Morgunblaðið - 07.08.2003, Blaðsíða 27

MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 7. ÁGÚST 2003 27
g.
ði að nýta
við veið-
ær kvaðir
ndaveiðar.
t að veið-
undir sér.
rir gagn-
am að hér
veiðar að
sta okkur
mun
með veidd
r um, m.a.
fullnustu.
urða mun
ins. Áætl-
r verkefn-
5 milljónir
helmingur
ku.
kvarðanir
um fram-
sta ári, né
hvalateg-
m.a. metið
na á þessu
sagt fyrir
ja né um-
vonaði að
mikilvægi
ær mundu
væntanlega hjálpa til við ákvarð-
anatöku um nýtingu á lifandi auð-
lindum hafsins. Hann sagði að áætl-
unin hefði þegar verið kynnt
stjórnvöldum nágrannaríkjanna en
hinsvegar væri erfiðara um vik að
kynna hana stærri hópum á borð
við umhverfisverndarsamtök. Hann
sagðist þó gera sér grein fyrir mik-
illi andstöðu við hvalveiðum meðal
slíkra samtaka en ekkert væri hægt
að segja til um hver viðbrögð þeirra
yrðu.
Verulega skortir á
nákvæmni í mati
Hafrannsóknastofnunin mun
stýra vísindaveiðunum en hefur
gert samning við Félag hrefnu-
veiðimanna um framkvæmd þeirra.
Jóhann Sigurjónsson, forstjóri
Hafrannsóknastofnunarinnar,
sagði stofnunina hafa sett fram til-
lögu um aflamark á hvölum und-
anfarin ár og að því leytinu til væri
ekkert að vanbúnaði að hefja at-
vinnuveiðar á umræddum tegund-
um. Hann sagði stofnunina enn-
fremur hafa lagt áherslu á að
hrefnan yrði rannsökuð í vistfræði-
legu samhengi, enda hafi athuganir
bent til þess að hrefnan sé stærstur
afræningi hvalastofna hér við land
og sömuleiðis mikilvægasta fiskæt-
an. Hinsvegar skorti verulega á ná-
kvæmni í mati á þessu og því sé
mikilvægt að stíga þetta skref.
Veiðunum verður dreift á níu
svæði umhverfis landið í hlutfalli
við mergð hrefnu á svæðunum sam-
kvæmt talningum undanfarinna
ára. Veiðarnar fara fram á þrem
skipum sem leigð verða til verkefn-
isins. Leiðangursstjóri frá Haf-
rannsóknastofnuninni mun stýra
framkvæmd veiða og sýnatöku
samkvæmt rannsóknaáætlun. Til
veiðanna verður beitt nýlegum
sprengjuskutli sem tryggja á
skjóta aflífun dýra. Að rannsókn-
unum mun vinna fjöldi vísinda-
manna auk starfsmanna Hafrann-
sóknastofnunarinnar, en verkefnis-
stjóri er Gísli A. Víkingsson.
ar verði veiðar á hrefnu hér við land í vísindaskyni
t
ði, í
rút-
ur á
ári.
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Árni M. Mathiesen sjávarútvegsráðherra kynnir áætlun um veiðar á 38 hrefnum í vísindaskyni á þessu ári.
  *     +$% 

