Morgunblaðið - 06.06.2003, Blaðsíða 38

MINNINGAR
38 FÖSTUDAGUR 6. JÚNÍ 2003 MORGUNBLAÐIÐ
✝ Gróa SvavaHelgadóttir
fæddist í Reykjavík
3. mars 1913. Hún
lést á heimili sínu í
Reykjavík, þann 27.
maí síðastliðinn. For-
eldrar hennar voru
Helgi Guðmundsson
trésmiður, f. í Gerða-
koti í Sandvíkur-
hreppi 18.11. 1881, d.
10.3. 1945 og Ólafía
Sigríður Hjartar-
dóttir húsfreyja, f. á
Kröggólfsstöðum í
Ölfushreppi 7.9.
1881, d. 28.5. 1937. Alsystkini
Gróu Svövu voru Loftur, f. 22. 4.
1910, d. 8.7. 1983, Sigfríður, f. 4.9.
1911, d. 19.11. 1988, Guðrún, f.
20.3. 1914, d. 15.11. 1997, og Guð-
mundur Ingvi, f. 10.11. 1919, d.
10.10. 1989. Hálfbróðir sam-
mæðra var Eysteinn Björnsson, f.
26.10. 1898, d. 16.8. 1978.
Gróa Svava ólst upp í foreldra-
húsum í Reykjavík. Hún gekk í
Verslunarskóla Íslands og útskrif-
aðist þaðan árið 1932.
Gróa Svava giftist 27.6. 1936
Karli Helga Vigfússyni skrifstofu-
manni, f. á Geirlandi á Síðu 3.10.
1905, d. 11.7. 1969. Foreldrar
hans voru Vigfús
Jónsson bóndi á
Geirlandi, f. 20.9.
1867, d. 28.1. 1935,
og Halla Helgadóttir
húsfreyja, f. 29.11.
1874, d. 27.4. 1950.
Gróa Svava og Karl
eignuðust þrjá syni.
Þeir eru: 1) Helgi
Vigfús, f. 22.5. 1943,
kvæntur Katrínu Ei-
ríksdóttur. Þau
skildu. Þeirra synir
Karl, f. 2.9. 1968, og
Haukur, f. 2.7. 1974.
2) Lárus Jón, f. 31.3.
1948. Sonur hans og Kristínar Að-
alsteinsdóttur er Daði, f. 19.6.
1973. Sonur hans og Kristjönu
Sigurharðardóttur er Hörður Vil-
berg, f. 10.11. 1973, barnabarn
Unnur Ásta, f. 23.12. 1999. Dóttir
hans og Helgu Jónasdóttur er
Hrafnhildur, f. 25.2. 1977. 3) Hall-
ur Ólafur, f. 28.8. 1950, í sambúð
með Gyðu Þorgeirsdóttur. Þeirra
börn Ragnheiður, f. 11.8. 1983, og
Jóhann Karl, f. 12.1. 1994. Auk
þess eignuðust Gróa og Karl tvö
börn sem ekki lifðu.
Útför Gróu Svövu verður gerð
frá Áskirkju í dag og hefst athöfn-
in klukkan 13.30.
Á dögum þess fólks sem fluttist til
Reykjavíkur á fyrri hluta tuttugustu
aldar og ól þar aldur sinn hafa orðið
miklar breytingar á umhverfi og
aldarhætti. Margt var það sem á
dagana dreif. Yfir dundi heimsstyrj-
öldin fyrri, Spánska veikin og Kötlu-
gos. Þröngt hefur sjálfsagt verið í
búi hjá mörgum á tímum atvinnu-
leysis, vöruskorts og verkalýðs-
átaka, heimilin misvel búin undir
áföll af þessu tagi. Svava Helgadótt-
ir og systkini hennar munu hafa ver-
ið í hópi þeirra lánsömu að þessu
leyti, Helgi faðir hennar var tré-
smiður og verkstjóri á sínum vinnu-
stað, fjölskyldan bjó í eigin húsnæði
og húsmóðirin annaðist heimilið á
þann hátt sem góðar húsfreyjur á
þessum tíma gerðu. Mun bæði hafa
þurft reglusemi og fyrirhyggju til að
hafa nóg til alls sem þurfti. Og þetta
var sá góði tími fyrir börn og ung-
menni að þau komu aldrei að tómu
húsi að loknum skóladegi.
