Morgunblaðið - 01.08.2003, Blaðsíða 36

MINNINGAR
36 FÖSTUDAGUR 1. ÁGÚST 2003 MORGUNBLAÐIÐ
Þökkum innilega auðsýnda samúð og vináttu
við andlát og útför eiginmanns míns, föður
okkar, tengdaföður og afa,
SVEINS PÁLS GUNNARSSONAR,
Flögu,
Skaftártungu.
Sigrún Gísladóttir,
synir, tengdadætur og afabörn.
Í meira en 40 ár
lágu leiðir okkar Hall-
dórs Hansen saman
þar sem við vorum
samstarfsmenn á Heilsuverndar-
stöð Reykjavíkur. Halldór var ekki
aðeins samstarfsmaður heldur einn-
ig góður vinur sem ómetanlegt var
að eiga að.
Þegar Halldór hóf störf hafði
hann nýlokið sérnámi í barnalækn-
ingum. Fljótlega ávann hann sér
virðingu og traust meðal þeirra sem
við hann áttu samskipti, ekki síst
hinna ungu skjólstæðinga og for-
eldra þeirra. Hann var mikill hug-
sjónamaður og braut viðfangsefni
sín til mergjar af vísindalegum
áhuga. Hann helgaði starfsævi sína
heilsuvernd og geðvernd barna,
hinum mjúku og lítt áþreifanlegu
málum.
Við samstarfsmenn Halldórs
kynntumst ekki aðeins lækninum
og mannvininum Halldóri, heldur
einnig tónlistarmanninum. Var tón-
listin honum dyggur förunautur alla
tíð og veitti honum mikla lífsfyll-
ingu.
Halldór var glæsimenni og fé-
lagslyndur. Húmoristi var hann
mikill og kunni ógrynni af skemmti-
legum og hnyttnum sögum og til-
vitnunum. Honum lá lágt rómur og
hann talaði ekki með miklum til-
þrifum eða áherslum, en gaf frá-
sögninni einhvern þann tón að unun
var á að hlýða. Þótt hógvær væri
var hann heimsborgari og ferðaðist
víða. Hann var einstakur tungu-
málamaður og talaði minnst sjö
tungumál, flest reiprennandi.
Halldór var jafnlyndur, ekki urðu
menn varir við að hann skipti skapi
og ekki brýndi hann raustina þótt
menn gerðu sér ljóst að þar fór til-
finningamaður. Ljúfmennska, sem
hvíldi á þekkingu og mannkærleika,
voru vopn hans – keppnismaður var
hann enginn. Hann barðist aldrei
fyrir eigin frama eða metorðum.
Halldór var gæddur þeim fágæta
eiginleika sem hagfræðingurinn
Max Weber kallar „náðarforystu,“
sem skýrir hvers vegna á hann var
kallað án þess að hann gerði kröfu
um það sjálfur.
Líf Halldórs var ekki alltaf dans
á rósum, hann hefur alla tíð átt við
meiri og minni vanheilsu að stríða.
Í merkilegu viðtali, sem birtist í
Morgunblaðinu rétt fyrir andlát
hans, sagði hann sjálfur frá að hann
hefði þegar legið fjórar banalegur.
Hann var yngstur fjögurra systkina
og lifði þau öll, tvö þeirra létust
langt fyrir aldur fram. Hann sagði
okkur oft frá þessum systkinum
sínum, og brá þá fyrir viðkvæmni í
röddinni. Ekkert raskaði þó ró
hans. Stundum verður manni á að
hugsa, hvernig heimurinn væri ef
fleiri menn, ekki síst í valdastöðum,
byggju yfir eðliskostum Halldórs.
HALLDÓR
HANSEN
✝ Halldór Jón Han-sen barnalæknir
fæddist í Reykjavík
12. júní 1927. Hann
lést á líknardeild
Landspítala – há-
skólasjúkrahúss á
Landakoti 21. júlí
síðastliðinn og var
útför hans gerð frá
Dómkirkjunni í
Reykjavík 31. júlí.
Það eru forréttindi
að hafa fengið að
fylgja Halldóri svo
lengi. Við samstarfs-
menn Halldórs fyrr og
síðar þökkum honum
samfylgdina og send-
um þeim sem hann
syrgja einlægar sam-
úðarkveðjur.
Blessuð sé minning
Halldórs Hansen,
barnalæknis og mann-
vinar.