    
$ * ,--.
!)1. !,1. !1. "*1. "!1.
/012 /012'-

/012
/012  *,12
**12
*)12
/012  /012  /012
/012  /012
am fór
ýna
ðrir
hvalir skipa ríkan sess í vistkerfi
hafsins umhverfis Ísland. Til að
meta nánar hlutverk hinna ýmsu
hvalategunda í vistkerfinu er
nauðsynlegt að fyrir liggi upplýs-
ingar um fæðusamsetningu.
Þekking á því sviði hér við land
er hins vegar almennt mjög tak-
mörkuð þótt það sé nokkuð mis-
munandi eftir tegundum. Árið
1997 voru birtir útreikningar á
afráni þeirra 12 hvalategunda
sem finnast reglulega hér við
land út frá bestu fánlegu upplýs-
ingum um stofnstærðir, fæðu-
samsetningu, viðverutíma og
orkuþörf. Samkvæmt þeim éta
hvalir við Ísland rúmlega 6 millj-
ónir tonna af sjávarfangi árlega,
þar af tæplega þrjár milljónir
tonna af krabbadýrum, rúmlega
eina milljón tonna af smokk-
fisktegundum og rúmlega tvær
milljónir tonna af fiskmeti.
Hrefnan er atkvæðamesti afræn-
inginn bæði hvað varðar heild-
armagn, étur árlega um tvær
milljónir tonna, og þar af um eina
milljón tonna af fiski en þó er sú
niðurstaða óvissu háð þar eð fyr-
irliggjandi þekking um fæðuval
hrefnu hér við land er mjög af
skornum skammti. Samkvæmt
þessum takmörkuðu gögnum er
ljósáta um 35% fæðunnar, loðna
23%, síli 33% og þorskfiskar um
6%. Þorskur var meðal fæðuteg-
undanna en ekki var unnt að
meta hlutdeild tegundarinnar inn-
an fæðuflokksins þorskfiska en
hvert prósent skiptir miklu máli
þegar um er að ræða heild-
arneyslu upp á tvær milljónir
tonna. Ef gert er ráð fyrir að
þorskur sé 3% af fæðu hrefnu
benda útreikningar með fjöl-
stofnalíkani til að breytingar á
stærð hrefnustofnsins geti haft
veruleg áhrif á afrakstursgetu
þorskstofnsins hér við land til
lengri tíma litið. Stærsti óvissu-
þáttur þessara útreikninga varðar
fæðusamsetningu hrefnu og er
því sérlega mikilvægt að afla
frekari gagna á því sviði hér við
land.
Fjölþættar rannsóknir
Meginmarkmið rannsóknanna
sem nú hefur verið ákveðið að
ráðast í er að afla grunnvitneskju
um fæðuvistfræði hrefnu hér við
land. Auk rannsókna á fæðu-
samsetningu með greiningu
magainnihalds verður aflað ann-
arra gagna sem nauðsynleg eru
til að meta afrán tegundarinnar á
hinum ýmsu fæðutegundum. Þar
má nefna rannsóknir á orkubú-
skap, árstíðabundnum breyt-
ingum í fjölda og útbreiðslu, og
fæðuþörf. Þá verður unnið að
þróun fjölstofnalíkans stofnunar-
innar sem þegar tekur til þorsks,
loðnu og rækju svo meta megi
vistfræðilegt samspil hrefnu og
þessara tegunda.
Auk þessa meginmarkmiðs hef-
ur rannsóknin það markmið að
kanna stofngerð hrefnu í Norður-
Atlantshafi með erfðafræðilegum
aðferðum og gervitunglamerk-
ingum. Einnig að kanna sníkju-
dýr og sjúkdóma í hrefnustofn-
inum, að safna upplýsingum um
aldur og viðkomu hrefnu hér við
land og að kanna lífræn og ólíf-
ræn mengunarefni í hinum ýmsu
líffærum. Þá verður metin gagn-
semi ýmissa nýrra rannsókn-
araðferða með samanburði við
hinar hefðbundnari aðferðir.
á afrakstursgetu þorskstofnsins


   
   
!
"

#  $

 



 
 
%&
&
  


 
 ! '(()



 


















!"!
# 

( 






 



 
")*
& +

 






 






 
 
 






.  
'
 &
 
+ 
&


' %

 









(

$ %&


'
'
#


 

(
$ %&


' '
0)
 