Svava lauk prófi frá Verslunar-
skólanum. Sá stóri hópur dætra og
sona Reykjavíkur, skólasystkina
hennar, var alinn við lík skilyrði og
aðstæður. Þau munu hafa haldið
hópinn lengi með gleði og skemmtan
meðan entist líf og heilsa.
Reykjavík þessara æskuára var
ekki stór borg, náði varla nema upp
eftir Skólavörðuholtinu og vestur
um Landakotstúnið. Ekki var mikið
um skemmtistaði, það þekktust
flestir í bænum. Nýja bíó tók til
starfa 1920, útvarpið kom ekki fyrr
en um 1930, en þetta er samt borgin
í ljóðum Tómasar, þar sem sólskinið
á gangstéttunum ljómar. Ekki voru
þá dansstaðir og búllur á hverju
horni, en árið 1930 kom Hótel Borg,
þessi glæsti staður, þar sem æskan
dansaði við næstum klassíska músík.
Í júnímánuði árið 1936 gengu þau
í hjónaband Svava Helgadóttir og
Karl Vigfússon frá Geirlandi á Síðu,
þá orðinn skrifstofumaður og síðar
fulltrúi hjá Sláturfélagi Suðurlands.
Þá var enn sú tíð að fólk vildi heldur
hafa lífsstíl sinn í hófi en steypa sér í
skuldafen. Þess vegna voru það
margir sem ekki réðust í íbúðakaup
fyrr en þeir höfðu nokkurt eigið fé
og þannig lán að ekki yrðu íþyngj-
andi ævilangt. Ekki voru þau Svava
og Karl þó í hópi þeirra sem alltaf
voru að flytja. Þau bjuggu sér fagurt
heimili á einum eða tveim stöðum áð-
ur en þau keyptu sér eigin íbúð í
Hlíðunum.
Tvær systur Svövu, þær Guðrún
(Dúna) og Sigfríður fluttust til Dan-
merkur og giftust þarlendum mönn-
um. Bjuggu þær síðan alla ævi í
Kaupmannahöfn. Aldrei slitnaði þó
samband þeirra við landið og ættfólk
og vini. Fóru fjölskyldurnar til skipt-
is milli landa á sumrin, þá með Gull-
fossi meðan flugferðir voru ekki
hafnar. Hópurinn sem frá Danmörku
kom og heimafólkið sem tók á móti
þeim, fór margar ferðir um landið,
síðari árin stundum hálendisleiðir.
Einnig fóru þau hjónin austur á
æskustöðvar Karls. Ég minnist ferða
á hestum inn á grasi vafin heiðalönd-
in, þar sem í fjarska sér til blárra
fjalla og hvítra jökla. Landnámsjörð-
in átti sterk ítök í huga hans, enda
liggja ræturnar djúpt. Í manntali ár-
ið 1703 sést að þar, á Geirlandi, býr
Þorlákur bóndi Runólfsson, fæddur
árið 1638. Tvö hundruð árum síðar,
árið 1838, fæðist þar afkomandi hans,
Þórunn, amma Karls Vigfússonar í
föðurætt og þar deyr hún árið 1901 í
skjóli sonar síns, Vigfúsar og konu
hans, Höllu Helgadóttur frá Fossi á
Síðu, sem þá voru tekin við búi. Vera
má að það hafi verið arfur frá þess-
um góðu bændum að Karl var rækt-
unarmaður mikill og hef ég aldrei séð
svo fallega uppskeru af rauðum ís-
lenzkum kartöflum, gulrótum og
grænmeti af ýmsu tagi sem skrif-
stofumaðurinn uppskar fyrir fjöl-
skyldu sína.
En á lífsbrautum flestra leynast
erfiðleikar og þrautir sem enginn
sér fyrir. Karl Vigfússon lézt langt
fyrir aldur fram og Svava stóð ein
uppi með sonum þeirra ungum og
voru tveir þeir yngri enn í kostn-
aðarsömu námi. Þeir tímar voru erf-
iðari ekkjum en nú, þótt ekki sé nú
allt fullkomið. En þá sýndi hún hvað
í henni bjó. Aldrei þurfti hún að leita
til annarra, hvorki stofnana né
nefnda. Hún tók óhikað að sér erfið
störf þótt aldrei hefði hún unnið ut-
an heimilis áður. Henni tókst að
halda íbúðinni og heimilinu fyrir sig
og syni sína. Brátt fékk hún líka það
starf sem henni hentaði sérlega vel,
en það var á gæzluvöllum borgar-
innar. Lengst starfaði hún á gæzlu-
velli nálægt Miklatúni. Hafði hún yf-
irumsjón með þeim velli, sem var
ekki langt frá heimili hennar í Hlíð-
unum. Vel gengu samskipti hennar
við þær ungu sálir sem þarna áttu
athvarf. Órabelgir urðu spakari í ná-
vist hennar þótt aldrei beitti hún
hörku og hjá henni áttu þeir skjól
þegar þeim fannst tilveran erfið,
enda kölluðu þeir hana ömmu.