Bergljót Líndal.
Vinur minn Halldór Hansen hef-
ur kvatt. Þakklæti fyrir þá ómet-
anlegu vináttu fyllir hjartað á þess-
ari stundu. Alltaf var hægt að
banka upp á dyrnar á Laufásveg-
inum og var manni vísað til sætis í
sólríka stofuhorninu með útsýninu
niður að Tjörn, og boðið að þiggja
cappuccino og kökubita og hlusta á
dýrlegan söng, eitthvað gamalt,
eitthvað nýtt. Farið var yfir stafl-
ana af geisladiskum, sem að venju
þöktu stofuborðið svo flóði niður á
gólf, og öll blöðin og bækurnar líka.
„Hefurðu heyrt …? Þá verð ég að
spila það fyrir þig.“ Svo hvarf hann
upp á loft og kom niður með vínyl
og græjurnar voru stilltar í botn.
Eða þá að ég mátti til með að koma
með honum upp til að sjá vídeóspól-
una sem Dalton sendi, og þegar sú
var búin var horft á aðra og enn
aðra. Og alltaf var hægt að ræða
það sem þyngst lá á hjarta og fá
góð ráð, uppörvun, hvatningu, en
mest um vert, skilning. Og manni
opnaðist skilningur. Og alltaf var
hægt að hlæja, því sögurnar voru
margar og skemmtilegar. Alvar-
legri voru frásagnirnar frá uppvexti
á stríðstímum í Evrópu, og veik-
indum. Tíminn virtist aldrei líða
inni á Laufásvegi. Tíminn bara var
og átti heima hjá Halldóri.
Sömuleiðis verða ógleymanlegar
allar stundirnar í New York og
ferðalagið til Baden. Og sárveikur
lagði hann það á sig að fara með
mér til Vínar. Hann vildi sýna mér
borgina sem hann elskaði eins og
hann elskaði hana. Og þvílík ferð!
Auðvitað enduðu allar slíkar borg-
arferðir með viðkomu í helstu
hljómplötuverslunum, og ég gleymi
ekki hvað Jimmy vinur okkar var
hneykslaður á því að í hvert skipti
sem Halldór kom í heimsókn þurfti
að kaupa nýja ferðatösku til að
koma farangrinum heim. „Hann
hlýtur að eiga heilt herbergi af
ferðatöskum“ – var Jimmy vanur
að segja.
Yndislegan vin minn kveð ég með
söknuði og þökk fyrir að veita mér
svo rausnarlega af ríkidæmi sínu.
Tímann hefur hann skilið eftir hjá
mér.
Sigríður Jónsdóttir.
Sá hann síðast á sinfóníutónleik-
um seint í vetur, þar sem hann sat í
hjólastól við endann á „mínum
bekk“, þeim ellefta. Hugsaði mér
gott til glóðarinnar að faðma hann í
hléinu.
Í þetta skipti tók eilífðartíma að
komast út úr bekknum því fleiri
voru sama sinnis og ég og stór hluti
af þeim er sátu á 1-10 bekk þurftu
líka að knúsa hann og faðma. En
mér tókst ætlunarverkið sem betur
fer.
Ég varð þeirrar gæfu aðnjótandi
að vinna um tíma með Halldóri á
geðverndardeild barna á Heilsu-
verndarstöð Reykjavíkur, sem Sig-
urjón Björnsson sálfræðingur stofn-
aði og hann ásamt konu sinni,
Margréti Margeirsdóttur, og fleira
góðu fólki unnu brautryðjendastarf
í þágu barna.
Halldór var ótrúlegur, – hann lék
við barnið í sandkassanum á meðan
ég talaði við foreldrana. Hvernig
hann gat vitað meira um fjölskyldu-
lífið en ég eftir að hafa horft á
barnið leika sér var svo sem ekkert
að fárast yfir, því þetta var hann
Halldór.
Stundum skammaðist ég mín,
þegar við töluðum saman við for-
eldrana í litlu skrifstofukompunni
minni og hann keðjureykti. En það
var ekkert mál í þá daga og þetta
var líka hann Halldór Hansen.
Eftir viðtölin var frábærlega
gaman að „ventilera“.
Í lokin var svo talað um tónlist.
Mikil veisla það.
Samúðarkveðjur til Öglu Mörtu
og allra sem sakna.