  !
ÁSBJÖRN
Björgvinsson,
forstöðumaður
Hvalamiðstöðv-
arinnar á
Húsavík og for-
maður Hvala-
skoðunarsam-
taka Íslands,
segir þá
ákvörðun rík-
isstjórnarinnar
að hefja hvalveiðar í vísindaskyni
nú í haust koma verulega á óvart
og að menn séu slegnir yfir því
að það skuli ekki vera samið um
þessa hluti áður en farið sé af
stað í þá.
„Það kemur okkur á óvart að
ríkisstjórnin hafi ákveðið að fara
gegn ályktun Ferðamálasamtaka
Íslands, Hvalaskoðunarsamtaka
Íslands og Ferðamálaráðs um
það að það yrðu engar veiðar hér
við land fyrr en búið væri að
tryggja að um það væri sátt við
okkar helstu viðskiptalönd og við
Alþjóðahvalveiðiráðið,“ segir
hann.
„Skjóta fyrst og spyrja svo“
„Það slær okkur algerlega út
af laginu að menn skuli ætla að
fara fram með þennan fræga
þjóðarrembing að vopni og láta
bara vaða á það. Skjóta fyrst og
spyrja svo.“
Þá segist Ásbjörn eiga von á
hörðum viðbrögðum við þessu
þótt um fáa hvali sé að ræða
enda telji hann ekki að það skipti
mestu máli hvort þeir séu 30 eða
300. Viðbrögðin muni koma og
hann verði mjög hissa ef þau
verði ekki hörð.
Ásbjörn Björgvinsson
Ásbjörn Þ.
Björgvinsson
„Slær okk-
ur alger-
lega út af
laginu“
Gunnlaugur
Konráðsson
hrefnu-
veiðimaður seg-
ist fagna þeirri
ákvörðun sjáv-
arútvegs-
ráðherra að
hefja hrefnu-
veiðar í vís-
indaskyni á ný.
„Þetta er búið
að standa til í 17 ár og mér sýn-
ist að þetta sé loks að koma enda
er að mínu viti fáránlegt að loka
á þennan þátt í vistkerfinu. Við
vitum ekkert hvað þessir hvalir
eru að gera í vistkerfinu um-
hverfis landið og það er kominn
tími til að kanna það,“ segir
Gunnlaugur.
Hrefnuveiðar voru stundaðar á
litlum vélbátum hér við land
mestan hluta síðustu aldar.
Lengst af voru þessar veiðar
mjög takmarkaðar eða nokkrir
tugir dýra á ári. Á árunum 1977
til 1985 veiddu Íslendingar um
200 hrefnur á ári en veiðarnar
hafa ekki verið stundaðar hér við
land frá því hvalveiðibann Al-
þjóðahvalveiðiráðsins tók gildi
árið 1986.
Gunnlaugur segir að veiðarnar
hafi verið einskonar heimilisiðn-
aður tiltölulega fámenns hóps.
Þær hafi verið stundaðar á 5–10
bátum, mismunandi eftir árum.
Hann segir að hvalveiðibannið á
sínum tíma hafi verið rothögg
fyrir þá sem veiðarnar stunduðu
og þeir hafi aldrei sætt sig við
það.
Telur bann
mannréttindabrot
Gunnlaugur segist telja að
hrefnuveiðibannið hafi verið brot
á mannréttindum því ekki megi
skerða atvinnufrelsi manna nema
það varði almannahagsmuni.
Gunnlaugur segir að þekkingin á
hrefnuveiðum sé enn til staðar,
þrátt fyrir langt hlé, og hrefnu-
veiðimennirnir eigi flestir báta,
þótt þeir bátar sem notaðir voru
við veiðarnar hér áður verði
varla notaðir nú.
Gunnlaugur
Konráðsson
Þekkingin
er enn til
staðar
Gunnlaugur
Konráðsson
GUNNAR Svav-
arsson, forstjóri
Sölumiðstöðvar
hraðfrystihús-
anna, segir
ákvörðun sjáv-
arútvegs-
ráðherra um að
hefja hrefnu-
veiðar í vís-
indaskyni í mán-
uðinum ekki
koma sér á óvart.
„Við lítum bara svo á að það sem
okkur ber að gera núna er að miðla
upplýsingum í tvær áttir. Annars
vegar rökum Íslendinga fyrir að
fara í þessar rannsóknir sem eru
hluti af fjölstofna rannsóknum og
áhrifum þeirra á annað lífríki í haf-
inu, verndun fiskistofna, o.s.frv. Og
síðan hins vegar að skýra frá við-
brögðum markaðarins eins og þau
verða til aðila hér heima, til stjórn-
valda og annarra hagsmunaaðila,“
segir Gunnar.
Hann segir það ekki hlutverk SH
að meta hversu langt eigi að ganga í
vísindaveiðum. „Stjórnvöld hafa
tekið þá ákvörðun að byrja þetta
varlega, þessa rannsóknaráætlun
sem var búið að kynna til lengri
tíma. Og það er ábyggilega mjög
skynsamleg afstaða að gera það, að
einbeita sér að færri dýrum og að
hrefnunni enda er hún væntanlega
sú skepna sem mest áhrif hefur á
þessa þætti sem menn vilja rann-
saka, þ.e. aðra nytjastofna okkar.“
Hann segir ekki sjálfgefið að
áhrif vísindaveiða muni hafa víð-
feðm áhrif á markaðinn, allavega að
sinni.
„Það er auðvitað hlutverk okkar
að reyna að fylgjast vel með því og
meta hver þau eru og koma þeim til
skila þannig að menn hafi heildar-
yfirsýn yfir þau.“
Gunnar Svavarsson
Gunnar
Svavarsson
Kemur
ekki á óvart
VIÐ fögnum
því að þetta
blað er brotið
og menn hefji
vísindaveiðar á
hrefnu,“ segir
Kristján Ragn-
arsson, formað-
ur stjórnar
Lands-
sambands ís-
lenskra útvegs-
manna, um þá ákvörðun Árna M.
Mathiesen sjávarútvegsráðherra
að hefja hrefnuveiðar í vísinda-
skyni.
„Við höfum lengi talið vera
þörf á að nýta þessa auðlind eins
og aðrar í hafinu og að það sé af-
skaplega mikilvægt að halda jafn-
vægi í lífríkinu þótt þetta segi
náttúrulega mjög lítið hvað það
varðar. Í því skyni þarf að hefja
miklu meiri hvalveiðar til þess að
það geti orðið að gagni. En við
fögnum því að þetta blað er brot-
ið og menn hefji vísindaveiðar á
hrefnu. Það er mikið fagnaðar-
efni og hefði mátt gerast fyrr og
með fleiri dýrum,“ segir Kristján
Ragnarsson.
Kristján Ragnarsson
„Mikið
fagnaðar-
efni“
Kristján
Ragnarsson