Um sjötugsaldur lauk hún þessu
starfi og bjó áfram í íbúð sinni í
Hlíðunum. Systir hennar, Dúna,
sem þá hafði einnig misst mann
sinn, dvaldi oft þar hjá henni á
sumrin. Fyrir um það bil fimm ár-
um, þegar henni var orðið þyngra
um að ganga stigana upp í íbúð sína,
sem var á þriðju hæð, brá hún á það
ráð að selja hana og flutti að Dal-
braut 27. Það er skammt frá Brúna-
veginum, en þar hafði hún oft átt
leið um á yngri árum og sporlétt
gengið upp brekkuna þegar þau
hjón bjuggu við Vesturbrún, þar
sem útsýn er fríð yfir Laugardalinn.
Á Dalbrautinni undi hún sér vel, en
síðustu árin fóru erfiðir sjúkdómar
að gera vart við sig. Tók hún því
með jafnaðargeði og kvartaði ekki.
Var hún furðulega fljót að jafna sig
eftir áföll veikindanna. Það minnti
mann á trén í skóginum, þau sem
svigna í storminum en brotna ekki
en rétta sig upp í hvert sinn og
storminn lægir. Skýrri hugsun hélt
hún til æviloka.
Ég er nokkuð viss um að mágkona
mín hafi verið trúuð kona í hjarta
sínu þótt aldrei ræddum við slík mál.
Hitt veit ég að hugur hennar eins og
margra Íslendinga um aldir var op-
inn fyrir dulrænum áhrifum og hún
var í hópi þess fólks sem dreymir
fyrir daglátum og skynjar með dul-
arfullum hætti óorðna hluti þótt ekki
gefi það kost á sér til að spá. Ekki
hef ég heyrt fullkomna skýringu
spekinga á þessu fyrirbæri. En á
þessum dögum minnist ég draums
sem hún sagði mér eitt sinn og var
með þeim hætti að hún þóttist stödd
í dal einum fögrum og grænum. Og
sem hún er þar í hlíðinni sér hún
mann sinn koma gangandi móti sér.
Verði henni að sinni björtu trú.
Ragnheiður H. Vigfúsdóttir.
Við fráfall Gróu vinkonu minnar
er söknuðurinn mikill. Við kynnt-
umst fyrir rúmum 30 árum þegar ég
tengdist inn í fjölskylduna. Gróa var
boðin og búin að passa Daða, barna-
barnið sitt, hvenær sem var, enda
mikil barnagæla. Samskipti okkar
voru góð, við náðum vel saman,
bjuggum í nágrenni við hvor aðra í
mörg ár og hittumst nær daglega.
Hún var með skemmtilegri mann-
eskjum sem ég hef hitt, alltaf í góðu
skapi, hafði gaman að spjalla um
menn og málefni, enda var oft mikið
hlegið. Gróa bakaði bestu tertur í
bænum enda alltaf tilhlökkunarefni
þegar afmæli eða aðrar veislur voru
framundan hjá henni. Þegar hún fór
að draga úr bakstri, enda útivinn-
andi kona, keypti hún oft sandkökur
og bakaríisbrauð og bað okkur í guð-
anna bænum að borða þetta því
bakkelsið lægi undir skemmdum!!
Einn daginn þegar við vorum í miðri
skemmtilegri sögu, stóð þurr sand-
kakan í Gróu og ég hljóp eftir henni
milli herbergja og barði fast í bakið
á henni til að fá hana til að anda.
Einhverjir í fjölskyldunni hentu
gaman að þessu og sögðu að ég hefði
fengið útrás á henni við þetta. Hún
var Reykjavíkurmær, talaði oft með
dönskuslettum, sem ég átti oft erfitt
með að skilja. Hún notaði dönskuna
sem krydd inn í sínar skemmtilegu
frásagnir á þann hátt sem aðeins
þeir geta er hafa gott vald á íslensku
máli.