María Þorgeirsdóttir.
Erfitt er að meðtaka að Halldór
sé ekki þarna lengur. Hans er svo
sterk þörf. Það var ótrúlegt hve
lengi Halldór gat lifað og umborið
veikindi sín. Sjálfur sagði hann
veikindin hafa veist léttari eftir að
hann viðurkenndi og varð sáttur við
að vera sjúklingur. Hann kenndi
okkur áfram um lífið og tilveruna í
veikindunum. Þess vegna hafði
þetta langa sjúkdómsstríð líka til-
gang. Æðruleysið og afstaða hans
til þjáningarinnar var áhrifamikil.
Þremur dögum fyrir andlátið lýsti
Halldór því hvernig hann gæti stað-
ið fyrir utan hina líkamlegu þján-
ingu, án nokkurra skuldbindinga
nema þá að vera í núinu. Það veitti
frelsiskennd að einbeita sér að
augnablikinu, frelsið væri gott. Nú
hefur Halldór fengið algjört frelsi
og því er hægt að fagna jafnframt
því að hans er sárt saknað.
Halldór Hansen sá ég í fyrsta
skipti í bíósalnum á Hótel Loftleið-
um fyrir rúmlega tuttugu árum.
Hann hlustaði á mig og samstarfs-
konu mína Álfheiði fjalla um geð-
heilsu barna og foreldraráðgjöf.
Andlitið vakti strax áhuga minn.
Ósvikinn áhuginn, hreinlyndið og
manngæskan skein úr andlitinu
sem var um leið svo óendanlega
hlýlegt og svolítið bangsalegt. Hall-
dór tók í hléinu frumkvæði að sam-
starfi við okkur stöllur um könnum
á geðheilsu fjögurra ára barna. Í
kjölfarið starfaði ég við hlið Hall-
dórs í u.þ.b. tvö ár. Þar varð upp-
hafið af áratuga náinni og djúpri
vináttu. Stuðningur hans í einkalífi
og starfi var ómetanlegur. Halldór
varð ráðgjafi Sálfræðistöðvarinnar
og hvatti okkur stöllur alltaf til
dáða. Hann skrifaði formála að
Barnasálfræðinni og Tvíburabók-
inni. Formálarnir eru mjög „Hall-
dórslegir“ og lýsa hugarfari og
djúpum skilningi á mannlífinu.
Halldór var einstakur húmanisti.
Manngæskan, innsæið, hlýjan,
styrkurinn, hógværðin og æðruleys-
ið einkenndu hann framar öðru.
Halldór kom strax að kjarna hvers
máls og orðaði hlutina þannig að
áður óþekktur sannleikur kom í
ljós. Hann hafði ótrúlega hæfileika
til að greina fólk. Hann sá alltaf
hvaða mann fólk hafði að geyma.
Hann fann óheilindi og fals í fari
fólks og það líkaði honum ekki, og
alls ekki ef átti að reyna að notfæra
sér hann.
Halldór hafði óendanlega mikla
þýðingu fyrir marga á álags- og
erfiðleikatímum, þar á meðal mig.
Með djúpu innsæi í sálarlíf annarra
og skilningi á þjáningunni hjálpaði
hann mörgum til að skilgreina þann
flókna vanda að feta að nýju veginn
áfram.
Með fölskvalausri samúð með
manneskjunni, fágaðri og fordóma-
lausri framkomu höfðaði hann til
fólks. Ekki aðeins að leiftrandi gáf-
ur og vitræn geta gerðu hann ein-
stakan heldur hafði hann sjálfur oft
þjáðst, ekki bara sem veikt barn,
heldur vegna ýmissa áfalla sem
snertu upprunafjölskyldu hans.
Einnig vegna eigin baráttu og
margháttaðrar togstreitu við að
fara í gegnum sjálfsvitundarferlið
til að öðlast eigið ég, fá sinn fasta
kjarna, sína sjálfsmynd. Flókin
tengsl og tíðir flutningar gerðu
Halldóri erfiðara fyrir en mörgum
að finna sig. Hann tilheyrði mörg-
um samfélögum, mörgu fólki. Eng-
inn gerði sér betur grein fyrir því
að „eitt af frumvandamálum hvers
barns er að átta sig á eigin eðli“:
„Hver er ég – hvað gerir mig að
mér?“ Eftir sína löngu og ströngu
göngu að „ég-vitundinni“ hefur
sennilega varla fyrirfundist neinn
með eins djúpa sjálfsþekkingu og
verið í eins sterkum tengslum við
innri mann sinn og Halldór.
