernig það blasir við
fötluðum. Ég hef til dæmis verið
að skoða fyrirkomulagið á mál-
efnum fatlaðra á Íslandi. Landinu
er skipt upp í svæði og yfir hverju
svæði er svæðisráð og svo svæð-
isskrifstofur. Svæðisskrifstofurn-
ar gegna tvöföldu hlutverki. Ann-
ars vegar að úthluta tilteknum
gæðum og hins vegar að gæta
hagsmuna ríkisvaldsins að fara
ekki út fyrir fjárheimildir þannig
að þessi hlutverk geta stangast á.
Að mínu mati tryggir þetta fyr-
irkomulag ekki nægilega mikið
réttaröryggi fatlaðra. Ég fjallaði
einnig um hvernig réttaröyggi er
tryggt við stjórnvaldsákvarðanir
því nú eiga fatlaðir eðli málsins
samkvæmt mikið undir stjórn-
valdsákvörðunum svo sem félags-
og heilbrigðisþjónustu svo dæmi
séu nefnd.“
– Hvaða reglur gilda um mat á
rétti fatlaðra?
„Í framsögu minni fjallaði ég
um mat á þjónustuþörf fatlaðra,
þar sem mat viðkomandi starfs-
manns kemur inni í en þar liggja
ekki alltaf fyrir skýrar reglur
þegar verið er að meta rétt þess
fatlaðra. Nú hefur lengi staðið
fyrir dyrum þó ekki hafi orðið af
því enn þá að færa
málaflokka fatlaðra al-
farið yfir til sveitarfé-
laganna en í því gæti
falist sú hætta að
framkvæmdin verði
mismunandi þegar um mats-
kenndar reglur er að ræða, þ.e.
að í Reykjavík verði réttindin
ekki metin með sama hætti og á
Akureyri svo dæmi sé nefnt.“
– Gæti mat verið mismunandi
eftir því hver metur hvert tilvik?
„Já, ef ekki eru til ákveðnar
reglur eða aðrar upplýsingar sem
miða á við. En það eru hins vegar
til lög sem gera ráð fyrir að
ákvarðanir séu matskenndar til
að hægt sé að koma til móts við
hinn fatlaða þannig að horft sé á
hvert og eitt tilfelli út af fyrir sig
og að menn lendi ekki í því að
reglur séu ósveigjanlegar. Þann-
ig að það er vandmeðfarið að
þræða þennan mjóa veg sem er
þarna á milli.“
– Hvernig er best að tryggja
fötluðum þeirra rétt?
„Já, ég fjallaði einnig um
hvernig fatlaðir eru í stakk búnir
til að sækja rétt sinn. Minnihluta-
hópar í samfélaginu geta til dæm-
is valið pólitískar leiðir til að
vinna málefnum sínum brautar-
gengi, boðið sig fram til þings eða
beitt pólitískum þrýstingi saman-
ber Kvennaframboðið á sínum
tíma og þannig komið sínum mál-
um á framfæri. Fyrir fatlaða er
það miklu erfiðara að fara þessa
leið. Annars vegar eru þeir ekki
það margir að framboðsleiðin
nýtist þeim og hins vegar til að
atkvæði þeirra hafi afgerandi
áhrif í kosningum. Enn fremur
eiga þeir minni möguleika fötlun-
ar sinnar vegna en ófatlaðir til að
mynda öflugan þrýstihóp til að ná
fram rétti sínum.
Réttaröryggi er því sérlega
mikilvægt fyrir fatlaða og nauð-
synlegt að reglur séu skýrar.“
– Þarf að setja sérstök lög sem
tryggja réttindi fatlaðra?
„Ég ræddi einnig einmitt um
hvort setja ætti sérstök lög, sem
banna mismunun og tryggja að
fötluðum sé ekki mismunað. Það
er verið að tala um
samþættingu í þessum
málaflokki eins og svo
mörgum öðrum. Þá er
spurningin hvort sam-
félag okkar sé nógu
þroskað til þess að tryggja rétt
fatlaðra með samþættingu. Mín
skoðun er sú að það eigi að skoða
vandlega mögulega lagasetningu
um bann við mismunun fatlaðra.“
– Hvernig voru undirtektirn-
ar?
„Góðar og gagnlegar umræður
fóru fram sem vonandi geta nýst
okkur í baráttunni fyrir bættri
stöðu fatlaðra.“
Brynhildur G. Flóvenz
 Brynhildur G. Flóvenz er fædd
árið 1954. Hún er stúdent frá
Menntaskólanum í Hamrahlíð og
lauk prófi í lögfræði frá Háskóla
Íslands árið 1989. Hún er héraðs-
dómslögmaður og starfar að
rannsókn á réttarstöðu fatlaðra
auk þess sem hún er stundakenn-
ari við lagadeild Háskóla Íslands.
Hún er gift Daníel Friðrikssyni
skipatæknifræðingi og eiga þau
fjögur börn.
Hætta á
mismunun
fyrir hendi