Gróa rifjaði oft upp skemmtilegar
sögur frá því hún var ung. T.d. þeg-
ar hún fór með vinkonum sínum til
Köben með Gullfossi. Það var við-
koma í Leeds og þar átti að eyða
pundunum sem þeim hafði áskotnast
í að versla. Þær gleymdu stund og
stað enda beið Gullfoss í 2-3 klst
með pirrandi farþega um borð sem
sögðust vera að flýta sér, en til Köb-
en komust þær heilu og höldnu.
Á þeim þrjátíu árum sem ég
þekkti Gróu var húmorinn og skerp-
an eins fram á síðasta dag. Heyrnin
var farin að gefa sig en sjónin var
ágæt. Einn daginn þegar ég var inn
á Dalbraut hjá henni, settist ég í stól
nálægt henni svo við þyrftum ekki
að kallast á. Þá sagði hún: „Hvað er
þetta manneskja ertu farin að heyra
illa“.
Gróa náði að halda upp á níræð-
isafmæli sitt með glæsibrag í mars
síðastliðinn, ég veit að það skipti
hana miklu máli. Eftir að ég kynnt-
ist núverandi manni mínum kölluðu
stelpurnar mínar tvær Gróu alltaf
„ömmu Gógó“ eins og hin barna-
börnin og þeim þótti mjög vænt um
hana. Hún var áhugasöm um velferð
þeirra, spurði alltaf um þær og auð-
vitað Daða. Þau sakna hennar mjög.
Mig langar til að þakka starfs-
fólkinu á Dalbraut fyrir frábæra
umönnum. Helga, Lárusi, Halli, og
barnabörnum ásamt öðrum að-
standendum votta ég mína dýpstu
samúð.
Kristín
Aðalsteinsdóttir.
Mér er enn minnisstætt er kynni
okkar hófust fyrir þrjátíu og sex ár-
um síðan, þegar þú tókst á móti mér
opnum örmum á heimili þínu, sem
tilvonandi tengdadóttur og urðum
við bestu vinkonur alla tíð, þrátt fyr-
ir að okkar fjölskyldutengsl breytt-
ust. Það var alltaf svo gott að koma
til þín í Stigahlíðina og síðan á Dal-
brautina, þar sem þú varst seinustu
ár ævi þinnar. Þú varst svo hress í
anda og fannst mér að þú hlytir að
verða eilíf. En níutíu ára afmælið
tókst þér að halda upp á í mars síð-
astliðnum og varst þú mikið búin að
hlakka til og hafðir mjög gaman af
að ræða undirbúning þess, en þá
varst þú orðin mikið veik en alltaf
varst þú með skýrt minni alveg fram
í andlátið. Þá má ekki gleyma öllum
sumarbústaðaferðunum sem þú
fórst með mér og fjölskyldu minni
og varst hrókur alls fagnaðar, alltaf
hress og kát.
Danmerkurferðirnar ógleyman-
legu þegar við heimsóttum Dúnu
systur þína en þið voruð alveg sér-
staklega samrýndar þrátt fyrir að
þið byggjuð hvor í sínu landi, en
Dúna lést fyrir nokkrum árum og
var það mikill missir fyrir þig.
Gógó missti sinn yndislega eigin-
mann, Karl Vigfússon, langt fyrir
aldur fram. Með honum átti hún
þrjá syni, Helga sem var elstur, þá
Lárus og Hall.
Þá var ekki um annað að ræða en
að fara út á vinnumarkaðinn, þú þá
komin hátt á sextugsaldurinn. Gógó
vann á gæsluvöllum Reykjavíkur-
borgar, þar til hún hætti vegna ald-
urs.
Stuttu fyrir andlát þitt vorum við
að rifja þetta upp og ég var að hrósa
þér fyrir hvað þú varst dugleg, því
þetta hlaut að hafa verið heilmikil
breyting frá því að vera alltaf heima-
vinnandi húsmóðir allan þinn bú-
skap, en þú sagðir bara að Lárus og
Hallur, synir þínir hefðu verið í
menntaskóla og enn í heimahúsum
og ekkert annað að gera. Gógó lagði
mikið upp úr því að fólk menntaði
sig, sjálf var hún með verslunar-
skólapróf.
Elsku Gógó, mig langar að þakka
þér fyrir hvað þú varst drengjunum
mínum góð amma og verður þín sárt
saknað.