Halldór var maður friðarins. Það
ríkti friður í kringum hann og afar
þægilegt var að vera í nánd við
hann. Hann var ekki maður baráttu
eða togstreitu, ekki heldur þegar
það snerti hann sjálfan. Hann var
hafinn yfir þess háttar tilbúning
manna. Hann vorkenndi frekar
þeim sem efndu til átaka. Hann
fann til með þeim og skildi að þeim
leið ekki vel.
Heimsborgarinn Halldór var
mjög skemmtilegur og mikill húm-
oristi. Það var alltaf hátíðlegt hjá
fjölskyldunni þegar Halldór kom í
mat, unun að sjá hann njóta matar
og borða ís, einkum ef hann gekk
óséður með hann í hendi eftir
Lækjargötunni. Að hlusta og heyra
manninn tala um tónlist gerði það
kleift að skynja hvað hann átti við
með milliliðalausri tjáningu. Á síð-
asta fundi rétt fyrir andlátið fann
ég hina milliliðalausu tjáningu þeg-
ar Halldór gat fárveikur átt í djúp-
um umræðum um sálkönnun í
bland við guðfræði. Í umræðunum
kom að þeirri spurningu sem mig
hafði alltaf langað til að spyrja,
hvort hann væri trúaður. „Ég er
ekki viss. Tilhneiging er fyrir
hendi. Það er meiri þrá en vissa, en
tilhneigingin er þar.“ Dæmigerður
Halldór.
Ég verð ævinlega þakklát því að
hafa kynnst Halldóri Hansen, eink-
anlega fyrir hvernig hann var en
einnig fyrir hvað hann sagði fallegt
við mig. Halldór býr alltaf innra
með mér sem ein dásamlegasta
mannvera sem ég hef kynnst.
Guðfinna Eydal.
Ég hitti hann fyrst haustið 1967.
Hann stóð í prýddum Kristalsal
Vínaróperunnar uppábúinn, dálítið
álútur, með kaffibollann og sígar-
ettuna. Við spjölluðum saman, hann
þáði heimboð. Á þessum punkti
hófst vinátta okkar.
Halldór var hagvanur í Vín alveg
frá æskuárum. Hann hafði þó num-
ið fræði sín aðallega í París og New
York.
Han fór víða í störfum sínum, var
heimsborgari. Hann fylgdist vel
með tónlistarlífinu austan hafs og
vestan og hafði lengi gert.
Ég man að ég spurði margs á
leiðinni heim eftir sýninguna í óp-
erunni þetta kvöld. Halldór svaraði
þessari óðamála æsku með yfirveg-
aðri ró, bjartur í framan.
„Hefurðu heyrt Leontyne Price?“
en hennar stjarna lýsti heiminn á
þessum árum. „Jú, jú,“ svaraði
hann, „hún er vinkona mín, við
bjuggum í sama húsi í tvö ár í New
York, ég þekki hana vel,“ svaraði
hann yfirlætislaust. Þau urðu mörg
slík augnablikin á fundum okkar.
Að koma heim til Halldórs var
mjög sérstakt, og þá ég leit hans
gríðarlega plötusafn fyrsta sinni
spurði ég agndofa: „Veistu hvað
þær eru margar?“
„Nei, nei, en ég á sjálfsagt annað
eins niðri í kjallara,“ svaraði hann.
Hann kunni samt skil á þessu öllu í
smáatriðum. Það gat fylgt saga
með hverjum flytjanda, höfundi eða
verki – en það var lykilatriði að
spyrja. Þarna var líka efni að finna,
sem hvergi var til annars staðar:
viðtöl, tónleikar, fyrirlestrar, nám-
skeiðsbrot o.m.fl.
Hann fylgdist af kostgæfni með
vexti söngvaranna okkar, kom á æf-
ingar og var alltaf leiðbeinandi, gef-
andi og jákvæður. Engan mann hef
ég heyrt tala af jafnmiklu og hóg-
væru viti um söng og söngmenntir
en lækninn Halldór Hansen.
Ég sá bók á borðhorni hjá hon-
um, einskonar endurminningar í
máli og myndum um Elly Ameling.