Ég kveð þig, hugann heillar minning blíð
hjartans þakkir fyrir liðna tíð
lifðu sæl á ljóssins friðar strönd,
leiðir sjálfur Drottinn þig við hönd.
(Guðrún Jóhannsdóttir.)
Ættingjum þínum sendi ég mínar
dýpstu samúðarkveðjur.
Katrín Eiríksdóttir.
Það er sárt að þurfa að kveðja þig
amma mín en það er hinsvegar ljúft
að eiga það hjá sér í minningunni að
á okkar síðustu stund saman hafir
þú getað hvatt mig með bros á vör
þrátt fyrir veikindin, og það eitt er
bara lýsandi dæmi um það hversu
jákvæð manneskja þú varst á öllum
tímum sama hvað á bjátaði.
Minningarnar úr Stigahlíðinni eru
mér sérstaklega kærar, þetta hlýja
og elskulega viðmót sem maður átti
alltaf von á þegar ég heimsótti þig,
spilamennskan og löngu samræð-
urnar sem við áttum um heima og
geima eru mér þá ofarlega í huga og
ekki er hægt að láta ógetið kræsing-
anna sem ávallt voru í boði enda var
gestkvæmt hjá þér nánast upp á
hvern dag.
Félagslynd, umhyggjusöm og
elskuleg kona er mín minning um
þig og vil ég þakka þér fyrir allar
þær góðu stundir sem við áttum
saman, elsku amma mín.
Þinn
Daði.
Elsku amma mín, það var erfitt að
heyra að þú værir farin þótt að ég
viti að dauðinn hafi komið sem vinur.
Ég veit að þér líður vel núna og ég
veit að Karl afi hefur tekið vel á móti
þér. Síðustu mánuðir eru búnir að
vera erfiðir fyrir þig en þú barst þig
vel, og kvartaðir ekki þrátt fyrir
kvalir enda hörð af þér. Þegar ég lít
til baka eru þrjú orð sem lýsa þér
best: góðmennska, gestrisni og
húmor. Ég sagði ósjaldan frá þér í
vinkonuhópnum og ég vil meina að
ég hafi erft eitthvað af þessum húm-
or frá þér og er stolt af því. Það kom
ósjaldan fyrir, hvort sem það var í
matarboðum eða í heimsóknum að
þú hvíslaðir að mér einhverju sem
fékk mig til að hlæja. En skrítið
hvað litlir hlutir verða stærri með
tímanum. Kökurnar þínar, sítrónu-
frómasinn, kjólarnir þínir, húmorinn
og hláturinn þinn eru allt stórar
minningar fyrir mér núna en ég á
bara góðar minningar um þig og ég
á eftir að varðveita þær alla mína
ævi og bera áfram. En ég ætla að
kveðja núna, takk fyrir allt, elsku
amma mín.
Ragnheiður Hallsdóttir.
Amma Svava, eða amma Gógó
eins og Unnur Ásta, barnabarna-
barn hennar, kallaði hana gjarnan,
hefur kvatt. Eftir lifa þó tindrandi
minningar um Svövu, en hún var
gædd þeim eiginleika að gefa af sér
– og það í ríkum mæli.
Gleði og kátína voru hennar að-
alsmerki og hún var einstakur húm-
oristi. Svava var alltaf fljót að sjá hið
spaugilega – jafnvel á alvarlegustu
málum – og á hennar efri árum var
ekki að sjá að þar færi gömul kona –
hugsunin skýr eins og hjá unglingi.
Svava bar sig alltaf tígulega og
GRÓA SVAVA
HELGADÓTTIR
Elskulegur faðir okkar, tengdafaðir, afi og lang-
afi,
STEFÁN GUÐMUNDSSON,
lést á hjúkrunarheimilinu Sunnuhlíð, Kópavogi,
þriðjudaginn 3. júní.
Guðrún Stefánsdóttir, Einar Ólafsson,
Jóhanna Stefánsdóttir, Magnús H. Valgeirsson,
barnabörn og barnabarnabörn.
Ástkær eiginkona mín, móðir, tengdamóðir,
amma og systir,
HELGA HULDA GUÐMUNDSDÓTTIR,
Snorrabraut 56,
Reykjavík,
lést á líknardeild Landspítalans Landakoti
miðvikudaginn 4. júní.
Gísli Magnússon,
Ásdís Gísladóttir, Finnbogi Steinarsson,
Magnús Gíslason,
barnabörn og systkini.