Formálinn var eftir Halldór Han-
sen, ég spurði út í það. „Þessi orð
eru úr bréfi frá mér, við Ellý erum
miklir vinir, höfum þekkst lengi.
Hún er duglegur bréfritari, ég
skulda henni alltaf bréf,“ svaraði
hann.
Barnalæknirinn Halldór Hansen
var tíður gestur á tónleikum og
með nærveru sinni einni hélt hann
undir eitt mikilvægasta horn tón-
listarlífsins. Sem skilningsríkur vin-
ur og þolinmóður hlustandi reynd-
ist hann tónlistarlífinu mikilvægur
ráðgjafi og leiðbeinandi. Með víð-
sýni sinni og hjálpsemi hélt heims-
borgarinn Halldór Hansen opnum
gluggum út í veröldina og kynnti
fyrir þjóðinni fjölda vina sinna, sem
reyndust vera í framvarðasveit tón-
listarmanna í heiminum. Fyrir hans
orð komu margir listamenn hingað,
sem með list sinni tosuðu okkur
upp úr hversdeginum, ýttu okkur
fram á veginn.
Það var lán að kynnast Halldóri
Hansen og alveg sérstakt að eiga
hann að vini, maður varð betri í ná-
vist hans.
Þegar ég sagði honum á vordög-
um að Árni Kristjánsson píanóleik-
ari væri allur sagði hann á sinn sér-
staka hátt eftir smáþögn: „Hann
var maður sem vert er að sakna.“
Ég vil gera þessi orð Halldórs að
mínum þegar við minnumst hans.
Skarð þessara gengnu vina verður
ekki fyllt. Þökk fyrir að þú varst sá
sem þú varst.
Með söngkveðju vina,
Jónas Ingimundarson.
Þegar ég var lítill strákur þráði
ég að komast í tæri við einhvern
sem skildi mig og vissi eitthvað það
um mig sem ég gat ekki fundið út
sjálfur. Á fullorðinsárum ágerðist
þessi þrá og eftir langa og stranga
leit fann ég nokkra sem mættu
þörfinni. Sá sem kom mér á sporið
var listamaðurinn, mannvinurinn og
læknirinn Halldór Hansen og fyrir
það er ég honum þakklátur.
Í gegnum tíðina sat ég oft við fót-
skör Halldórs og spurði hann álits á
ólíklegustu málefnum og hann svar-
aði jafnan af áhuga, alúð og ríku
innsæi. Hann sagði mér frá áhuga-
verðum hugmyndum um uppeldi,
heimspeki, listir, sálarfræði, geð-
læknisfræði og guðfræði. Hann var
æðrulaus, fordómalaus, opinmynnt-
ur og frábær sállæknir. Við sem
fagfólk starfandi á þessum lendum
helgum minningu hans best með
því að fylgja yfirlætislausu fordæmi
hans. Íslensk þjóð og mannkyn allt
missir mikið við að missa Halldór
Hansen.
Blessuð sé minning hans.
Haukur Ingi Jónasson.
Þrátt fyrir litadýrð jarðar og
grósku sumars brá fyrir dimmum
skugga við fráfall Halldórs Han-
sens læknis. Kynni okkar hjóna við
Halldór hófust árið 1961 þegar
hann hóf störf ásamt okkur á geð-
verndardeild barna í Heilsuvernd-
arstöð Reykjavíkur. Þar vorum við
samverkamenn til ársins 1967.
Hann var þá nýlega kominn frá sér-
fræðinámi í Bandaríkjunum, þar
sem hann nam barnalækningar og
sállækningar barna. Það var ómet-
anlegt fyrir hina ungu starfsgrein
sem var að byrja að hasla sér völl
hér á landi, að fá notið hinnar yf-
irgripsmiklu þekkingar og færni
Halldórs á þessu sviði. Hann var
ekki aðeins einkar vel að sér í sál-
arfræði barna og lækningum
þeirra, heldur hafði hann til að bera
þá persónulegu eiginleika, sem ollu
því að hann átti afar auðvelt með að
ná til barna og næmi hans á sálarlíf
þeirra var einstakt. Þetta fundu
hinir litlu skjólstæðingar hans
strax. Um þetta leyti var Halldór
yfirlæknir á barnadeild Heilsu-
verndarstöðvarinnar og er óhætt að
fullyrða, að þar var réttur maður á
réttum stað. Þeir verða margir for-